Phát hiện một loài động vật ở độ cao kỷ lục 1.800m: Cực kỳ quý hiếm chỉ có ở vùng núi Việt Nam, hình dáng lạ chưa từng thấy

Vào giữa năm 2023, một công bố chung của các nhà khoa học Việt Nam và Đức đã gây chú ý khi giới thiệu một loài kỳ nhông hoàn toàn mới được tìm thấy tại núi Ngọc Linh, tỉnh Quảng Ngãi. Loài lưỡng cư này có tên khoa học là Tylototriton ngoclinhensis, hay còn gọi là kỳ nhông Ngọc Linh. Đây là loài mới nhất thuộc chi Tylototriton, một nhóm lưỡng cư được mô tả lần đầu từ năm 1871 và có phạm vi phân bố rộng khắp châu Á.

Ngoại hình độc đáo và kỷ lục về môi trường sống

Kỳ nhông Ngọc Linh sở hữu một vẻ ngoài ấn tượng, được mô tả là một trong những loài sặc sỡ nhất trong chi của nó. Chúng có thân hình to, cứng cáp, dài khoảng 6–6,7 cm. Nền thân màu đen tuyền được làm nổi bật bởi các đốm cam chạy dọc sống lưng. Đặc biệt, phần đầu của chúng như được chuốt bằng màu cam huỳnh quang, cùng với các u lồi hai bên lưng.

Kỳ nhông Ngọc Linh

Khám phá này đã xác lập một kỷ lục mới về độ cao sinh sống của các loài kỳ nhông tại Việt Nam. Kỳ nhông Ngọc Linh chỉ được tìm thấy trong các khu rừng thường xanh gần nguồn nước trên núi Ngọc Linh, ở độ cao từ 1.800 đến 2.300 mét. Trước đây, các loài kỳ nhông khác ở Việt Nam chỉ được ghi nhận ở độ cao từ 250 đến 1.740 mét.

Phát hiện này không chỉ đánh dấu loài kỳ nhông thứ 8 được mô tả ở Việt Nam mà còn là loài đầu tiên được ghi nhận tại vùng Tây Nguyên. Đây cũng là phạm vi địa lý xa nhất về phía nam mà chi Tylototriton từng được ghi nhận trên bản đồ châu Á.

Bị đe dọa nghiêm trọng và nỗ lực bảo tồn

Dù mới được phát hiện, tương lai của kỳ nhông Ngọc Linh đã bị đặt trong tình trạng báo động. Dựa trên dữ liệu ban đầu, các tác giả nghiên cứu đã đề xuất xếp loài này vào nhóm "Cực kỳ nguy cấp" (Endangered, EN) trong Danh sách Đỏ IUCN.

Nguyên nhân chính là do phạm vi phân bố của chúng rất hạn chế, chỉ gói gọn trong một vùng núi nhỏ với số lượng cá thể ít, rất dễ bị tổn thương trước các tác động tiêu cực. Bên cạnh đó, chính ngoại hình rực rỡ lại trở thành mối đe dọa, khiến chúng có nguy cơ cao bị săn bắt để buôn bán bất hợp pháp.

Khu bảo tồn thiên nhiên Ngọc Linh, nơi tìm thấy loài này, từ lâu đã được xem là một điểm nóng về đa dạng sinh học, là ngôi nhà của nhiều loài quý hiếm như chim Họa mi cánh vàng và nai muntjac Trường Sơn. Việc phát hiện kỳ nhông Ngọc Linh càng khẳng định tầm quan trọng của khu vực này.

Hiện tại, các hoạt động bảo tồn tại chỗ đã được đặt lên hàng đầu. Song song đó, nhóm nghiên cứu đang triển khai các biện pháp nhân giống, kết hợp bảo tồn tại chỗ và bên ngoài theo mô hình của IUCN. Phương pháp này từng mang lại thành công cho loài T. vietnamensis (kỳ nhông Việt Nam), với hơn 350 cá thể đã sinh sản thành công tại Sở thú Köln (Đức) và Trạm đa dạng sinh học Mê Linh (Việt Nam), một minh chứng cho chiến dịch “Reverse the Red” của IUCN.

Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên (WWF) cũng đã đưa Kỳ nhông Ngọc Linh vào danh sách những loài mới đáng chú ý được phát hiện tại khu vực Đồng bằng sông Mê Kông, bên cạnh những sinh vật độc đáo khác như “nhím ma cà rồng” và rắn lông mi.

Việc đưa loài vào Danh sách Đỏ IUCN, cùng các chế tài bảo vệ từ CITES và pháp luật Việt Nam, được xem là bước đi cần thiết để bảo vệ tương lai cho loài kỳ nhông đặc hữu quý hiếm này của vùng Tây Nguyên.