Sông Tô Lịch chừng nào trở thành 'Cheonggyecheon của Hà Nội'?

Sông Tô Lịch, dài khoảng 14 km và chảy qua nhiều phường của Hà Nội, từng có một vị thế lịch sử quan trọng. Trong quá khứ, đây là một nhánh dẫn nước từ sông Hồng, đóng vai trò thoát lũ và tưới tiêu cho cả khu vực nội thành. Dòng sông vốn từng là biểu tượng gắn liền với lịch sử kinh thành Thăng Long, với bao nhiêu câu chuyện dân gian, thơ ca.

Thực trạng đáng báo động

Tuy nhiên, theo thời gian, do đô thị hóa nhanh, quy hoạch chưa đồng bộ và ý thức của người dân, sông Tô Lịch dần trở thành nơi tiếp nhận nước thải sinh hoạt, công nghiệp mà không qua xử lý. "Là người sinh ra và lớn lên tại Hà Nội, mỗi lần đi ngang qua sông Tô Lịch, tôi không khỏi chạnh lòng", một người dân chia sẻ. Dòng sông nay lại trở thành một dòng kênh đen đầy ô nhiễm, mùi hôi nồng nặc và cảnh quan nhếch nhác.

Quá trình phá dỡ đường cao tốc trên cao, khôi phục suối Cheonggye

Hàng ngày, theo thống kê của các cơ quan chức năng, có đến hàng trăm ngàn mét khối nước thải chảy trực tiếp vào dòng sông. Nước không còn chảy, mà chỉ là sự ứ đọng, đen đặc và bốc mùi. Cư dân quanh sông nhiều năm qua phải chịu đựng không chỉ mùi hôi, mà còn những hệ lụy sức khỏe tiềm ẩn do môi trường ô nhiễm kéo dài.

Thành phố Hà Nội đã từng thực hiện nhiều dự án cải tạo sông Tô Lịch, từ việc nạo vét, lắp máy tạo ôxy, thí điểm công nghệ nano, sinh học... nhưng phần lớn đều chưa mang lại hiệu quả bền vững. Các giải pháp đưa ra thường mang tính chất tạm thời, hoặc chưa giải quyết được tận gốc vấn đề là nguồn xả thải liên tục từ các khu dân cư, nhà máy, và hệ thống cống ngầm đổ trực tiếp ra sông. Một số dự án có vốn đầu tư lớn nhưng sau một thời gian triển khai lại bị bỏ ngỏ, dang dở, gây lãng phí ngân sách và khiến người dân nghi ngờ.

Bài học quốc tế và tầm nhìn chiến lược

Trước thực trạng đó, nhiều người đặt câu hỏi: "Tại sao những quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc có thể cải tạo những dòng sông ô nhiễm nghiêm trọng để biến thành điểm nhấn du lịch, còn chúng ta thì vẫn loay hoay mãi?"

Điển hình là suối Cheonggyecheon (Thanh Khê) ở Seoul, Hàn Quốc. Giữa lòng Seoul có một dòng nước êm đềm chảy qua những toà nhà cao tầng và đường phố sầm uất. Đó là suối Cheonggyecheon, khởi nguồn từ thung lũng Suseong-dong dưới chân núi Inwang của thủ đô xứ sở kim chi. Nhìn vào không gian xanh của suối Cheonggyecheon ngày nay, ít du khách nào có thể tưởng tượng nó từng là một kênh thoát nước ô nhiễm. Từ một dòng kênh ô nhiễm bị lấp đi, sau vài năm cải tạo đã trở thành điểm đến thu hút hàng triệu du khách mỗi năm, nâng tầm giá trị bất động sản, cải thiện môi trường sống và nâng cao hình ảnh quốc gia.

"Nếu thực sự muốn hồi sinh sông Tô Lịch, tôi cho rằng Hà Nội cần nhìn vấn đề này bằng một tầm nhìn chiến lược dài hạn, thay vì những giải pháp ngắn hạn và lẻ tẻ như hiện nay", một ý kiến nhấn mạnh.

Những giải pháp cốt lõi

Để đạt được mục tiêu này, các bước sau được cho là không thể thiếu:

- Chấm dứt xả thải trực tiếp: Đây là việc không thể trì hoãn. Cần xây dựng hệ thống thu gom và xử lý nước thải hiện đại, phân tách rõ ràng giữa nước mưa và nước thải sinh hoạt. Nếu chưa làm được điều này, thì dù có đổ bao nhiêu tiền vào nạo vét hay làm sạch, kết quả vẫn chỉ là ném tiền qua cửa sổ.

- Phối hợp liên ngành: Cần có sự phối hợp giữa xây dựng - môi trường - quy hoạch để có kế hoạch cải tạo toàn diện, từ cảnh quan hai bên bờ sông, xây dựng công viên, đường đi bộ, đến việc giáo dục cộng đồng và nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường.

- Đồng hành từ phía người dân: Khi người dân thực sự hiểu rằng mỗi hành động nhỏ như không xả rác, không đổ nước thải ra sông sẽ góp phần cứu lấy dòng sông quê hương, thì khi đó chúng ta mới có được sự thay đổi từ gốc rễ.

Khát vọng sống xanh và phát triển bền vững

Tôi tin rằng, nếu sông Tô Lịch được cải tạo thành công, đây sẽ không chỉ là một thắng lợi về mặt môi trường mà còn là cú hích lớn về văn hóa, du lịch. Một đất nước muốn phát triển bền vững không thể chỉ dựa vào GDP hay các công trình hoành tráng, mà còn phải cho thấy được sự tôn trọng thiên nhiên, bảo vệ môi trường và giữ gìn những giá trị văn hóa lâu đời. Làm đẹp đất nước không chỉ là chuyện sơn tường, trồng hoa hay treo băng rôn khẩu hiệu, mà là thay đổi từ gốc, từ những dòng sông, con phố, đến cách sống và ý thức của mỗi người dân.

Vậy tại sao chúng ta lại không làm được điều đó với sông Tô Lịch? Hà Nội và Việt Nam cần một câu chuyện thành công với sông Tô Lịch - như một biểu tượng của khát vọng sống xanh và phát triển bền vững. Tôi tin rằng với quyết tâm, tầm nhìn chiến lược và sự đồng lòng của người dân, điều đó hoàn toàn có thể trở thành hiện thực.