Đề xuất hành vi cố tình lựa chọn giới tính thai nhi có thể bị phạt nặng lên đến 100 triệu đồng

Mức phạt hiện hành đối với hành vi này là 30 triệu đồng. Việc tăng mức phạt lên 100 triệu đồng được xem là một biện pháp mạnh tay hơn nhằm ngăn chặn tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh, một vấn đề đã tồn tại và gia tăng trong hơn một thập kỷ qua.

Theo báo cáo đánh giá tác động của dự án luật, Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức trong lĩnh vực dân số. Một mặt, tỷ lệ sinh đang giảm mạnh và dự kiến sẽ tiếp tục giảm trong những năm tới. Năm 2022, tổng tỷ suất sinh là 2,01 con/phụ nữ, và con số này ước tính giảm xuống còn 1,96 vào năm 2023 – mức thấp nhất trong 12 năm qua. Xu hướng trì hoãn hoặc không sinh con đang ngày càng phổ biến, đặc biệt tại các thành phố lớn và các khu vực kinh tế phát triển như Đông Nam Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long.

Đề xuất tăng mạnh mức phạt đối với hành vi lựa chọn giới tính thai nhi lên tới 100 triệu đồng (Ảnh minh hoạ)

Mặt khác, tại các địa phương kinh tế khó khăn, số con trung bình vẫn ở mức cao, nhiều nơi vượt quá 2,5 con/phụ nữ. Sự phân hóa này đặt ra bài toán phức tạp cho việc điều chỉnh chính sách dân số, vừa phải ngăn chặn tình trạng suy giảm mức sinh, vừa phải giải quyết vấn đề thừa nam thiếu nữ.

Để duy trì mức sinh thay thế (2,1 con/phụ nữ), Bộ Y tế đề xuất bỏ giới hạn số con. Theo đó, vợ chồng và cá nhân sẽ được tự quyết định số lượng con, thời điểm sinh và khoảng cách giữa các lần sinh, miễn là phù hợp với độ tuổi, sức khỏe, thu nhập và điều kiện nuôi dạy. Chính sách này được kỳ vọng sẽ tháo gỡ những rào cản khiến mức sinh giảm sút, đồng thời ngăn chặn nguy cơ già hóa dân số sớm. Bộ Y tế nhấn mạnh tầm quan trọng của các chính sách hỗ trợ cụ thể, từ truyền thông, vận động đến khuyến khích vật chất và tinh thần, để người dân chủ động thực hiện quyền sinh sản của mình.

Tuy nhiên, trọng tâm của dự thảo Luật Dân số vẫn là kiểm soát tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh. Từ năm 2012 đến nay, tỷ số giới tính khi sinh luôn ở mức cao, trung bình hơn 112 bé trai trên 100 bé gái. Nếu không có các biện pháp can thiệp quyết liệt, Việt Nam có thể đối mặt với tình trạng dư thừa từ 2,3 đến 4,3 triệu nam giới trong độ tuổi kết hôn vào năm 2050, dẫn đến những hệ lụy xã hội nghiêm trọng.

Tại lễ phát động Tháng hành động Quốc gia về Dân số năm 2024, Thứ trưởng Y tế Trần Văn Thuấn cảnh báo rằng nếu tình trạng này không được kiểm soát, Việt Nam có thể dư khoảng 1,5 triệu nam giới vào năm 2034 và con số này có thể tăng lên 1,8 triệu vào năm 2059.

(Ảnh minh hoạ)

Ngoài việc tăng mức phạt hành chính, Bộ Y tế cũng đề xuất công khai định kỳ danh sách các địa phương có tỷ lệ giới tính khi sinh mất cân bằng, tăng cường thanh tra các cơ sở y tế và xử lý nghiêm các hành vi tiết lộ giới tính thai nhi. Đồng thời, các chương trình truyền thông sẽ tập trung vào việc xóa bỏ định kiến trọng nam khinh nữ, thay đổi tư duy sinh con “theo ý muốn”, nâng cao vị thế phụ nữ và giá trị của trẻ em gái.

Mục tiêu của chính sách là đưa tỷ số giới tính khi sinh về dưới 109 bé trai trên 100 bé gái vào năm 2030. Bộ Y tế nhấn mạnh rằng việc sinh con trai hay con gái cần được xem là một kết quả tự nhiên, không phải là một sự lựa chọn.

Dự thảo luật mới không chỉ nhằm mục tiêu cân bằng giới tính mà còn điều chỉnh toàn diện chính sách dân số theo hướng linh hoạt và phù hợp với thực tiễn. Bộ Y tế cam kết phối hợp với các bộ ngành và địa phương để triển khai đồng bộ các giải pháp, trong đó người dân là trung tâm, và chính sách là công cụ bảo đảm quyền được sinh con, không phân biệt giới tính.