Thứ hai, 29/04/2024
Sỏi mật là gì?
Sỏi mật là một bệnh của đường tiêu hoá do có sỏi trong đường mật, có thể phát sinh ở các ống dẫn mật trong gan, ở ống mật chủ hoặc ở túi mật, bởi sự xuất hiện sỏi cholesterol hoặc sỏi sắc tố mật. Sỏi mật là bệnh thường gặp ở Việt Nam.
Tùy theo vị trí của sỏi, thành phần của sỏi mà người ta chia thành sỏi đường dẫn mật hoặc sỏi túi mật; Và tùy theo thành phần của sỏi mà người ta chia sỏi mật ra thành sỏi cholesterol hay sỏi sắc tố mật. Sỏi cholesterol do cholesterol kết tinh trong dịch mật, khi nồng độ cholesterol trong mật cao, nồng độ muối mật thấp, có sự ứ đọng dịch mật và một số nguyên nhân khác. Sỏi cholesterol thường đơn độc, không cản tia X và có màu nhạt. Sỏi sắc tố mật chủ yếu là calcium bilirubinate, sỏi có màu sậm, thường hình thành đám sỏi, cản tia X nhiều, hình thành khi bilirubine tăng, không liên hợp hoặc do bị nhiễm vi trùng, nhiễm ký sinh trùng đường mật.
Trước đây, bệnh sỏi mật chủ yếu là sỏi sắc tố mật, sỏi thường nằm ở trong gan và ở ống mật chủ gây nhiễm khuẩn đường mật, còn sỏi túi mật chỉ chiếm dưới 10%. Nhưng ngày nay, tỷ lệ sỏi cholesterol lại tăng cao so với sỏi sắc tố mật và sỏi túi mật lại ngày càng nhiều, chiếm tới trên 50% trường hợp sỏi mật, có lẽ do chế độ dinh dưỡng và thói quen ăn uống của nhân dân ta đã thay đổi nhiều so với trước.
Sỏi mật là không gì khác những cục nhỏ xuất hiện từ mật đã kết tinh. Đa số không lớn hơn kích cỡ 2,5 cm, tuy nhiên cũng không hiếm trường hợp chỉ nhỏ như hạt cát hoặc tương đương quả bóng bàn.
Tại sao bệnh chủ yếu tấn công phụ nữ?
- Tất cả do những hormone nữ giới. Estrogen gia tăng nồng độ cholesterol trong dịch mật, progesteron làm chậm tốc độ giải phóng túi mật. Điều này tiếp theo giải thích, vì sao xác suất mắc bệnh của phụ nữ giảm dần cùng tuổi tác (so với xu hướng mắc bệnh của nam giới). Trước 40 tuổi, tỷ lệ sỏi mật ở phụ nữ (nguy cơ mắc bệnh đặc biệt tăng khi có thai) được chẩn đoán cao gần gấp ba lần nam giới; sau tuổi 60 xác suất ngã bệnh ở phụ nữ tăng không đáng kể. Liệu pháp hormone thay thế (estrogen) cũng làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh, đặc biệt trong trường hợp hormone được bổ sung cho cơ thể ở dạng uống thay vì gián tiếp qua băng dính (qua da). Viên ngừa thai cũng làm gia tăng nguy cơ xuất hiện sỏi mật, nhất là trong mười năm đầu sử dụng.
- Do tình trạng béo phì: những mô trong cơ thể chứa mỡ nhiều hơn cũng sản xuất nhiều estrogen hơn. Thật phi lý, khi nguy cơ cũng gia tăng trong trường hợp sụt cân đột ngột vì nỗ lực giảm béo; bởi thực đơn nghèo năng lượng kìm hãm cơ chế sản xuất mật – yếu tố khiến cho quá trình kết tủa cholesterol diễn ra nhanh hơn. Tình trạng xuất hiện sỏi mật sau những ca hút mỡ hoặc phẫu thuật làm nhỏ dạ dày nhằm hạn chế háu ăn xảy ra nhiều tới mức: hiện không hiếm bệnh nhân yêu cầu cắt bỏ túi mật ngay khi thực hiện kỹ thuật này.
- Do tiểu đường hoặc những bệnh khác hạn chế chức năng của túi mật hoặc làm chậm nhu động ruột – trong đó thậm chí có cả tình trạng tổn thương tủy sống. Trong mức độ nhất định, sỏi mật cũng có thiên hướng di truyền.
Triệu chứng của bệnh sỏi mật
Đa số đối tượng bị sỏi mật đã kết tủa không hề hay biết. Những cục sỏi “thầm lặng” không gây bất cứ triệu chứng gì và thường được tình cờ phát hiện trong những dịp thăm khám khác – chẩn đoán bằng siêu âm hoặc siêu âm ổ bụng.
Tùy theo vị trí của sỏi mà có các triệu chứng có thể khác nhau. Thường thì nếu sỏi trong gan hay sỏi ở ống mật chủ thì ít triệu chứng, thậm chí nếu sỏi nhỏ, không gây tắc mật thì sẽ không có biểu hiện gì, chỉ khi tình cờ làm siêu âm hoặc chụp điện vùng gan mật mới phát hiện ra sỏi. Nhưng nếu sỏi to thì thường có các triệu chứng khá rầm rộ, mà điển hình là đau, sốt, vàng da (mà y học gọi là Tam chứng Charcot).
Đau: Trường hợp điển hình, người bệnh có cơn đau bụng gan, cụ thể: đau đột ngột, dữ dội vùng hạ sườn phải, lan lên vai phải hoặc ra sau lưng, đau làm người bệnh lăn lộn, không dám thở mạnh, kèm theo buồn nôn hoặc nôn. Có khi đau chỉ âm ỉ hoặc tức nặng ở hạ sườn phải, đôi khi đau ở vùng thượng vị, lan lên ngực. Các cơn đau thường xảy ra sau một bữa ăn thịnh soạn hoặc bữa ăn nhiều mỡ.
Sốt: khi bị nhiễm trùng đường mật, có thể sốt cao đột ngột kèm rét run, nhưng cũng có khi chỉ sốt nhẹ 37,5 độ – 38 độ C, có khi sốt kéo dài. Nếu không có nhiễm trùng thì không sốt.
Vàng da: Da và niêm mạc mắt vàng do tắc mật, xuất hiện khi sỏi ở ống mật chủ, ống gan hoặc trong gan, tùy theo mức độ tắc mật mà vàng nhẹ hay vàng đậm. Nếu chỉ có sỏi túi mật đơn thuần thì không gây vàng da.
Rối loạn tiêu hóa: Chậm tiêu, bụng đầy trướng, sợ mỡ, táo bón hoặc tiêu chảy.
Thăm khám lâm sàng: Nếu tắc mật sẽ thấy gan to, túi mật to, mật càng tắc nhiều, gan càng to. Sỏi túi mật không gây gan to. Chẩn đoán xác định cần dựa vào Tam chứng Charcot. Xét nghiệm có thể thấy tăng bạch cầu trong máu, bilirubin máu tăng khi có tắc mật. Siêu âm, chụp cắt lớp vi tính và chụp cộng hưởng từ rất có giá trị giúp chẩn đoán sỏi mật. Đối với sỏi túi mật, siêu âm là phương pháp ít tốn kém mà có giá trị cao trong chẩn đoán.
Những phương pháp chữa trị khác
Nếu bệnh nhân không muốn hoặc không thể phẫu thuật vì lý do khác trong khi đường kính sỏi mật chưa lớn, một trong số cách giải quyết là uống ursodiol (tên thương mại:Actigali, Urso), hỗn hợp axit mật tự nhiên, uống mỗi ngày 2-4 lần, giúp làm tan sỏi. Loại tân dược này cũng được sử dụng nhằm mục đích phòng ngừa nhằm ngăn cản nguy cơ hình thành sỏi mật cho đối tượng giảm béo hoặc sụt cân vì những lý do khác. Nên biết, ursodiol chỉ có tác dụng làm tan sỏi mật thành phần chủ yếu từ cholesterol và phản ứng mong đợi thường xuất hiện sau thời gian vài tháng.
Việc uống thuốc thường được bác sĩ kết hợp với tán sỏi – phương pháp điều trị làm sỏi tan nhỏ, để dễ đào thải hơn từ đường dẫn mật với sự trợ giúp của sóng siêu âm.
Có thể hạn chế nguy cơ xuất hiện sỏi mật?
- Hàng ngày cần ăn ba bữa cân bằng.
- Duy trì cân nặng không vượt quá chuẩn mực dành cho lứa tuổi
- Thường xuyên tập luyện thể thao (đi bộ) thời gian tối thiểu 30 phút đa số ngày trong tuần.
Những nghiên cứu được thực hiện trong khuôn khổ dự án “Nurses’ Health Study” cũng cho thấy, tỷ lệ phụ nữ áp dụng thực đơn hàng ngày giầu chất xơ bị sỏi mật thấp hơn hẳn đồng loại đối chứng cùng lứa tuổi.
Bắt đầu từ tuổi dậy thì, những thay đổi sinh lý ở phụ nữ ngày...
Chăm sóc sức khỏe - 21 giờ, 27 phút trước
Mùa hè nóng bức là thời điểm khiến cơ thể đổ mồ hôi nhiều, tạo điều kiện cho vi khuẩn gây mùi phát triển. Để cơ thể thơm ngát mà không tốn tiền, bạn...
Chăm sóc sức khỏe - 24 giờ, 53 phút trước
Bất kể nam hay nữ, ai cũng có lông trên cơ thể, và những bộ phận đặc biệt cũng không ngoại lệ. Nhiều người thậm chí còn có “bãi cỏ bí mật” ở vùng...
Khỏe đẹp - 1 ngày, 4 giờ trước
Loại củ này là đặc sản của 1 tỉnh miền núi phía Bắc với nhiều công dụng rất tốt cho sức khoẻ.
Chăm sóc sức khỏe - 1 ngày, 6 giờ trước
Nguyên nhân gây sỏi thận có phải phần lớn liên quan đến việc ăn uống? Muốn phòng ngừa sỏi thận, ngoài việc uống đủ nước mỗi ngày còn cần chú ý tới những thực...
Chăm sóc sức khỏe - 2 ngày, 14 giờ trước
Để hiểu rõ hơn về thận, bạn hãy cùng đọc bài viết sau đây nhé!
Kiến thức - 1 giờ, 20 phút trước
Trong cuộc sống hàng ngày, điện năng đóng vai trò không thể phủ nhận trong việc duy trì hoạt động bình thường của các thiết bị điện trong nhà. Trong quá trình lắp đặt...
Phong thủy - 1 giờ, 20 phút trước
Đây là câu nói chỉ ra tác hại của nhà hướng tây. Điều đó ý rằng hướng tây không thuận lợi cho sự sinh trưởng của cây thì con người sống trong ngôi nhà...
Kiến thức - 2 giờ, 6 phút trước
Ở miền quê xưa, mỗi khi có người chết, cả làng chìm vào im lặng, và trong bầu không khí tĩnh lặng này, việc chôn cất trở thành một nghi lễ trang trọng và...
Đời sống số - 2 giờ, 17 phút trước
Hãy cùng nhìn vào 4 bức ảnh dưới đây và lựa chọn một chiếc đồng hồ mà bạn thấy thích nhất. Đáp án sẽ nói cho bạn biết câu trả lời.
Kiến thức - 3 giờ, 48 phút trước
Một số mẹo nhỏ sau đây sẽ giúp bạn chăm sóc cây phát lộc trở nên xanh tươi cả năm.
Đời sống số - 3 giờ, 48 phút trước
Theo quan điểm của nhân tướng học, chỉ cần nhìn ngón tay út, có thể đoán biết tương lai sau này.
Địa chỉ ăn ngon - 3 giờ, 49 phút trước
Thì ra vỏ dưa hấu lại có tác dụng rất hữu ích như vậy nhưng nhiều người không hề hay biết.
Kiến thức - 3 giờ, 49 phút trước
Trong năm 2024, những trường hợp sau sẽ bị thu hồi sổ đỏ, người dân cần hết sức lưu ý!
Kiến thức - 3 giờ, 49 phút trước
Theo quy định, những trường hợp này nên đi đổi Giấy đăng ký xe càng sớm càng tốt, càng cố giữ lại càng bị phạt nặng.
Kiến thức - 3 giờ, 50 phút trước
Quan điểm này tuy hơi ngược nhưng khi nhìn vào thực tế cuộc sống rất nhiều người học kém lại thành công. Lý do vì sao lại như vậy?
Đời sống trẻ - 3 giờ, 50 phút trước
Sau khi chia tay cuộc sống làm việc đầy áp lực và bận rộn, nhiều người hằng mơ ước về một cuộc sống hưu trí tự do, không lo nghĩ, không cần phải thức...
Chăm sóc sức khỏe - 4 giờ, 36 phút trước
Cho trẻ ăn loại rau này sẽ giúp trẻ cao nhanh vì bổ sung canxi. Nấm, một thành phần giữa thịt và rau, có thể giải quyết hoàn hảo vấn đề trẻ không ăn...
Kiến thức - 4 giờ, 50 phút trước
Vốn là một loại rau mọc dại, được dùng để làm thức ăn cho vật nuôi nhưng nay rau sắng lại trở thành đặc sản được săn lùng.
Chuyện làng sao - 4 giờ, 51 phút trước
Ngọc nữ một thời - Hà Tăng lộ vẻ ngoài kém sắc với dung mạo cực nhợt nhạt và mệt mỏi.
Truyền hình - 4 giờ, 51 phút trước
Cặp đôi chính của "Nữ hoàng nước mắt" Baek Hyun Woo (do Kim Soo Hyun thủ vai) và Hong Hae In (do Kim Ji Won thủ vai) đã hoàn thành cái kết hạnh phúc...
Chuyện làng sao - 4 giờ, 51 phút trước
Vợ cũ Bằng Kiều đã tổ chức sinh nhật cực hoành tráng cho quý tử nhà mình.
Thời trang sao - 4 giờ, 51 phút trước
Mới đây, truyền thông Hàn đưa ra kết quả bình chọn những ngôi sao mặc đẹp nhất và xấu nhất khi xuất hiện trước công chúng trong tuần qua.
Chuyện làng sao - 4 giờ, 52 phút trước
Tin sao Việt hot nhất ngày 29/4/2024: Trong khi Midu chưa kịp 'ra mắt' chồng doanh nhân thì đã bị dân tình rần rần khui danh tính, cô nàng có phản ứng khá hài...
Đời sống số - 4 giờ, 52 phút trước
Trong cuộc sống, chắc hẳn bạn đã không ít lần trải qua cảm giác nóng ruột bồn chồn. Giải mã điềm báo nóng ruột sẽ giúp bạn phần nào yên tâm hơn khi sự...
Kiến thức - 4 giờ, 52 phút trước
Gần đây nhiều vụ lừa đảo từ việc mạo danh BHYT khiến người dân mất tiền oan, cơ quan chức năng cảnh báo chiêu trò lừa đảo mới, người dân hết sức cảnh giác!...