Gái 14 tuổi đã 3 đời chồng

Theo tiếng Mông, khi chàng trai gặp cô gái hỏi: "Cò nhã cú xi nhá" (em có thích anh không?), nếu người con gái đồng ý là "cò nhã", còn không thì "xi nhá". Chỉ một câu hỏi như vậy mà những cô gái, chàng trai tuổi từ 13 đến 16 đã thành vợ thành chồng. Họ quan niệm rằng, về ở với nhau thích thì nên vợ nên không, còn không thì bỏ, chẳng có gì vương vấn. 

Qua 20 tuổi đã "hết hạn sử dụng"

Từ trung tâm xã Nậm Xe, chúng tôi hỏi đường đi bản Hoàng Liên Sơn 1. Nghe vậy, người dân nơi đây cảnh báo: Hôm nay trời không mưa các anh đi máy được, nhưng vào trong bản nếu mưa xuống thì ở lại với bà con luôn nhé. Con đường đất, lên dốc, xuống đèo đi bộ còn khó, chứ đừng nói đi xe máy.

Cách trung tâm xã Nậm Xe hơn 20 km, bản Hoàng Liên Sơn 1 nằm dưới dãy núi cùng tên. Người Mông ở đây xem chuyện hôn nhân là ý riêng của mỗi người. Khi đã đến tuổi, thích thì đến với nhau, luật pháp chẳng can hệ gì. Các nam thanh, nữ tú đến tuổi dậy thì cũng là lúc nghĩ đến cuộc sống vợ chồng.

Những cô gái ở bản Hoàng Liên Sơn 1 chưa đủ 18 tuổi nhưng
tay bồng tay bế con

Gặp trưởng bản Hoàng Liên Sơn 1, ông Lìu A Phong hỏi về đời sống kinh tế, ông liền than thở: “Bản còn nghèo lắm, trình độ nhận thức còn thấp nên các hủ tục vẫn chưa thay đổi. Trong năm qua có đến 8 cặp vợ chồng tảo hôn cán bộ ạ! Bản biết, xã biết nhưng không có cách nào ngăn chặn được. Chuyện cưới hỏi là họ quyết định, thích về ở nhau, không thích thì bỏ. Cũng vì thế ở bản có những cô gái 14 tuổi đã có hai, ba đời chồng xảy ra như cơm bữa”.

Trưởng bản Phong nói thêm: Mặc cho các phương tiện truyền thông, cán bộ, cộng tác viên dân số cố gắng thâm nhập tuyên truyền, song đến nay hủ tục lạc hậu này vẫn còn tồn tại khá phổ biến ở bản. Do đó, nơi đây chuyện những cô bé học hết cấp 1, nghỉ học ở nhà làm nương, sau đó tham gia với đám bạn đi xuống chợ chơi để bắt chồng chẳng có gì là lạ.

Từ đầu năm đến nay, ở bản Hoàng Liên Sơn 1 có 8 cặp vợ chồng tảo hôn, trong đó 5 cặp người trong bản lấy nhau và 3 cặp người ngoài bản. Đến nay có 3 cặp đã bỏ nhau, có người đã đi lấy chồng khác. “Ở đây có quan niệm, con gái trong vùng từ 13 đến 16 tuổi là đã bắt chồng. Sơn nữ nào “cao số” đến 16 tuổi mà vẫn chưa bắt được chồng thì đã bị xếp vào hàng gái già, sẽ không được chàng trai nào ngó ngàng tới nữa. Còn quá 20 tuổi thì “hạn sử dụng” đã hết" - trưởng bản Phong tâm sự.

Trường hợp đầu tiên chúng tôi tìm đến là em Vàng Thị Dờ (SN 1998). Mặc dù mới 14 tuổi nhưng Dờ đã có 3 đời chồng. Đến nhà Dờ thì bà Vàng Thị Mỹ (mẹ Dờ) liền nói: Hai thằng chồng trước của nó (tức Dờ) không ở cùng với nhau được nên nó bỏ. Tháng trước nó kiếm được chồng mới bên xã Dào San (Phong Thổ) rồi, nó theo chồng về bên đó ở.

Tôi hỏi bà Mỹ: Thế Dờ lấy chồng đầu từ lúc nào? Bà nói: Đợt tết vừa rồi, nó xuống chợ chơi gặp phải bạn. Hai đứa về ở với nhau một tháng nhưng không hợp nhau nên chia tay. Tiếp đến, nó lại quen được người khác và kéo về làm vợ. Cũng giống như người chồng trước, không ở được với nhau.

Thế bà có biết tên hai người con rể trước của bà không? Bà Mỹ trả lời: Tôi không nhớ nữa! Chồng thứ ba của nó thì tôi nhớ được. Tôi hỏi tiếp: Em Dờ chưa đến tuổi mà cũng cho lấy chồng ạ? Bà cười rồi nói: Nó thích thì lấy. Ngày trước mình cũng vậy, thích ai là mình theo về nhà sống với nhau. Hợp thì mình đẻ con cho nó, còn không thì bỏ về rồi lấy người khác thôi.

Trường hợp mới bỏ chồng gần đây nhất là em Vàng Thị Mẩy (SN 1997). Trưởng bản Phong cho hay, cách đây 3 tháng, cả bản “đánh chén” đám cưới Mẩy đấy, ấy vậy mà sau gần một tháng đã bỏ chồng rồi.

Gương mặt còn non trẻ nhưng em Vàng Thị Mẩy đã có một đời chồng

Gặp Mẩy, được em tâm sự: “Gia đình em đông người nên em học đến lớp 4 đã nghỉ học. Nhà nghèo không có tiền cho đi học tiếp. Tết năm vừa rồi, em theo mấy đứa bạn xuống chợ Mường So (huyện Phong Thổ) chơi xuân. Tại đây em giao lưu với nhiều chàng trai khác và thích anh Giàng A Tua, ở xã Dào San (Phong Thổ). Sau phiên chợ hai người đã biết nhau và đi chơi. Sau mấy lần Tua về nhà chơi và hai đứa tổ chức đám cưới".

Tôi hỏi Mẩy, sao em lấy chồng sớm thế? Mẩy bộc bạch: “Đám bạn cùng lứa với em đã bắt chồng hết rồi. Nhiều đứa bằng tuổi em nhưng lấy chồng sớm hơn em 1 hay 2 năm. Nó đã có con bồng, con bế nên em cùng phải lấy. Ở đây như em là muộn rồi muộn rồi anh ơi!”.

Làm bố vợ ở tuổi 30

Từ chuyện lấy chồng sớm này, các cặp vợ chồng không chỉ sớm lên chức cha mẹ, mà hiển nhiên họ cũng nhanh chóng làm ông, bà khi còn rất trẻ. Cũng vì thế, ở bảnHoàng Liên Sơn 1, hiện ở tuổi 30 đến 40, không ít người đã lên chức bố vợ, ông ngoại, bà ngoại.

Một trong những trường hợp lên chức bố vợ ở tuổi 30 là Lìu A Dia (SN 1982) có con gái là Lìu Thị Di (14 tuổi) đã có một đời chồng. Gia đình anh Dia có đến 6 người con. Di là con thứ 2 của gia đình. Tháng 6 vừa rồi, anh Dia mở tiệc mời bà con dân bản tiễn con về nhà chồng, ai ngờ được 2 tháng thì Di trở về nhà bố mẹ trong tiếng khóc nức nở.

Anh Dia kể: “Di nghỉ học từ lớp 5 để theo bố mẹ lên nương làm. Vừa rồi nó ra thị trấn chơi gặp người bên xã Dào San và hai đứa dắt nhau về xin bố mẹ cho cưới. Di về ở với chồng được một tháng thì quay về. Thấy nó về mang có mấy bộ áo quần, nó bảo chồng nó thích đi uống rượu và về hay đánh vợ nên Di bỏ chồng. Từ ngày nó về nhưng không thấy thằng chồng qua đây nữa, thỉnh thoảng chỉ a - lô cho nó thôi. Nếu hai đứa ở với nhau thì mình sắp lên chức ông ngoại rồi đó cán bộ ạ!”.

Tôi hỏi anh Dia: Thế chuyện Di lấy chồng thì bản, xã có biết không? Anh Di hồ hởi: Biết chứ. Tôi hỏi tiếp: Thế có phạt không? Anh Dia nói luôn: Làm sao mà phạt được hả cán bộ, con mình thích thì mình cho nó lấy chồng. Ngày trước mình 14 tuổi cũng đã kéo vợ rồi, giờ nó cũng giống như mình thôi. Tôi hỏi: Việc Di đi lấy chồng vi phạm pháp luật đó? "Cái này tôi đã nghe rồi những xã có phạt thì mình lấy tiền đâu ra mà nộp. Một năm 12 tháng thì thiếu ăn mất 3 tháng, có tiền mua gạo, sắn về bỏ bụng chứ có tiền đầu mà nộp" - anh Dia thủng thẳng cho biết.

Không chỉ có trường hợp của anh Dia, mà ở bản rất nhiều trường hợp như thế. Nhưng nói về người lên chức ông ngoại sớm nhất bản kể đến anh Thào A Tủa (SN 1975). Anh Tủa có 6 người con thì nay có 2 con gái đi lấy chồng và sinh được 3 người cháu.

Về chuyện lập gia đình sớm của bản thân và các con, anh Tủa nói: “Mình đâu có biết vì sao phải lấy vợ sớm. Ngày ấy, thích nhau thì về bảo cha mẹ cho lấy chứ có biết gì đâu. Con mình cũng vậy, nó bảo muốn lấy chồng là mình đồng ý thôi, đó là ý của nó chứ đâu phải do mình. Mình cũng chẳng biết cháu mình nó mấy tuổi nữa, chỉ nhớ nó lớn gần bằng đứa con út của mình”.