Từ phế phẩm chăn nuôi đến 'mỏ vàng' tỷ đô của thế giới, loại cá này chinh phục thị trường toàn cầu, giá cả triệu đồng/kg

Trong ngành chế biến nông sản và thủy sản, phụ phẩm luôn là một bài toán nan giải. Với cá tra, một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam, có tới 60-70% khối lượng con cá, bao gồm đầu, xương, da, mỡ và nội tạng, bị loại bỏ. Trước đây, những phần này thường chỉ được tận dụng làm thức ăn chăn nuôi giá rẻ hoặc trở thành gánh nặng chi phí xử lý để tránh ô nhiễm môi trường.

Tuy nhiên, tư duy này đã hoàn toàn thay đổi. Chính những phần "bỏ đi" ấy giờ đây lại là "mỏ vàng" thực sự, được chế biến thành collagen và gelatin, những nguyên liệu cao cấp cho ngành dược phẩm, thực phẩm chức năng và mỹ phẩm toàn cầu.

Thị trường tỷ đô từ phế phẩm

Da cá tra

Nhu cầu về collagen trên thế giới đang tăng trưởng mạnh mẽ. Theo báo cáo của Global Market Insights, thị trường collagen toàn cầu đạt giá trị khoảng 4,9 tỷ USD vào năm 2024 và dự báo đến năm 2034 sẽ đạt 8,7 tỷ USD, với Tỷ lệ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) trong giai đoạn 2025-2034 là 5,8%.

Hiện tại, Mỹ, Đức, Nhật và Canada là những thị trường nhập khẩu collagen và gelatin hàng đầu, trong khi giá bán các sản phẩm này trên thị trường quốc tế dao động từ 7–9 USD/kg.

Nhiều quốc gia đã đi trước trong việc khai thác "mỏ vàng" này. Tại Nhật Bản, các công ty như Nitta Gelatin hay Jellice đã chiếm khoảng 25% thị phần collagen thủy phân từ cá trên toàn cầu. Na Uy, với lợi thế nguồn cung cá tuyết dồi dào, cũng trở thành trung tâm cung cấp nguyên liệu collagen lớn, với những công ty như Hofseth Biocare ASA đi đầu trong sản xuất collagen peptide y tế chất lượng cao.

Doanh nghiệp Việt Nam nhập cuộc và tạo dấu ấn

Tại Việt Nam, Công ty Cổ phần Vĩnh Hoàn là đơn vị tiên phong trong việc chiết xuất collagen từ da cá tra. Đáng chú ý, đây là nhà sản xuất collagen đầu tiên trên thế giới đạt chứng nhận bền vững quốc tế ASC cho sản phẩm 100% tự nhiên.

Sự phát triển của Vĩnh Hoàn cho thấy tiềm năng khổng lồ của thị trường. Năm 2015, công ty đưa vào hoạt động nhà máy với công suất 2.000 tấn/năm, sau đó liên tục mở rộng lên 3.500 tấn/năm vào năm 2020 và 7.000 tấn/năm vào năm 2023 để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng.

Lãnh đạo doanh nghiệp này cho biết, giá trị gia tăng là vô cùng lớn, nếu chỉ bán bột cá hay mỡ cá, giá trị chỉ ở mức 1,2–1,5 USD/kg. Nhưng khi chế biến thành collagen, giá có thể tăng lên 15–20 USD/kg. Điều này giúp nâng giá trị toàn chuỗi sản xuất cá tra lên 15–25 lần.

Không chỉ có Vĩnh Hoàn, Công ty Navico (Nam Việt) cũng đã hợp tác cùng Amicogen xây dựng nhà máy collagen peptide và gelatin từ da cá tra tại Cần Thơ. Theo thông tin từ doanh nghiệp vào năm 2021, sản phẩm collagen tại đây có thể đạt mức giá ấn tượng từ 25–40 USD/kg (tương đương khoảng 660.000 - 1.055.000 VNĐ), mở ra một hướng đi đầy hứa hẹn.

Hướng đi bền vững cho tương lai

Thành công từ da cá tra chỉ là bước khởi đầu. Các phụ phẩm khác như mỡ cá có thể chiết xuất omega-3, vảy cá chứa hợp chất y học tái tạo xương, hay nội tạng cá có thể dùng làm enzyme công nghiệp.

Việc tận dụng triệt để phụ phẩm không chỉ giúp doanh nghiệp tối ưu hóa lợi nhuận mà còn là bước đi quan trọng trong chiến lược kinh tế tuần hoàn của Việt Nam. Nó giúp giảm thiểu chất thải, bảo vệ môi trường và gia tăng giá trị cho chuỗi sản xuất.

Câu chuyện thành công của Vĩnh Hoàn và Navico đã chứng minh rằng, từ những thứ từng bị coi là rác thải, Việt Nam hoàn toàn có thể tạo ra sản phẩm cao cấp, xuất khẩu sang những thị trường khó tính nhất. Đây chính là hướng đi cần được nhân rộng, để “phế phẩm” không còn là gánh nặng mà trở thành động lực mới cho sự phát triển kinh tế bền vững.