Việt Nam chính thức có 2 đơn vị hành chính cấp tỉnh đặc biệt từ bây giờ

Việc ban hành Nghị định diễn ra trong bối cảnh quá trình sáp nhập, sắp xếp đơn vị hành chính năm 2025 khiến quy mô dân số và diện tích tại nhiều địa phương thay đổi mạnh mẽ, vượt xa tiêu chí của các quy định hiện hành, đòi hỏi một hệ thống đánh giá mới cập nhật và phù hợp hơn.

Theo quy định mới, Hà Nội và TP. HCM được xác định là hai đơn vị hành chính cấp tỉnh loại đặc biệt, trong khi các thành phố trực thuộc Trung ương còn lại thuộc nhóm loại I. Hệ thống phân loại cấp tỉnh được chia thành 3 loại, gồm loại I, loại II và loại III. Ở cấp cơ sở, xã tiếp tục được phân loại theo ba mức tương tự, trong khi phường và đặc khu được quy định riêng với bốn nhóm phân loại: loại đặc biệt, loại I, loại II và loại III, phản ánh đặc thù về quy mô và vai trò quản lý của từng loại hình đơn vị.

Hà Nội và TP. HCM là đơn vị hành chính cấp tỉnh đặc biệt. Ảnh minh họa

Nghị định quy định phương pháp phân loại dựa trên cơ chế chấm điểm với tổng điểm tối đa 100 điểm, chưa bao gồm điểm ưu tiên nếu có. Các điểm thành phần được tính toán, làm tròn đến hai chữ số thập phân và xác định trên cơ sở 4 nhóm tiêu chí: quy mô dân số, diện tích tự nhiên, trình độ phát triển kinh tế - xã hội và các yếu tố đặc thù. Trường hợp đơn vị vượt ngưỡng một tiêu chí nhất định, phần chênh lệch sẽ được quy đổi thành điểm cộng thêm theo tỷ lệ phần trăm, nhằm phản ánh đầy đủ mức độ phát triển thực tế của từng địa phương.

Theo ngưỡng xếp loại, phường hoặc đặc khu được công nhận loại đặc biệt khi đạt từ 90 điểm trở lên (không tính điểm ưu tiên), đồng thời đáp ứng yêu cầu về quy mô dân số, diện tích tự nhiên lớn và các tiêu chí ưu tiên tương ứng. Những đơn vị đạt từ 75 điểm trở lên được xếp loại I, trừ trường hợp đủ điều kiện loại đặc biệt; đơn vị đạt từ 60 đến dưới 75 điểm thuộc loại II; dưới 60 điểm được xếp loại III.

Nghị định cũng quy định chi tiết phương pháp tính điểm đối với đơn vị hành chính cấp tỉnh. Cụ thể, tỉnh có dân số đến 2 triệu người được tính 10 điểm; trên 2 triệu, cứ tăng thêm 60.000 người được cộng 0,5 điểm, với mức tối đa không vượt quá 25 điểm. Đối với diện tích tự nhiên, tỉnh có diện tích đến 8.000km2 được tính 10 điểm; vượt ngưỡng này, mỗi 200km2 được cộng 0,5 điểm và cũng không quá 25 điểm. Các tỉnh miền núi áp dụng mức tính dân số bằng 75% so với tiêu chuẩn chung để phản ánh điều kiện đặc thù.

Ảnh minh họa

Về thẩm quyền phân loại, Bộ trưởng Bộ Nội vụ là người quyết định công nhận phân loại đối với đơn vị hành chính cấp tỉnh và các phường, đặc khu được xếp loại đặc biệt. Chủ tịch UBND cấp tỉnh có thẩm quyền phân loại đối với đơn vị hành chính cấp xã, ngoại trừ các trường hợp thuộc thẩm quyền Bộ Nội vụ. Việc phân quyền này nhằm bảo đảm tính thống nhất trong quản lý, đồng thời tăng cường vai trò chủ động của địa phương trong công tác rà soát, đánh giá và phân loại đơn vị hành chính.

Nghị định 307/2025/NĐ-CP chính thức tạo lập một hệ thống tiêu chí mới, toàn diện hơn, phản ánh đúng thực trạng phát triển và quy mô của từng địa phương, đồng thời là cơ sở quan trọng phục vụ công tác quản lý nhà nước, hoạch định chính sách và tổ chức bộ máy trong giai đoạn tới.