Phát hiện 'báu vật sống' tưởng đã tuyệt chủng 11 triệu năm tại Việt Nam, gây chấn động giới khoa học

Vào ngày 2/8/2025, đại diện lãnh đạo Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng đã chính thức xác nhận thông tin trên. Những hình ảnh rõ nét về loài chuột đá Trường Sơn đang kiếm ăn về đêm tại khu vực phân khu bảo vệ nghiêm ngặt là kết quả từ chương trình bẫy ảnh do Vườn quốc gia phối hợp cùng các tổ chức bảo tồn quốc tế triển khai từ cuối năm 2024.

Theo báo cáo, đến đầu tháng 8/2025, chương trình đã thu về thành công 424 hình ảnh của chuột đá Trường Sơn tại 10 trạm bẫy ảnh khác nhau, trong đó nổi bật là các trạm mang số hiệu 77, 80, 97, 115 và 121. Đây là lần đầu tiên khoa học thu được bằng chứng sống động về sự tồn tại ngoài tự nhiên của loài gặm nhấm quý hiếm này tại Việt Nam.

Chuột đá Trường Sơn

Chia sẻ trên PLO, ông Phạm Hồng Thái, Giám đốc Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng khẳng định: “Việc ghi nhận chuột đá Trường Sơn ngoài tự nhiên không chỉ là một phát hiện gây chấn động giới sinh học, mà còn nhấn mạnh tầm quan trọng sống còn của các khu bảo vệ nghiêm ngặt. Đồng thời, đặt ra trách nhiệm mới cho công tác bảo tồn trong bối cảnh biến đổi khí hậu và xâm lấn sinh cảnh đang gia tăng. Đây là một thắng lợi hiếm có của bảo tồn khi một loài được trả lại sự sống sau 11 triệu năm bị xem là đã mất”.

Loài chuột đá Trường Sơn là thành viên duy nhất còn sống của họ Diatomyidae, từng được cho là đã tuyệt chủng từ kỷ Miocen, cách đây 11 triệu năm. Vì lý do này, chúng được mệnh danh là “hóa thạch sống”, một nhánh tiến hóa cổ đại tưởng chừng đã biến mất hoàn toàn.

Trước đó, vào năm 2005, các nhà khoa học lần đầu tiên phát hiện loài chuột lạ này ở Khu bảo tồn đa dạng sinh học quốc gia Hin Nam No (Lào) và đặt tên là chuột đá Lào. Sau khi so sánh đặc điểm hình thái với các hóa thạch cổ đại, họ kết luận đây chính là đại diện còn sống của họ thú Diatomyidae.

Tại Việt Nam, vùng phân bố của chuột đá Trường Sơn chủ yếu ở các khu vực núi đá vôi dọc dãy Trường Sơn, đặc biệt là các khu rừng nguyên sinh ít bị tác động thuộc địa phận Quảng Trị. Tuy nhiên, trước năm 2025, tất cả ghi nhận về loài này tại Việt Nam đều chỉ dựa trên mẫu tiêu bản, chưa từng có bằng chứng về cá thể sống ngoài tự nhiên.

Việc thu được hình ảnh sống của một loài từng bị coi là tuyệt chủng hàng triệu năm không chỉ là một cột mốc khoa học đặc biệt, mà còn là minh chứng mạnh mẽ cho hiệu quả của các khu bảo tồn được quản lý chặt chẽ. Giới chuyên gia nhận định, chuột đá Trường Sơn hoàn toàn có thể trở thành biểu tượng mới cho công cuộc bảo tồn đa dạng sinh học tại Việt Nam, mở ra nhiều hướng nghiên cứu mới về tiến hóa, sinh thái và khả năng phục hồi của các loài đặc hữu.