Hố tử thần ở Bắc Kạn: Khả năng bên dưới có hệ thống sông ngầm?

Vẫn đang triển khai các phương án tìm kiếm người đàn ông rơi xuống "hố tử thần"

Khoảng 21h ngày 26/5, anh Nguyễn Duy Ph. (36 tuổi, ở xã Kim Hỷ, huyện Na Rì) lái xe máy chạy tốc độ cao đâm vào khu vực đang được rào chắn, cảnh báo nguy hiểm do xuất hiện hố sụt lún lớn. Sau đó, cả người và xe rơi xuống hố sâu.

Đến hiện tại, lực lượng chức năng vẫn đang triển khai các phương án tìm kiếm người đàn ông rơi xuống "hố tử thần".

Nhưng do cấu trúc địa chất phức tạp của khu vực gây nhiều thách thức cho công tác tìm kiếm. Hố sụt được nhận định liên quan đến hệ thống hang ngầm, với nhiều tầng lớp đá vôi và các mạch nước ngầm mạnh, tiềm ẩn nguy cơ sạt lở bất cứ lúc nào. Phạm vi tìm kiếm đã được mở rộng, đồng thời cơ quan chức năng đã huy động thêm thiết bị chuyên dụng và tăng cường lực lượng để đẩy nhanh tiến độ tìm kiếm.

Hố tử thần ở Bắc Kạn được cho là liên quan đến hệ thống hang ngầm.

Khi tiếp cận lòng hố tử thần (Na Rì), lực lượng cứu hộ phát hiện có nhiều cá, mở ra manh mối để tìm nạn nhân mất tích. Ông Trương Quang Trọng - Chủ tịch UBND xã Kim Lư cho biết, trước đó, địa phương đã cho đổ gần 200m³ đá hộc xuống hố nhằm lấp đầy, tuy nhiên toàn bộ khối đá đã biến mất chỉ sau một đêm, không để lại dấu vết.

Cũng theo vị lãnh đạo xã, trong quá trình hút nước, một tảng đá lớn ước chừng gần bằng ôtô con đã bất ngờ bị cuốn tụt xuống đáy hố và mất tích. Hiện tượng nước ngầm dâng rút bất thường và việc phát hiện cá trong lòng hố đã đặt ra nghi vấn về khả năng tồn tại dòng chảy ngầm hoặc sự liên thông với hồ nước lân cận.

Đây là yếu tố mà các cơ quan chuyên môn cần khảo sát kỹ lưỡng trước khi đưa ra giải pháp khắc phục, nhằm hạn chế nguy cơ sụt lún tiếp diễn trong tương lai. Hiện nay, lực lượng chức năng vẫn đang tiến hành đánh giá địa chất, từ đó có phương án gia cố nền móng, lấp hố bằng vật liệu phù hợp và xử lý dòng nước ngầm nếu xác định có liên thông ngầm.

Nguy cơ sập sụt

TS Nguyễn Ngọc Huy, chuyên gia về biến đổi khí hậu và cảnh báo thiên tai nhận định, hố sụt xuất hiện ngay trên Quốc lộ 3B có nhiều điểm giống với 99 hố sụt ở Nho Quan, Ninh Bình mà TS Huy từng khảo sát một số hố vào năm 2015.

Nhận định của TS Nguyễn Ngọc Huy là có một hệ thống hang động ngầm dưới lòng đất. Khi có mưa lớn và nước trong hang dâng lên tác động vào nền đường làm sụt đất đá.

Việc khoan thăm dò địa chất với bán kính 500m - 1000m quanh hố sụt để xác định hướng của dòng sông ngầm hay hang động trên địa bàn là cần thiết. Tuy nhiên điều này cũng có thể nguy hiểm vì khi khoan thăm dò có thể "đánh thức" các hố sụt tiềm tàng và làm cho nguy cơ sụt ở các điểm khác cao hơn.

TS. Trịnh Hải Sơn, Viện trưởng Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản cho rằng, qua khảo sát sơ bộ, yếu tố địa chất là nguyên nhân ban đầu gây ra sập sụt tại các địa phương trên.

Qua khảo sát sơ bộ, các khu vực xảy ra sập sụt trên đều có nền địa chất là các đá giàu cacbonat (đá vôi, đá sét vôi…). Các đá này dễ xảy ra quá trình karst hóa - sự hòa tan, rửa lũa đá cacbonat do tác động của nước, đặc biệt là nước mưa mang tính axit nhẹ (do CO₂ trong khí quyển hòa tan tạo thành H₂CO₃ - axit carbonic yếu). Đặc biệt tại các thung lũng karts nơi có các hoạt động đứt gãy kiến tạo phát triển mạnh kết hợp với quá trình lưu thông của nước dưới đất, thuận lợi cho quá trình karst hóa phát triển mạnh tạo nên hệ thống khe nứt, hang hốc karst ngầm.

Quá trình sập sụt có thể được hình thành từ hiện tượng trôi chảy đất đá vào các khe nứt hoặc hang hốc karst ngầm ở phía dưới và diễn ra từ từ nhưng cũng có trường hợp xảy ra bất ngờ do toàn bộ trần hang hoặc phần đất phủ trên mặt bị sập xuống.

Hiện tượng sập sụt thường xảy ra khi gặp điều kiện thời tiết đặc thù như: khi mưa lớn kéo dài nước ngầm cuốn trôi đất đá trong các khe nứt, hang hốc gây rỗng hóa nền móng; khi thời tiết hanh khô hoặc khai thác nước quá mức làm mực nước ngầm hạ xuống tạo các khoảng rỗng làm giảm khả năng chống đỡ của trần hang và phần đất phủ trên mặt dẫn đến sập sụt, gây ra "hố tử thần".

Sập sụt là tai biến có tính chất đột ngột, cần ứng phó nhanh nên vai trò của truyền thông cộng đồng là vô cùng quan trọng. Cần trang bị cho người dân kỹ năng nhận diện các dấu hiệu bất thường như nền nhà bị lún, tường nứt, âm thanh lạ từ lòng đất... để kịp thời ứng phó. Về lâu dài, Việt Nam cần xây dựng hệ sinh thái dữ liệu địa chất số, tích hợp công nghệ cảnh báo sớm, hướng tới một nền quy hoạch phát triển bền vững và an toàn trước biến đổi khí hậu.