Thôn nghèo miền núi 'đổi đời' nhờ trồng loại gỗ quý, đắt như vàng: Nhà nhà mua xe, sắm biệt thự

Vị trí địa lý đặc biệt dưới chân dãy núi Tam Đảo, cùng với khí hậu mát mẻ quanh năm, đã tạo điều kiện lý tưởng cho cây sưa đỏ phát triển mạnh mẽ tại Làng Chanh. Đi đến đâu trong làng, người ta cũng dễ dàng bắt gặp hình ảnh cây sưa đỏ được trồng ở khắp mọi nơi. Từ bờ ao, bờ ruộng, vệ đường cho đến những mảnh đất trong vườn, xung quanh nhà, đều được người dân tận dụng để trồng sưa. Không chỉ vậy, khi đi sâu vào trong núi, du khách còn được chiêm ngưỡng những cánh rừng sưa thẳng tắp trải dài hàng hecta, một minh chứng cho sự gắn bó mật thiết giữa người dân Làng Chanh và loài cây quý này.

Khắp đường làng, bờ ao, vườn tược trong thôn Làng Chanh đều được tận dụng để trồng sưa

Theo lời kể của những người dân thôn Làng Chanh, trước đây, cuộc sống của họ chủ yếu dựa vào làm nông nghiệp. Trong vườn nhà, trên vệ đồi, người dân trồng các loại cây ăn quả như vải, nhãn, xoài... Tuy nhiên, vào khoảng năm 2005-2006, cuộc sống của họ bắt đầu có sự thay đổi khi các thương lái bắt đầu tìm về làng, lùng sục hỏi mua hết các cây gỗ sưa. Lúc bấy giờ, trong làng có gia đình ông Lăng Văn Bắc (sinh năm 1963) sở hữu vườn sưa hơn 10 năm tuổi. Vốn chỉ là những cây trồng trong vườn nhà để lấy bóng mát, nhưng nay sưa lại được thu mua với giá đắt hơn vàng, khiến ông Bắc và người dân trong làng không khỏi sững sờ.

Từ những cây sưa của gia đình ông Bắc, những người trong dòng họ Lăng đã đi tiên phong trong việc ươm cây, bán giống. Họ lặn lội lên rừng, xuống thành phố để tìm kiếm, thu mua quả sưa, hạt sưa về ươm cây. Sản phẩm làm ra đến đâu, bán hết đến đó, thậm chí còn không đủ hàng để cung cấp cho khách hàng. Thấy được lợi nhuận cao từ việc ươm sưa, người dân Làng Chanh đua nhau mở các vườn ươm, phá bỏ hết vải, nhãn, xoài trong vườn để trồng sưa. Nhà ít thì trồng vài cây trong vườn, nhà nhiều thì đầu tư mua cả vài hecta đất để trồng sưa.

Nhờ cây sưa đỏ, diện mạo của thôn Làng Chanh đã có sự thay đổi ngoạn mục. Từ một vùng thuần nông, thuộc diện nghèo của xã vùng núi Tam Quan, thôn Làng Chanh giờ đây đã trở nên khang trang hơn rất nhiều. Đường làng, ngõ xóm được bê tông hóa sạch sẽ, nhiều ngôi nhà tầng mọc lên giữa những vườn sưa xanh mướt. Vào thời kỳ sưa "sốt", rất đông người từ khắp nơi tìm về Làng Chanh để mua sưa giống. Ô tô, xe máy ra vào nhộn nhịp đường làng, tạo nên một khung cảnh sôi động, náo nhiệt. Nhiều gia đình thậm chí còn phải làm chòi canh, thay nhau thức thâu đêm để bảo vệ vườn sưa của mình. Những người đàn ông trong làng cũng đổ xô đi khắp nơi trên cả nước để thu mua gỗ sưa, có khi mấy tháng mới về nhà.

Tuy nhiên, sau năm 2010, cơn sốt sưa bắt đầu hạ nhiệt. Hầu hết những cây sưa đến tuổi khai thác đã được thương lái lùng sục hết. Còn những cây sưa mới trồng từ sau đợt cao điểm thì chưa đến thời kỳ thu hoạch. Mặc dù đã qua thời kỳ đỉnh cao, nhưng không thể phủ nhận rằng cây sưa đỏ đã mang đến sự thay đổi lớn lao cho cuộc sống của người dân thôn Làng Chanh. Những ngôi nhà tầng khang trang đã mọc lên, xe máy đời mới đắt tiền cũng đã xuất hiện, và đâu đó có những gia đình vừa tậu được chiếc ô tô con trị giá cả trăm triệu đồng.

Sưa đỏ, còn gọi là trắc thối, huỳnh đàn, huê mộc vàng, có danh pháp khoa học là Dalbergia tonkinensis Prain. Đây là loại gỗ quý hiếm, được xếp vào nhóm IA trong danh sách các loài gỗ quý hiếm tại Việt Nam, và bị nghiêm cấm khai thác, sử dụng vì mục đích thương mại. Gỗ sưa đỏ có đặc tính là quả đốt lên có mùi rất thối, nhưng gỗ thì lại có mùi thơm rất đặc biệt. Gỗ sưa rất chắc, thường được dùng để đóng giường, tủ, làm nhà, làm thớt, chuôi dao... Nếu dùng để đóng đồ gia dụng, khi hắt nước vào, gỗ sẽ có màu vàng ánh rất đẹp. Ở vùng Sơn Tây (Hà Nội), nhiều nghệ nhân còn dùng mùn sưa để đánh bóng tượng đồng cho đen bóng. Giá sưa đỏ trên thị trường khá cao, thời điểm đắt đỏ nhất có giá rơi vào khoảng 20 tỷ đồng/m3.

Câu chuyện về sự đổi đời của thôn Làng Chanh nhờ cây sưa đỏ là một minh chứng cho thấy tiềm năng kinh tế to lớn từ các loại cây trồng đặc sản, quý hiếm. Tuy nhiên, để phát triển bền vững, người dân và chính quyền địa phương cần có những giải pháp quản lý, bảo tồn và khai thác hợp lý, tránh tình trạng khai thác quá mức, gây ảnh hưởng đến môi trường và tài nguyên thiên nhiên.