Việt Nam sở hữu loại cây gỗ quý được mệnh danh là 'báu vật' 2.000 năm tuổi, cao hơn 70m, phải 20 người ôm mới xuể

Vườn Quốc gia Pù Mát với diện tích gần 95.000ha là một trong những khu bảo tồn thiên nhiên nổi tiếng của Việt Nam. Nằm trong Khu dự trữ sinh quyển phía Tây Nghệ An, nơi đây đã được UNESCO công nhận vào năm 2007. Mới đây, Vườn Quốc gia Pù Mát cũng được công nhận là Công viên Di sản ASEAN, thể hiện giá trị sinh học và vị thế của khu bảo tồn này trong mạng lưới di sản khu vực.

Với diện tích rộng lớn cùng điều kiện tự nhiên thuận lợi, nơi đây được xem là kho tàng sinh học phong phú với sự đa dạng của các loài động, thực vật quý hiếm. Một trong những "báu vật" của khu rừng này chính là cây sa mu dầu có tuổi đời lên đến 2.000 năm.

Loài cây quý hiếm

Sa mu dầu là một loài cây gỗ quý hiếm. Tên khoa học của loài cây này là Cunninghamia konishii Hayata, thuộc họ Hoàng đàn (Cupressaceae). Sa mu dầu thuộc nhóm IA – nhóm thực vật rừng nguy cấp, quý hiếm được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam. Gỗ của cây sa mu dầu rất đặc biệt, có hương thơm nhẹ, vân gỗ đẹp, bền chắc và ít bị mối mọt. Vì vậy, loại gỗ này được nhiều người ưa chuộng và tìm mua.

Cây sa mu dầu có tuổi đời lên đến 2.000 năm ở Pù Mát. Ảnh: Báo Nghệ An.

Trước đây, gỗ sa mu đã bị khai thác rất nhiều. Tuy nhiên, hiện nay, loài cây này phát triển chậm, cộng với nạn phá rừng và tác động của biến đổi khí hậu khiến môi trường sống của sa mu dầu ngày càng bị thu hẹp.

Loại cây gỗ quý này sống chủ yếu ở các tỉnh miền núi phía Bắc và Bắc Trung Bộ, đặc biệt là ở các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An… Tuy nhiên, theo các chuyên gia, quần thể sa mu dầu ở khu vực biên giới Việt - Lào, đặc biệt là tại Vườn Quốc gia Pù Mát, là nơi bảo tồn nguồn gen tốt nhất của loài cây này.

Năm 2010, cây sa mu dầu tại Pù Mát đã được Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam vinh danh là Cây Di sản Việt Nam, đồng thời được ghi nhận là cây sa mu dầu lớn nhất Việt Nam hiện nay. Cây có chiều cao ấn tượng lên tới hơn 70m, đường kính thân 5,5m. Cây sa mu dầu này lớn đến mức phải 20 người ôm mới xuể.

Đây là loài cây hiếm hoi có đặc điểm sinh trưởng mạnh mẽ trong môi trường sống khắc nghiệt của khu rừng nguyên sinh.

Hiện cây sa mu dầu vẫn sinh trưởng và phát triển bình thường, có tán lá thưa, hình nón hẹp, thân thẳng. Tuy nhiên, một phần thân gần gốc của cây đã bị mục. Để vào thăm “cụ” sa mu dầu này, mọi người phải được cán bộ kiểm lâm của Vườn Quốc gia Pù Mát, bộ đội biên phòng, công an, cùng người dân bản dẫn đường, đi bộ, lội suối một ngày mới đến nơi.

Trong văn hóa của người dân tộc Thái ở Nghệ An, cây sa mu dầu còn có tên gọi là "Mậy Pẹc". Bà con đồng bào coi đây là loài cây linh thiêng, gắn bó sâu sắc với đời sống tâm linh của người dân địa phương. Vì thế, loại cây này không chỉ được coi là “báu vật” vì sự quý hiếm mà còn bởi giá trị văn hóa và lịch sử của nó.

Lực lượng chức năng đo, đánh dấu ngày kiểm tra trên thân cây. Ảnh: Sức khỏe và Đời sống.

Bảo tồn cây gỗ quý

Nhằm bảo tồn và phát triển loài sa mu dầu, một nhóm nghiên cứu từ Viện Sinh thái Nhiệt đới, Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga (Bộ Quốc phòng) và Trường Đại học Lâm nghiệp đã triển khai một đề tài nghiên cứu có tên “Ứng dụng phương pháp thông tin địa lý và kỹ thuật sinh học phân tử phục vụ phát triển loài sa mu dầu ở Việt Nam”. Dự án này giúp xác định khu vực phân bố của sa mu dầu và đánh giá khả năng phát triển của loài trong bối cảnh biến đổi khí hậu hiện nay.

Theo kết quả của mô hình MaxEnt (Maximum Entropy), diện tích phân bố thích hợp cho loài sa mu dầu hiện nay khoảng 1.509km2, chủ yếu nằm ở miền Bắc. Tuy nhiên, do biến đổi khí hậu, diện tích này có thể giảm mạnh trong những năm tới. Chính vì vậy, cần phải xây dựng các khu bảo tồn, nhân giống và phát triển cây sa mu dầu để duy trì nguồn gen quý giá này.

Việc bảo tồn và phát triển loài cây quý hiếm này không chỉ giúp duy trì hệ sinh thái đa dạng mà còn bảo vệ những giá trị quý giá cho thế hệ tương lai. Hiện Ban quản lý Vườn Quốc gia cùng các chuyên gia đang nghiên cứu thêm nhiều biện pháp bảo vệ rừng, quản lý tài nguyên thiên nhiên và ứng phó với biến đổi khí hậu để bảo vệ “báu vật” của thiên nhiên.