Vì sao ứng viên nam giáo sư, phó giáo sư luôn nhiều hơn nữ?

Nhiều năm qua, bức tranh chung về xét công nhận chức danh giáo sư (GS), phó giáo sư (PGS) trong cả nước luôn cho thấy sự chênh lệch lớn về giới. Theo danh sách từ Hội đồng Giáo sư Nhà nước, năm 2025, trong tổng số 933 ứng viên GS, PGS, chỉ có 315 ứng viên là nữ. Đặc biệt ở chức danh giáo sư, cả nước chỉ có 10 ứng viên là nữ và hàng loạt ngành "trắng" ứng viên giáo sư nữ.

Thực trạng hiếm hoi các nhà khoa học nữ đạt học hàm cao không phải là mới. Tính từ năm 1976, năm đầu tiên Việt Nam thực hiện công nhận chức danh GS, PGS, đến nay cả nước mới chỉ có 3 nữ giáo sư toán học. Không chỉ ngành toán, nhiều ngành khác cũng cực hiếm giáo sư nữ.

(Ảnh minh hoạ)

Điều này được lý giải rằng, trong nghiên cứu khoa học, càng ở các bậc học cao, tỷ lệ nữ giới càng giảm dần. Ở bậc đại học, thạc sĩ, nhiều ngành có tỷ lệ nữ tương đương, thậm chí cao hơn nam giới. Tuy nhiên, con số này giảm dần khi lên tiến sĩ, đến phó giáo sư thì ít và giáo sư được coi là hiếm. Nguyên nhân sâu xa là việc nghiên cứu đòi hỏi rất nhiều thời gian, công sức và sự tập trung cao độ, trong khi phụ nữ thường phải gánh vác nhiều nhiệm vụ của gia đình như làm vợ, làm mẹ, khiến họ khó có thể tập trung hoàn toàn cho chuyên môn.

Để động viên, khích lệ các nhà khoa học nữ, mới đây, Đại học Cần Thơ đã ban hành quy chế chi tiêu nội bộ năm 2024 với một chính sách đặc biệt. Theo đó, ứng viên nữ khi đạt chuẩn chức danh GS, PGS sẽ được trường thưởng số tiền cao hơn so với ứng viên nam.

Cụ thể, trường khoán hỗ trợ chi phí làm hồ sơ cho mỗi ứng viên là 5 triệu đồng. Khi được công nhận đạt chuẩn:

Với chức danh giáo sư, ứng viên nam được thưởng 4 triệu đồng, trong khi ứng viên nữ được thưởng 5 triệu đồng.

Với chức danh phó giáo sư, ứng viên nam được thưởng 2 triệu đồng, còn ứng viên nữ được thưởng 3 triệu đồng.

Tại Trường Đại học Công thương TPHCM, ứng viên đạt chuẩn giáo sư được thưởng 50 triệu đồng

Dù số tiền thưởng không quá cao, chính sách này của trường được đánh giá mang tính nhân văn, là nguồn động viên, khích lệ tinh thần to lớn cho nữ giới trên hành trình nghiên cứu khoa học và nâng cao học hàm, học vị.

Hiện nay, nhiều trường đại học cũng có các chính sách thưởng khác nhau để ghi nhận nỗ lực của các giảng viên. Ví dụ, tại Trường Đại học Công thương TP.HCM, viên chức đang công tác tại trường từ 2 năm trở lên khi có quyết định bổ nhiệm giáo sư được thưởng 50 triệu đồng và phó giáo sư được thưởng 30 triệu đồng.