Đây là tỉnh có đô thị cổ thứ hai chỉ sau Hà Nội, lịch sử xây dựng trước cả Phố Hiến và Hội An, từng nhiều lần nhập, tách

20:25 12/05/2025

Ở miền Bắc, tỉnh này có đô thị cổ thứ hai chỉ sau Hà Nội. Nếu Hà Nội xưa có 36 phố phường thì địa phương này cũng có 40 phố cổ.

Đô thị cổ thứ hai chỉ sau Hà Nội

Hơn 200 năm trước Thành Nam Định vừa là một trung tâm hành chính của vùng, vừa là công trình quân sự kiên cố.

Thành cổ Nam Định là thành tỉnh lớn nhất được xây dựng dưới triều Nguyễn, được coi là công trình kiến trúc quân sự tiêu biểu của tỉnh Nam Định. Năm 1804, dưới thời vua Gia Long, thành được đắp bằng đất. Đến năm Minh Mệnh thứ 14 (1833) thì được xây bằng gạch, trên địa phận làng Vị Xuyên và Năng Tĩnh thuộc huyện Mỹ Lộc, Nam Định.

 đô thị cổ, thành cổ, phố cổ

Theo nghiên cứu của Bảo tàng tỉnh Nam Định, thành cổ Nam Định được xây theo kiến trúc Vô-băng, tường thành chạy theo đường gãy khúc, nhưng tổng thể có hình vuông, chu vi 830 trượng 7 thước 3 tấc (3.324 m). Thành Nam Định có 4 cửa Đông, Tây, Nam, Bắc. Trên mỗi cửa thành có xây lầu, còn gọi là thú lâu (nơi gác). Phía ngoài cửa thành có xây một đoạn tường hình chữ V (gọi là Dương Mã thành), dài 5m, cao 3m.

Tường thành cao từ 1,7-3,35 m; mặt rộng 1-1,3 m, chân thành rộng 4,5 m. Tường thành được xây bằng gạch đỏ, với hai loại cơ bản: gạch vuông kích thước 30x30x6 cm và gạch chữ nhật 30x1515x8 cm. Trên nhiều viên gạch chữ nhật xuất hiện các chữ khắc (được xác định là chữ Hán) với nội dung "Cổ kính," "Trung Kính," "Mã Tiền"...

 đô thị cổ, thành cổ, phố cổ

Thành phố Nam Định chủ yếu nằm ở phía Bắc sông Đào, Theo sách ghi lại, thành phố Nam Định là một đô thị có từ thế kỷ thứ XIII. Ngày 17 tháng 10 năm 1921, Toàn quyền Đông Dương đã ra Nghị định thành lập thành phố Nam Định. Trong quá trình phát triển, thành phố từng là đô thị lớn thứ 3 miền Bắc sau Thủ đô Hà Nội và thành phố Hải Phòng.

Phố cổ Thành Nam hay phố cổ Nam Định là khu vực gồm các phố xá buôn bán nằm giữa sông Vị Hoàng xưa và hai mặt tường thành phía Đông và phía Nam của thành Nam Định thời Nguyễn.

Thành phố Nam Định xưa thuộc huyện Mỹ Lộc, phủ Thiên Trường, lộ Thiên Trường, có làng Tức Mặc - quê hương của nhà Trần, có sông Vị Hoàng và quân doanh Vị Hoàng bảo vệ cho hành cung Thiên Trường. Năm 1262, nhà Trần lập thành Nam Định, biến nơi đây trở thành trung tâm đô thị lớn thứ hai của cả nước, chỉ sau Thăng Long. Năm 1400, nhà Trần suy vong, phủ Thiên Trường mất vị trí vương đô. Đến thời Hậu Lê, lộ Thiên Trường được đổi thành Sơn Nam thừa tuyên, trị sở hành chính chuyển vào Vân Sàng (tỉnh Ninh Bình). Đời Nguyễn, cùng với việc dời trị sở trấn Sơn Nam về Vị Hoàng, Vua Gia Long còn cho đắp toà thành bằng đất trên địa hạt làng Vị Hoàng và Năng Tĩnh. Dưới thời Minh Mạng, tường đất được thay thế bằng tường gạch cao 5m, chu vi 3,5km, có hào sâu bao bọc, trong thành có cột cờ dựng năm 1842. Năm 1889 một chủ đầu tư người Pháp đã đến đây xây dựng nhà máy Sợi, các chủ đầu tư khác tiếp tục cho dựng nhiều nhà máy: nhà máy Tơ, nhà máy Điện, nhà máy Nước, nhà máy Chai, nhà máy Rượu... Lĩnh vực chính thuộc về dệt và sản phẩm dệt may, đã nổi tiếng trên thế giới, đưa thành phố Nam Định trở thành “Thành phố Dệt”.

 đô thị cổ, thành cổ, phố cổ

Những ngồi nhà nhỏ ở phố cổ Thành Nam.

Thành phố Nam Định có 35/38 phố Hàng, 4 phố Bến, 4 phố Cửa trong các phố trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945.

Về các phố cổ xưa dân phố buôn bán, sản xuất mặt hàng gì thì phố mang tên mặt hàng đó. Trên đường phố dài có thể có nhiều phố Hàng.

Nam Định từng trải qua nhiều lần nhập, tách tỉnh

Trước khi có tên gọi là Nam Định, vùng đất này có nhiều cái tên khác nhau. Năm 1239, vua Trần Thái Tông cho xây dựng hành cung Tức Mặc. Năm 1262, hương Tức Mặc được nâng cấp thành Phủ Thiên Trường, đây là dấu mốc đầu tiên cho đô thị Nam Định.

Phủ Thiên Trường là đơn vị hành chính đặc biệt, có vị trí như kinh đô thứ hai. Là đơn vị hành chính đặc biệt, Thiên Trường không chỉ là một trung tâm chính trị, nơi đây còn là trung tâm khởi phát nhiều giá trị văn hóa tư tưởng, tôn giáo, phong tục tập quán mang đậm bản sắc Đại Việt - Đông A.

 đô thị cổ, thành cổ, phố cổ

Sơ đồ Thành cổ Nam Định do Henri Rivière vẽ năm 1883/Ảnh: Bảo tàng Nam Định

Giáo phái Trúc Lâm (Yên Tử) do Đức Phật hoàng Trần Nhân Tông sáng lập, đã đưa Phật thời nhập thế, gắn đạo với đời, đồng hành cùng dân tộc. Tại đây hiện còn công trình Phật Giáo Chùa Phổ Minh và Tháp Phổ Minh 14 tầng được xây dựng thời nhà Lý phồn thịnh, đầu triều Trần nâng cấp, mở rộng.

Dưới triều Nguyễn, năm 1822 (Minh Mạng thứ 3) đổi tên trấn Sơn Nam Hạ thành trấn Nam Định, tên gọi Nam Định chính thức ra đời. Chữ "Nam" trong Nam Định có nghĩa là phía Nam, chữ "Định" trong Nam Định có nghĩa là bình định yên ổn, nhà Nguyễn đã gửi gắm vào vùng đất này khát vọng lớn về một đất nước luôn hòa bình ổn định, hùng cường và hưng thịnh.

 đô thị cổ, thành cổ, phố cổ

Cột cờ ở TP Nam Định, tỉnh Nam Định là 1 trong 4 cột cờ cổ xưa được xây dựng từ thời vua Gia Long (1812).

Đến năm Minh Mạng 13 (1832) đổi trấn Nam Định thành tỉnh Nam Định (tỉnh Nam Định được thành lập), với 4 phủ, 18 huyện, bao gồm phần đất tỉnh Thái Bình hiện nay.

Tên gọi trong nhân dân "Thành Nam" bắt đầu từ khi nhà Nguyễn cho xây dựng thành Nam Định và cột cờ Nam Định vào khoảng năm 1812. Đến năm 1839 thành xây bằng gạch nung, từng bước hình thành phố, phường, khu dân cư, chợ búa. Khi xâm lược Việt Nam, thực dân Pháp xác định: "Chiếm được Hà Nội và Nam Định là chiếm được Bắc Kỳ".

Tại Nam Định, Pháp xây dựng Nhà máy Dệt lớn nhất Đông Dương, cùng với nhà máy Rượu, nhà máy Chai. Sản xuất công nghiệp, dịch vụ, ngành nghề thành Nam Định mở mang, phát triển.

Năm 1890, Thái Bình tách ra thành tỉnh riêng và một phần phía bắc Nam Định tách ra để cùng một phần phía nam Hà Nội lập thành tỉnh Hà Nam. Từ năm 1890 Nam Định còn lại 2 phủ và 9 huyện (từ đây địa giới tỉnh Nam Định về cơ bản tương đương với hiện nay).

Sau thời Trần, Nam Định vẫn giữ vị trí trọng yếu trung tâm phía nam Bắc bộ về kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng. Thời Lê - Nguyễn, tập trung khẩn hoang, quai đê lấn biển mở rộng đồng bằng hạ lưu sông Hồng trù phú; cho xây dựng nhiều đền đài, chùa miếu, khuyến khích phát triển các thiết chế văn hóa làng - xã, bồi bổ hun đúc hạt nhân văn hóa dân tộc.

 đô thị cổ, thành cổ, phố cổ

Một góc thành phố Nam Định hiện nay.

Cuối thời kỳ Pháp thuộc, Nam Định là một trong 29 tỉnh của Bắc Kỳ. Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, Nam Định là một trong 10 tỉnh thuộc Liên khu III gồm 9 huyện, 158 xã.

Từ sau Cách mạng Tháng Tám, địa giới hành chính tỉnh Nam Định có sự thay đổi lớn. Ngày 21/4/1965, sáp nhập hai tỉnh Hà Nam và Nam Định thành một đơn vị hành chính mới lấy tên là tỉnh Nam Hà.

Ngày 27/12/1975, hợp nhất hai tỉnh Nam Hà và Ninh Bình thành một đơn vị hành chính mới lấy tên là tỉnh Hà Nam Ninh, trung tâm hành chính đặt ở Nam Định. Ngày 26/12/1991, chia tỉnh Hà Nam Ninh thành 2 tỉnh Nam Hà và Ninh Bình. Ngày 6/11/1996, tách tỉnh Nam Hà thành 2 tỉnh Nam Định và Hà Nam.

N.Minh (TH) (Theo Thương Hiệu và Pháp Luật)
Tin vui từ ngày mai: 11 nhóm được hưởng 100% chi phí khám, chữa bệnh BHYT

Tin vui từ ngày mai: 11 nhóm được hưởng 100% chi phí khám, chữa bệnh BHYT

Kiến thức - 21 giờ, 15 phút trước

So với luật hiện hành chỉ có 6 nhóm được hưởng mức chi trả 100%, thì Luật BHYT năm 2024 đã tăng thêm 5 nhóm chính thức có hiệu lực từ ngày mai 1/7/2025....

Từ 01/7/2025, cá nhân đăng ký hộ kinh doanh ở đâu?

Từ 01/7/2025, cá nhân đăng ký hộ kinh doanh ở đâu?

Tin trong ngày - 21 giờ, 15 phút trước

Bắt đầu từ ngày 1/7/2025, cá nhân muốn đăng ký hộ kinh doanh thì phải nộp hồ sơ tại đơn vị này.

Tử vi ngày 1/7/2025 của 12 con giáp: Tuổi Dần tài lộc vượng phát, Tý cần hết sức cẩn trọng trong mọi việc

Tử vi ngày 1/7/2025 của 12 con giáp: Tuổi Dần tài lộc vượng phát, Tý cần hết sức cẩn trọng trong mọi...

Đời sống số - 22 giờ, 11 phút trước

Cùng xem tử vi dự đoán gì về vận mệnh, tình duyên, cuộc sống,... của 12 con giáp trong ngày 1/7/2025.

Đặt cây sống đời ở vị trí nào trong nhà giúp thu hút tài lộc?

Đặt cây sống đời ở vị trí nào trong nhà giúp thu hút tài lộc?

Đời sống số - 22 giờ, 11 phút trước

Cây sống đời làm đẹp không gian và thu hút tài lộc và cải thiện phong thủy ngôi nhà. Nhưng nên đặt ở vị trí nào thì không phải ai cũng biết.

Chính thức từ 1/7/2025: 9 trường hợp được hỗ trợ tiền BHYT, nếu trót mua sẽ được hoàn tiền

Chính thức từ 1/7/2025: 9 trường hợp được hỗ trợ tiền BHYT, nếu trót mua sẽ được hoàn tiền

Kiến thức - 22 giờ, 11 phút trước

Theo quy định những trường hợp này sẽ được hỗ trợ tiền BHYT, người dân nên biết sớm.

Tin vui từ 1/7/2025: Tăng 38,9% trợ cấp xã hội hàng tháng, ai sẽ được hưởng lợi lớn nhất?

Tin vui từ 1/7/2025: Tăng 38,9% trợ cấp xã hội hàng tháng, ai sẽ được hưởng lợi lớn nhất?

Kiến thức - 2 giờ, 34 phút trước

Một tin vui lớn vừa đến với hàng triệu người thuộc diện bảo trợ xã hội trên cả nước: mức trợ cấp xã hội hàng tháng sẽ tăng mạnh tới 38,9%.

Tin vui từ hôm nay: Những trường hợp này được hỗ trợ tiền BHYT, nếu lỡ mua rồi sẽ hoàn tiền

Tin vui từ hôm nay: Những trường hợp này được hỗ trợ tiền BHYT, nếu lỡ mua rồi sẽ hoàn tiền

Kiến thức - 2 giờ, 34 phút trước

Theo quy định mới, sẽ có những trường hợp này được hoàn trả tiền đóng BHYT năm 2025, người dân nên nắm chắc kẻo mất quyền lợi.

Chính thức từ hôm nay: Đóng BHXH 15 năm có lương hưu, người từ 75 tuổi có trợ cấp

Chính thức từ hôm nay: Đóng BHXH 15 năm có lương hưu, người từ 75 tuổi có trợ cấp

Kiến thức - 2 giờ, 35 phút trước

Ngoài 2 quyền lợi trên, khi Luật BHXH năm 2024 chính thức có hiệu lực từ ngày hôm nay (1/7) người lao động tham gia BHXH sẽ được hưởng thêm nhiều chính sách khác....

Hàng triệu người cần đặc biệt lưu ý để tránh bị tạm dừng chi trả lương hưu, trợ cấp từ 1/7/2025

Hàng triệu người cần đặc biệt lưu ý để tránh bị tạm dừng chi trả lương hưu, trợ cấp từ 1/7/2025

Kiến thức - 2 giờ, 35 phút trước

Luật BHXH mới có hiệu lực từ 01/7/2025 quy định 3 trường hợp bị tạm dừng việc hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng.

Trắc nghiệm tâm lý: Hãy kiểm tra xem bạn đã tích lũy được bao nhiêu công đức?

Trắc nghiệm tâm lý: Hãy kiểm tra xem bạn đã tích lũy được bao nhiêu công đức?

Đời sống số - 2 giờ, 52 phút trước

Rất hay! Đây là một bài trắc nghiệm tâm lý vui để kiểm tra xem bạn đã tích lũy được bao nhiêu "công đức" – hiểu theo nghĩa nhẹ nhàng là bạn đang sống...

Được tặng túi tiền tỷ, Midu 'khóa môi' chồng thiếu gia đầy ngọt ngào trong tiệc kỷ...

Miu Lê bị 'team qua đường' bắt gặp đang hẹn hò bên bạn trai Hot TikToker, chính chủ liền có hành động công khai ngay và luôn

Miu Lê bị 'team qua đường' bắt gặp đang hẹn hò bên bạn trai Hot TikToker, chính chủ liền có hành động...

Chuyện làng sao - 2 giờ, 56 phút trước

Màn công khai rần rần này của Miu Lê khiến netizen đứng ngồi không yên.

Danh sách cán bộ chủ chốt 3 phường Cầu Giấy, Yên Hòa, Nghĩa Đô (Hà Nội)

Danh sách cán bộ chủ chốt 3 phường Cầu Giấy, Yên Hòa, Nghĩa Đô (Hà Nội)

Tin trong ngày - 2 giờ, 56 phút trước

Ba phường Cầu Giấy, Nghĩa Đô, Yên Hòa đã tổ chức lễ trao các quyết định của thành phố Hà Nội về công tác cán bộ.

Quy định mới nhất về tuyển dụng công chức áp dụng từ ngày 1/7/2025

Quy định mới nhất về tuyển dụng công chức áp dụng từ ngày 1/7/2025

Tin trong ngày - 2 giờ, 57 phút trước

Luật Cán bộ, công chức sửa đổi có hiệu lực từ ngày 1/7/2025 với nhiều điểm mới, đáng chú ý là quy định trong việc tuyển dụng công chức.

Dự đoán điểm thi tốt nghiệp THPT và điểm chuẩn đại học năm 2025 sẽ thế nào?

Dự đoán điểm thi tốt nghiệp THPT và điểm chuẩn đại học năm 2025 sẽ thế nào?

Tin trong ngày - 2 giờ, 57 phút trước

Căn cứ vào đề thi các môn, giáo viên dự đoán điểm thi tốt nghiệp THPT không cao. Do đó, điểm chuẩn đại học năm 2025 cũng nhiều khả năng sẽ hạ thấp hơn...

Kẻ xâm hại bé 3 tháng tuổi có thể đối mặt với mức án tử hình

Kẻ xâm hại bé 3 tháng tuổi có thể đối mặt với mức án tử hình

Tin trong ngày - 2 giờ, 57 phút trước

Những ngày qua, dư luận đặc biệt quan tâm đến vụ bé gái 3 tháng tuổi nhập viện trong tình trạng chảy máu nghiêm trọng vùng nhạy cảm do bị xâm hại. Theo khung...

Phun mày cưới - Bí quyết giúp cô dâu Việt rạng rỡ cùng chuyên gia phun xăm Phương Cao

Phun mày cưới - Bí quyết giúp cô dâu Việt rạng rỡ cùng chuyên gia phun xăm Phương Cao

Kiến thức - 3 giờ, 44 phút trước

Trong hành trình chuẩn bị cho ngày cưới, nhiều cô dâu ngày nay không chỉ chú trọng váy áo hay makeup, mà còn tìm đến các liệu pháp làm đẹp bền vững – giúp...

Quy định mới sau 1/7/2025: Không cập nhật Căn cước/Căn cước công dân sẽ bị khóa tài khoản ngân hàng, đúng không?

Quy định mới sau 1/7/2025: Không cập nhật Căn cước/Căn cước công dân sẽ bị khóa tài khoản ngân hàng, đúng không?...

Kiến thức - 4 giờ, 43 phút trước

Những quy định mới của Ngân hàng Nhà nước nhằm đảm bảo tài khoản chính chủ, tránh tình trạng lừa đảo chiếm đoạt tài sản nhưng người dân cần hiểu đúng để không hoang...

Cảnh giác! Ba kiểu lời khen 'độc hại' đang âm thầm làm tổn thương con bạn - kiểu thứ ba gần như ai cũng từng mắc phải

Cảnh giác! Ba kiểu lời khen 'độc hại' đang âm thầm làm tổn thương con bạn - kiểu thứ ba gần như...

Chăm con - 4 giờ, 43 phút trước

Nhiều bậc cha mẹ tưởng rằng khen ngợi con bằng những lời “có cánh” sẽ giúp trẻ tự tin hơn, nhưng thực tế, những kiểu khen như "Con giỏi nhất lớp" hay "Con là...

Những con giáp nào may mắn vào thứ tư, ngày 2 tháng 7, tức ngày 8 tháng 6 âm lịch?

Những con giáp nào may mắn vào thứ tư, ngày 2 tháng 7, tức ngày 8 tháng 6 âm lịch?

Đời sống số - 4 giờ, 44 phút trước

Ngày 2 tháng 7, thứ tư, ngày 8 tháng 6 âm lịch, là sự kết hợp của thiên can và địa chi của năm Tỵ, tháng Nhâm Ngọ và ngày Nhâm Thân. Dưới sự...

3 mốc thời gian đặc biệt quan trọng cần chú ý khi sang tên sổ đỏ, không cẩn thận sẽ bị phạt nặng

3 mốc thời gian đặc biệt quan trọng cần chú ý khi sang tên sổ đỏ, không cẩn thận sẽ bị phạt...

Kiến thức - 4 giờ, 44 phút trước

Người dân cần đặc biệt lưu ý 3 mốc thời gian quan trọng khi sang tên sổ đỏ.

Kể từ nay, đối tượng được rút BHXH 1 lần sẽ có thay đổi quan trọng, người lao động cần biết để tránh mất quyền lợi

Kể từ nay, đối tượng được rút BHXH 1 lần sẽ có thay đổi quan trọng, người lao động cần biết để...

Tin trong ngày - 4 giờ, 44 phút trước

So với luật cũ, luật mới bổ sung thêm 2 đối tượng mới được được rút BHXH 1 lần kể từ ngày hôm nay 1/7/2025.

Ngành học ở Việt Nam điểm chuẩn từ 18 - 25, ra trường dễ xin việc lương 25 triệu đồng/tháng

Ngành học ở Việt Nam điểm chuẩn từ 18 - 25, ra trường dễ xin việc lương 25 triệu đồng/tháng

Kiến thức - 4 giờ, 44 phút trước

Mức lương khởi điểm cho sinh viên tốt nghiệp ngành này được đánh giá là khá cao so với mặt bằng chung lại dễ xin việc.

Từ 1/7/2025: Nhà nước sẽ từ chối hồ sơ rút BHXH một lần đối với những đối tượng này

Từ 1/7/2025: Nhà nước sẽ từ chối hồ sơ rút BHXH một lần đối với những đối tượng này

Kiến thức - 4 giờ, 17 phút trước

Từ ngày 1/7/2025, người lao động tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) sẽ không còn dễ dàng rút BHXH một lần như trước, ngoại trừ một số trường hợp đặc biệt.

Kể từ hôm nay (1/7): Chuyển đất nông nghiệp lên đất thổ cư sẽ có sự thay đổi quan trọng, người dân cần biết

Kể từ hôm nay (1/7): Chuyển đất nông nghiệp lên đất thổ cư sẽ có sự thay đổi quan trọng, người dân...

Tin trong ngày - 4 giờ, 18 phút trước

Chính thức từ hôm nay, người dân sẽ đỡ tốn thời gian công sức hơn khi có thể làm thủ tục chuyển đất nông nghiệp lên đất thổ cư tại ngay xã nơi mình...

Đại học Ngoại thương công bố phương án xét tuyển mới: Tăng yêu cầu điểm SAT/ACT

Đại học Ngoại thương công bố phương án xét tuyển mới: Tăng yêu cầu điểm SAT/ACT

Tin trong ngày - 4 giờ, 18 phút trước

Đại học Ngoại thương vừa công bố đề án tuyển sinh năm 2025 với nhiều điểm mới đáng chú ý, đặc biệt là sự thay đổi trong phương thức xét tuyển đối với thí...