Dãy Trường Sơn có một loài thú cổ được ví như 'báu vật sống' siêu quý hiếm, được thế giới bảo vệ nghiêm ngặt

Theo Sách đỏ IUCN, loài từng được xếp vào nhóm Nguy cấp (EN) năm 2019. Tuy nhiên, đến năm 2024, tình trạng đã bị đánh giá lại và chuyển sang nhóm Cạn kiệt phần lớn (LD), với điểm phục hồi chỉ đạt 33%. Đây là một lời cảnh báo khẩn thiết: nếu không có các biện pháp bảo tồn quyết liệt, loài thỏ độc đáo này có thể biến mất vĩnh viễn.

Lần đầu tiên được ghi nhận vào năm 1995, đến năm 2000, các nhà khoa học Averianov, Abramov & Tikhonov đã công bố mô tả khoa học chính thức, xác định khu vực phân bố của thỏ vằn tại miền Trung, từ Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Mát (Nghệ An) đến Phong Nha - Kẻ Bàng (Quảng Bình). Ngày 20/5/2016, bằng chứng về sự tồn tại của loài càng được củng cố khi chuyên gia Nikolai L. Orlov quan sát trực tiếp một cá thể tại Pù Mát.

Thỏ vằn Trường Sơn, loài thú cổ hiếm nhất và ít được biết đến nhất trên thế giới

Một cột mốc đặc biệt quan trọng diễn ra vào ngày 25/6/2021, khi các nhà khoa học thuộc Viện Sinh thái học Miền Nam bất ngờ phát hiện thỏ vằn tại Vườn quốc gia Bidoup, Núi Bà, cách khu vực đã biết hơn 400 km. Phát hiện này không chỉ mở ra hy vọng về sự mở rộng phạm vi sống của loài mà còn khẳng định Bidoup, Núi Bà là một kho tàng sinh học cần được bảo vệ nghiêm ngặt.

Thỏ vằn Trường Sơn, cùng với thỏ vằn Sumatra, là hai loài thỏ có sọc duy nhất trên thế giới. Chúng sở hữu bộ lông xám với những vằn đen, nâu sẫm chạy dọc thân, tạo nên vẻ ngoài kỳ lạ và hiếm có. Một cá thể trưởng thành có chiều dài cơ thể khoảng 35–40 cm, nặng gần 5 kg.

Loài này có tập tính hoạt động về đêm và thường trú ẩn trong hang của các động vật khác vào ban ngày. Dù được phát hiện gần ba thập kỷ, giới khoa học vẫn chưa hiểu đầy đủ về môi trường sống, tập tính sinh sản và vai trò sinh thái của chúng.

Quần thể thỏ vằn đang suy giảm nghiêm trọng do nạn săn bắt bằng bẫy dây phanh và sự thu hẹp môi trường sống. Tuy nhiên, những tín hiệu tích cực đã xuất hiện. Năm 2022, bẫy ảnh tại Khu dự trữ thiên nhiên Động Châu - Khe Nước Trong (Quảng Bình) đã ghi nhận hình ảnh một số cá thể trưởng thành, mang lại niềm vui lớn cho các nhà bảo tồn.

Một cán bộ bảo tồn nhận định: “Việc phát hiện cá thể hoang dã trong lâm phần là dấu hiệu đáng mừng, mở ra cơ hội khôi phục quần thể loài quý hiếm này”.

Trước tình thế cấp bách, các chuyên gia khuyến nghị cần kết hợp đồng bộ các giải pháp: siết chặt kiểm soát săn bắt trái phép, mở rộng vùng sinh cảnh an toàn, tăng cường nghiên cứu khoa học và nâng cao nhận thức cộng đồng. Sự hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế cũng vô cùng quan trọng, bởi thỏ vằn không chỉ là tài sản của Việt Nam mà còn là di sản thiên nhiên của nhân loại.

Sự tồn tại của thỏ vằn Trường Sơn là minh chứng cho sự phong phú của đa dạng sinh học Việt Nam. Giữa rừng già, mỗi cá thể còn sót lại vừa là biểu tượng của sức sống mãnh liệt, vừa là lời nhắc nhở về trách nhiệm cấp bách của chúng ta trong việc gìn giữ ‘báu vật sống’ này cho các thế hệ tương lai.