Tưởng tuyệt chủng, ai ngờ 4 loài thực vật quý hiếm này lại bất ngờ 'tái xuất' ở Việt Nam, có loài biến mất 100 năm mới thấy bóng dáng

Trong những thập kỷ qua, giới khoa học trong nước và quốc tế đã liên tiếp ghi nhận sự trở lại của các loài thực vật tưởng chừng đã tuyệt chủng. Đây là minh chứng sống động cho khả năng phục hồi của tự nhiên, nhưng cũng cho thấy các quần thể còn sót lại đang vô cùng mong manh.

1. Cây nắp ấm Thorel

Cây nắp ấm Thorel tưởng chừng tuyệt chủng bỗng “tái xuất” tại Việt Nam

Loài cây ăn thịt độc đáo Nepenthes thorelii (cây nắp ấm Thorel) được nhà thực vật học người Pháp Clovis Thorel thu mẫu tại miền Nam Việt Nam trong giai đoạn 1861 - 1869. Dù được mô tả chính thức vào năm 1909, loài cây này sau đó đã "biến mất" không dấu vết. Suốt hơn 100 năm, không một ghi nhận nào được tìm thấy trong tự nhiên, khiến giới khoa học tin rằng nó đã tuyệt chủng.

Phép màu đã xảy ra vào năm 2011, khi các nhà khoa học của Viện Sinh học Nhiệt đới (Việt Nam) phối hợp cùng chuyên gia quốc tế phát hiện một quần thể nhỏ, chưa đến 100 cá thể, tại Vườn quốc gia Lò Gò - Xa Mát (Tây Ninh). Phát hiện này đã tạo nên một chấn động trong giới sinh học, đồng thời đặt ra yêu cầu bảo tồn khẩn cấp do số lượng cá thể còn lại quá ít và dễ bị đe dọa bởi hoạt động của con người.

2. Lan hài hồng

Được mô tả lần đầu vào năm 1924, lan hài hồng (Paphiopedilum delenatii) nhanh chóng trở thành "báu vật" của giới chơi lan nhờ vẻ đẹp hiếm có. Tuy nhiên, sự săn lùng ráo riết đã khiến loài này biến mất khỏi tự nhiên Việt Nam trong nhiều thập kỷ và bị coi là tuyệt chủng hoang dã.

Đến năm 1993, các nhà khoa học bất ngờ tìm thấy lan hài hồng một lần nữa tại khu vực núi Hòn Bà (Khánh Hòa). Sự trở lại này đã giúp loài được đưa vào Sách Đỏ Việt Nam để bảo vệ. Gần đây nhất, vào năm 2023, hình ảnh lan hài hồng đã được vinh danh trên bộ tem "Các loài lan hài Việt Nam" do VTV phát hành, khẳng định giá trị bảo tồn đặc biệt. Ngày nay, lan hài hồng không chỉ được nhân giống để bảo tồn mà còn là đại sứ hình ảnh cho công cuộc gìn giữ đa dạng sinh học quốc gia.

3. Hoa trà Bắc Bộ

Hoa trà Bắc Bộ (Camellia tonkinensis) được mô tả vào đầu thế kỷ XX nhưng sau đó cũng chung số phận "mất tích" trong gần một thế kỷ. Một nghiên cứu năm 2014 đã xác nhận sự tái phát hiện loài này tại Khu Bảo tồn Ngọc Sơn - Ngổ Luông.

Gần đây hơn, một báo cáo khoa học vào tháng 3/2024 tiếp tục công bố việc tìm thấy hoa trà Bắc Bộ tại Vườn quốc gia Ba Vì (Hà Nội) qua các mẫu vật thu thập năm 2022 và 2023. Đáng chú ý, các chuyên gia đã xác định loài này đang ở mức "cực kỳ nguy cấp" theo đánh giá của Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN), đòi hỏi các biện pháp bảo vệ nghiêm ngặt.

4. Hoa trà Krempf

Số phận của hoa trà Krempf (Camellia krempfii) cũng đầy kịch tính. Loài này chỉ được ghi nhận duy nhất một lần vào năm 1912 tại Khánh Hòa và sau đó hoàn toàn biến mất, khiến giới khoa học xem nó đã tuyệt chủng ngoài tự nhiên.

Hơn một thế kỷ sau, vào cuối năm 2013, một nhóm nghiên cứu từ Vườn quốc gia Bidoup - Núi Bà và Đại học Đà Lạt đã phát hiện lại loài hoa này tại núi Sơn Thái (Khánh Hòa). Những cây trà cao tới 8 mét với những bông hoa đỏ rực, đường kính 5-7cm đã xuất hiện trở lại, đánh dấu lần tái ghi nhận đầu tiên sau hơn 100 năm chờ đợi.