Đây là tỉnh có đô thị cổ thứ hai chỉ sau Hà Nội, lịch sử xây dựng trước cả Phố Hiến và Hội An, từng nhiều lần nhập, tách

20:25 12/05/2025

Ở miền Bắc, tỉnh này có đô thị cổ thứ hai chỉ sau Hà Nội. Nếu Hà Nội xưa có 36 phố phường thì địa phương này cũng có 40 phố cổ.

Đô thị cổ thứ hai chỉ sau Hà Nội

Hơn 200 năm trước Thành Nam Định vừa là một trung tâm hành chính của vùng, vừa là công trình quân sự kiên cố.

Thành cổ Nam Định là thành tỉnh lớn nhất được xây dựng dưới triều Nguyễn, được coi là công trình kiến trúc quân sự tiêu biểu của tỉnh Nam Định. Năm 1804, dưới thời vua Gia Long, thành được đắp bằng đất. Đến năm Minh Mệnh thứ 14 (1833) thì được xây bằng gạch, trên địa phận làng Vị Xuyên và Năng Tĩnh thuộc huyện Mỹ Lộc, Nam Định.

 đô thị cổ, thành cổ, phố cổ

Theo nghiên cứu của Bảo tàng tỉnh Nam Định, thành cổ Nam Định được xây theo kiến trúc Vô-băng, tường thành chạy theo đường gãy khúc, nhưng tổng thể có hình vuông, chu vi 830 trượng 7 thước 3 tấc (3.324 m). Thành Nam Định có 4 cửa Đông, Tây, Nam, Bắc. Trên mỗi cửa thành có xây lầu, còn gọi là thú lâu (nơi gác). Phía ngoài cửa thành có xây một đoạn tường hình chữ V (gọi là Dương Mã thành), dài 5m, cao 3m.

Tường thành cao từ 1,7-3,35 m; mặt rộng 1-1,3 m, chân thành rộng 4,5 m. Tường thành được xây bằng gạch đỏ, với hai loại cơ bản: gạch vuông kích thước 30x30x6 cm và gạch chữ nhật 30x1515x8 cm. Trên nhiều viên gạch chữ nhật xuất hiện các chữ khắc (được xác định là chữ Hán) với nội dung "Cổ kính," "Trung Kính," "Mã Tiền"...

 đô thị cổ, thành cổ, phố cổ

Thành phố Nam Định chủ yếu nằm ở phía Bắc sông Đào, Theo sách ghi lại, thành phố Nam Định là một đô thị có từ thế kỷ thứ XIII. Ngày 17 tháng 10 năm 1921, Toàn quyền Đông Dương đã ra Nghị định thành lập thành phố Nam Định. Trong quá trình phát triển, thành phố từng là đô thị lớn thứ 3 miền Bắc sau Thủ đô Hà Nội và thành phố Hải Phòng.

Phố cổ Thành Nam hay phố cổ Nam Định là khu vực gồm các phố xá buôn bán nằm giữa sông Vị Hoàng xưa và hai mặt tường thành phía Đông và phía Nam của thành Nam Định thời Nguyễn.

Thành phố Nam Định xưa thuộc huyện Mỹ Lộc, phủ Thiên Trường, lộ Thiên Trường, có làng Tức Mặc - quê hương của nhà Trần, có sông Vị Hoàng và quân doanh Vị Hoàng bảo vệ cho hành cung Thiên Trường. Năm 1262, nhà Trần lập thành Nam Định, biến nơi đây trở thành trung tâm đô thị lớn thứ hai của cả nước, chỉ sau Thăng Long. Năm 1400, nhà Trần suy vong, phủ Thiên Trường mất vị trí vương đô. Đến thời Hậu Lê, lộ Thiên Trường được đổi thành Sơn Nam thừa tuyên, trị sở hành chính chuyển vào Vân Sàng (tỉnh Ninh Bình). Đời Nguyễn, cùng với việc dời trị sở trấn Sơn Nam về Vị Hoàng, Vua Gia Long còn cho đắp toà thành bằng đất trên địa hạt làng Vị Hoàng và Năng Tĩnh. Dưới thời Minh Mạng, tường đất được thay thế bằng tường gạch cao 5m, chu vi 3,5km, có hào sâu bao bọc, trong thành có cột cờ dựng năm 1842. Năm 1889 một chủ đầu tư người Pháp đã đến đây xây dựng nhà máy Sợi, các chủ đầu tư khác tiếp tục cho dựng nhiều nhà máy: nhà máy Tơ, nhà máy Điện, nhà máy Nước, nhà máy Chai, nhà máy Rượu... Lĩnh vực chính thuộc về dệt và sản phẩm dệt may, đã nổi tiếng trên thế giới, đưa thành phố Nam Định trở thành “Thành phố Dệt”.

 đô thị cổ, thành cổ, phố cổ

Những ngồi nhà nhỏ ở phố cổ Thành Nam.

Thành phố Nam Định có 35/38 phố Hàng, 4 phố Bến, 4 phố Cửa trong các phố trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945.

Về các phố cổ xưa dân phố buôn bán, sản xuất mặt hàng gì thì phố mang tên mặt hàng đó. Trên đường phố dài có thể có nhiều phố Hàng.

Nam Định từng trải qua nhiều lần nhập, tách tỉnh

Trước khi có tên gọi là Nam Định, vùng đất này có nhiều cái tên khác nhau. Năm 1239, vua Trần Thái Tông cho xây dựng hành cung Tức Mặc. Năm 1262, hương Tức Mặc được nâng cấp thành Phủ Thiên Trường, đây là dấu mốc đầu tiên cho đô thị Nam Định.

Phủ Thiên Trường là đơn vị hành chính đặc biệt, có vị trí như kinh đô thứ hai. Là đơn vị hành chính đặc biệt, Thiên Trường không chỉ là một trung tâm chính trị, nơi đây còn là trung tâm khởi phát nhiều giá trị văn hóa tư tưởng, tôn giáo, phong tục tập quán mang đậm bản sắc Đại Việt - Đông A.

 đô thị cổ, thành cổ, phố cổ

Sơ đồ Thành cổ Nam Định do Henri Rivière vẽ năm 1883/Ảnh: Bảo tàng Nam Định

Giáo phái Trúc Lâm (Yên Tử) do Đức Phật hoàng Trần Nhân Tông sáng lập, đã đưa Phật thời nhập thế, gắn đạo với đời, đồng hành cùng dân tộc. Tại đây hiện còn công trình Phật Giáo Chùa Phổ Minh và Tháp Phổ Minh 14 tầng được xây dựng thời nhà Lý phồn thịnh, đầu triều Trần nâng cấp, mở rộng.

Dưới triều Nguyễn, năm 1822 (Minh Mạng thứ 3) đổi tên trấn Sơn Nam Hạ thành trấn Nam Định, tên gọi Nam Định chính thức ra đời. Chữ "Nam" trong Nam Định có nghĩa là phía Nam, chữ "Định" trong Nam Định có nghĩa là bình định yên ổn, nhà Nguyễn đã gửi gắm vào vùng đất này khát vọng lớn về một đất nước luôn hòa bình ổn định, hùng cường và hưng thịnh.

 đô thị cổ, thành cổ, phố cổ

Cột cờ ở TP Nam Định, tỉnh Nam Định là 1 trong 4 cột cờ cổ xưa được xây dựng từ thời vua Gia Long (1812).

Đến năm Minh Mạng 13 (1832) đổi trấn Nam Định thành tỉnh Nam Định (tỉnh Nam Định được thành lập), với 4 phủ, 18 huyện, bao gồm phần đất tỉnh Thái Bình hiện nay.

Tên gọi trong nhân dân "Thành Nam" bắt đầu từ khi nhà Nguyễn cho xây dựng thành Nam Định và cột cờ Nam Định vào khoảng năm 1812. Đến năm 1839 thành xây bằng gạch nung, từng bước hình thành phố, phường, khu dân cư, chợ búa. Khi xâm lược Việt Nam, thực dân Pháp xác định: "Chiếm được Hà Nội và Nam Định là chiếm được Bắc Kỳ".

Tại Nam Định, Pháp xây dựng Nhà máy Dệt lớn nhất Đông Dương, cùng với nhà máy Rượu, nhà máy Chai. Sản xuất công nghiệp, dịch vụ, ngành nghề thành Nam Định mở mang, phát triển.

Năm 1890, Thái Bình tách ra thành tỉnh riêng và một phần phía bắc Nam Định tách ra để cùng một phần phía nam Hà Nội lập thành tỉnh Hà Nam. Từ năm 1890 Nam Định còn lại 2 phủ và 9 huyện (từ đây địa giới tỉnh Nam Định về cơ bản tương đương với hiện nay).

Sau thời Trần, Nam Định vẫn giữ vị trí trọng yếu trung tâm phía nam Bắc bộ về kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng. Thời Lê - Nguyễn, tập trung khẩn hoang, quai đê lấn biển mở rộng đồng bằng hạ lưu sông Hồng trù phú; cho xây dựng nhiều đền đài, chùa miếu, khuyến khích phát triển các thiết chế văn hóa làng - xã, bồi bổ hun đúc hạt nhân văn hóa dân tộc.

 đô thị cổ, thành cổ, phố cổ

Một góc thành phố Nam Định hiện nay.

Cuối thời kỳ Pháp thuộc, Nam Định là một trong 29 tỉnh của Bắc Kỳ. Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, Nam Định là một trong 10 tỉnh thuộc Liên khu III gồm 9 huyện, 158 xã.

Từ sau Cách mạng Tháng Tám, địa giới hành chính tỉnh Nam Định có sự thay đổi lớn. Ngày 21/4/1965, sáp nhập hai tỉnh Hà Nam và Nam Định thành một đơn vị hành chính mới lấy tên là tỉnh Nam Hà.

Ngày 27/12/1975, hợp nhất hai tỉnh Nam Hà và Ninh Bình thành một đơn vị hành chính mới lấy tên là tỉnh Hà Nam Ninh, trung tâm hành chính đặt ở Nam Định. Ngày 26/12/1991, chia tỉnh Hà Nam Ninh thành 2 tỉnh Nam Hà và Ninh Bình. Ngày 6/11/1996, tách tỉnh Nam Hà thành 2 tỉnh Nam Định và Hà Nam.

N.Minh (TH) (Theo Thương Hiệu và Pháp Luật)
Thạc sĩ- BTV Nguyễn Hữu Nhơn: Người dành cả cuộc đời cho cộng đồng và phụng sự xã hội.

Thạc sĩ- BTV Nguyễn Hữu Nhơn: Người dành cả cuộc đời cho cộng đồng và phụng sự xã hội.

Dòng sự kiện - 11 phút trước

Trong quá trình tìm hiểu về cuộc đời và sự nghiệp của Cư dân 6 đời Sài Gòn - TP. HCM - Doanh nhân, Biên tập viên, Nhà trí thức tôn giáo yêu nước...

Tiếng Việt có một từ rất ý nghĩa mà tiếng Anh không từ nào đủ sức nặng để dịch được, đó là?

Tiếng Việt có một từ rất ý nghĩa mà tiếng Anh không từ nào đủ sức nặng để dịch được, đó là?...

Kiến thức - 19 phút trước

Từ này trong tiếng Việt không chỉ mang ý nghĩa sâu sắc mà còn ẩn chứa lối sống tốt đẹp của người Việt từ bao đời nay.

Không chỉ được miễn hoàn toàn học phí, sinh viên ngành này còn nhận được gần 4 triệu đồng/tháng tiền hỗ trợ và ra trường được xếp lương cao nhất

Không chỉ được miễn hoàn toàn học phí, sinh viên ngành này còn nhận được gần 4 triệu đồng/tháng tiền hỗ trợ...

Tin trong ngày - 26 phút trước

Sư phạm là ngành nghề cao quý và luôn được coi trọng trong xã hội. Sinh viên không chỉ được miễn hoàn toàn học phí, mà còn nhận được gần 4 triệu đồng/tháng hỗ...

Hai 'thành phố trong thành phố' của Việt Nam sẽ chính thức kết thúc sứ mệnh trong gần 10 ngày nữa

Hai 'thành phố trong thành phố' của Việt Nam sẽ chính thức kết thúc sứ mệnh trong gần 10 ngày nữa

Dòng sự kiện - 27 phút trước

Việc chấm dứt hoạt động của đơn vị hành chính cấp huyện từ ngày 1/7 đồng nghĩa với với 696 đơn vị hành chính cấp huyện, trong đó có 85 TP trực thuộc tỉnh...

Những trường hợp này không phải nộp tiền sử dụng đất khi làm sổ đỏ, ai không biết sẽ thiệt thòi

Những trường hợp này không phải nộp tiền sử dụng đất khi làm sổ đỏ, ai không biết sẽ thiệt thòi

Kiến thức - 49 phút trước

Theo quy định của Luật Đất đai 2024, nhiều trường hợp làm sổ đỏ sẽ được miễn tiền sử dụng đất.

Hai 'thành phố trong thành phố' của Việt Nam sẽ chính thức kết thúc sứ mệnh trong gần 10 ngày nữa

Hai 'thành phố trong thành phố' của Việt Nam sẽ chính thức kết thúc sứ mệnh trong gần 10 ngày nữa

Dòng sự kiện - 27 phút trước

Việc chấm dứt hoạt động của đơn vị hành chính cấp huyện từ ngày 1/7 đồng nghĩa với với 696 đơn vị hành chính cấp huyện, trong đó có 85 TP trực thuộc tỉnh...

Những trường hợp này không phải nộp tiền sử dụng đất khi làm sổ đỏ, ai không biết sẽ thiệt thòi

Những trường hợp này không phải nộp tiền sử dụng đất khi làm sổ đỏ, ai không biết sẽ thiệt thòi

Kiến thức - 49 phút trước

Theo quy định của Luật Đất đai 2024, nhiều trường hợp làm sổ đỏ sẽ được miễn tiền sử dụng đất.

5 điểm khác biệt giữa thịt bò thật/giả, nắm được ra chợ người bán đừng hòng lừa

5 điểm khác biệt giữa thịt bò thật/giả, nắm được ra chợ người bán đừng hòng lừa

Kiến thức - 50 phút trước

Thịt bò thật/giả rất giống nhau nhưng vẫn có 5 khác biệt. Khi đã nắm được giúp bà nội trợ tự tin mua được hàng ngon, chuẩn mà không lo bị người bán 'lừa'....

Cục Thuế cảnh báo: YouTuber bắt buộc phải nộp thuế nếu đạt doanh thu trên mức này

Cục Thuế cảnh báo: YouTuber bắt buộc phải nộp thuế nếu đạt doanh thu trên mức này

Tin trong ngày - 55 phút trước

Việc kiếm tiền từ YouTube không còn là câu chuyện xa lạ, tuy nhiên, nhiều người làm nội dung vẫn còn mơ hồ về nghĩa vụ thuế. Mới đây, Cục Thuế đã đưa ra...

Tỷ lệ 'chọi' vào các trường quân đội năm 2025 tăng vọt, cao nhất gần 1/18

Tỷ lệ 'chọi' vào các trường quân đội năm 2025 tăng vọt, cao nhất gần 1/18

Tin trong ngày - 55 phút trước

Các trường quân đội đã công bố thông tin tuyển sinh năm 2025. Điểm đáng chú ý của mùa tuyển sinh năm 2025 là tỷ lệ chọi căng thẳng để giành suất vào các...

Á hậu Huyền My và Á hậu Tú Anh có thực sự 'nghỉ chơi', không nhìn mặt...

Nhiều trường hợp sẽ không được bảo hiểm y tế chi trả từ 1/7 dù khám chữa bệnh đúng tuyến, người dân cần biết rõ

Nhiều trường hợp sẽ không được bảo hiểm y tế chi trả từ 1/7 dù khám chữa bệnh đúng tuyến, người dân...

Kiến thức - 1 giờ, 20 phút trước

Theo quy định mới nhất, từ ngày 1/7/2025, một số trường hợp khám chữa bệnh sẽ không còn được quỹ Bảo hiểm Y tế (BHYT) chi trả, ngay cả khi người bệnh thực hiện...

8 tỉnh thành phía Bắc 'thi nhau' tuyển dụng, hơn 96.000 chỉ tiêu việc làm

8 tỉnh thành phía Bắc 'thi nhau' tuyển dụng, hơn 96.000 chỉ tiêu việc làm

Tin trong ngày - 1 giờ, 20 phút trước

Nhu cầu lao động tăng vọt tại khu vực phía Bắc đã thúc đẩy một làn sóng tuyển dụng mạnh mẽ, với hơn 96.000 chỉ tiêu được công bố. Trong đó, công nhân sản...

Bí quyết sống thọ: 2 loại rau người Nhật xem như 'thuốc tiên', bán đầy chợ Việt với giá rẻ bèo

Bí quyết sống thọ: 2 loại rau người Nhật xem như 'thuốc tiên', bán đầy chợ Việt với giá rẻ bèo

Khỏe đẹp - 1 giờ, 21 phút trước

Hòn đảo phía Nam Nhật Bản này nổi tiếng với danh xưng "vùng đất sống thọ nhất thế giới", nơi tỷ lệ người trăm tuổi cao ngất ngưởng và tuổi thọ trung bình ấn...

Không muốn tài lộc, may mắn của gia đình bị 'tiêu tán', tuyệt đối không phạm những điều cấm kỵ này khi lau chùi lư hương

Không muốn tài lộc, may mắn của gia đình bị 'tiêu tán', tuyệt đối không phạm những điều cấm kỵ này khi...

Phong thủy - 1 giờ, 22 phút trước

Việc lau chùi và bảo quản lư hương đúng cách là yếu tố then chốt để giữ gìn năng lượng, sự tôn nghiêm và phát huy tối đa ý nghĩa phong thủy, qua đó...

Bích Phương lộ khoảnh khắc tình cảm với Tăng Duy Tân giữa sân bay, nam ca sĩ ghi điểm nhờ một hành động

Bích Phương lộ khoảnh khắc tình cảm với Tăng Duy Tân giữa sân bay, nam ca sĩ ghi điểm nhờ một hành...

Chuyện làng sao - 1 giờ, 23 phút trước

Khoảnh khắc tình cảm của Tăng Duy Tân và Bích Phương đã nhanh chóng gây chú ý.

HIEUTHUHAI và bạn gái sau ồn ào lộ ảnh thân mật: Đàng gái im lặng tung ảnh mới, đàng trai nói 1 câu rõ thái độ

HIEUTHUHAI và bạn gái sau ồn ào lộ ảnh thân mật: Đàng gái im lặng tung ảnh mới, đàng trai nói 1...

Chuyện làng sao - 1 giờ, 24 phút trước

Hành động của HIEUTHUHAI và bạn gái đã lần lượt gây chú ý.

Sao Việt 21/6: Hồ Ngọc Hà nhắc thẳng tên Lệ Quyên, nói nguyên nhân không còn thân thiết; Danh hài Thúy Nga mang bầu ở tuổi 49?

Sao Việt 21/6: Hồ Ngọc Hà nhắc thẳng tên Lệ Quyên, nói nguyên nhân không còn thân thiết; Danh hài Thúy Nga...

Chuyện làng sao - 1 giờ, 26 phút trước

Tin sao Việt 21/6/2025: Mối quan hệ giữa Hồ Ngọc Hà và Lệ Quyên chưa bao giờ là đề tài hết hot để cư dân mạng bàn tán. Hai tấm ảnh bầu được cho...

Thức uống giàu canxi nên uống thường xuyên, đặc biệt vào mùa hè

Thức uống giàu canxi nên uống thường xuyên, đặc biệt vào mùa hè

Chăm sóc sức khỏe - 3 giờ, 57 phút trước

Những thực phẩm này giàu canxi và giàu protein. Bạn có thể uống một số loại trái cây để hỗ trợ điều hòa.

Giáo viên dạy Văn đứng lớp 40 năm nhìn dáng ngồi của cha mẹ khi đi họp phụ huynh, biết ngay con họ giàu sang hay lận đận, vì sao?

Giáo viên dạy Văn đứng lớp 40 năm nhìn dáng ngồi của cha mẹ khi đi họp phụ huynh, biết ngay con...

Kiến thức - 3 giờ, 19 phút trước

Bằng kinh nghiệm cá nhân, một giáo viên kỳ cựu đã chia sẻ góc nhìn của mình về dáng vẻ, phong thái của cha mẹ khi đi họp phụ huynh có thể đoán biết...

Sau ngày hạ chí 21-6, các con giáp này đạt đến đỉnh cao và rất thịnh vượng!

Sau ngày hạ chí 21-6, các con giáp này đạt đến đỉnh cao và rất thịnh vượng!

Đời sống số - 4 giờ, 32 phút trước

Hạ chí là một bước ngoặt trong năm. Từ thời điểm 21-6 trở đi, ngày dần trở nên ngắn hơn và đêm dần trở nên dài hơn, điều này cũng có nghĩa là năng...

Khi nấu tôm, việc bạn thêm dầu mè hay muối đều sai lầm! Thêm một ít này vào, nó tươi và mềm mà không có mùi tanh, thơm quá!

Khi nấu tôm, việc bạn thêm dầu mè hay muối đều sai lầm! Thêm một ít này vào, nó tươi và mềm...

Kiến thức - 4 giờ, 34 phút trước

Với mức sống của người dân được cải thiện, các thành phần thực phẩm trên bàn ăn của người dân ngày càng trở nên phong phú, nhiều loại hải sản dần xuất hiện trong...

Chủ xe máy chú ý: Kể từ nay nếu thiếu bộ phận này sẽ bị phạt tới 3.000.000 đồng, ai cũng cần nắm rõ

Chủ xe máy chú ý: Kể từ nay nếu thiếu bộ phận này sẽ bị phạt tới 3.000.000 đồng, ai cũng cần...

Kiến thức - 4 giờ, 35 phút trước

Không phải gương xe, rất nhiều chủ xe máy chủ quan khi điều khiển phương tiện mà thiếu đi bộ phận này. Lỗi này nếu vi phạm có thể bị xử phạt lên tới...

Từ ngày 1/7/2025, mức lương tối thiểu vùng tại 126 phường, xã, phường của Hà Nội là bao nhiêu?

Từ ngày 1/7/2025, mức lương tối thiểu vùng tại 126 phường, xã, phường của Hà Nội là bao nhiêu?

Kiến thức - 4 giờ, 40 phút trước

Từ ngày 1/7/2025, nhiều xã, phường mới ở Hà Nội sẽ thay đổi tiền lương tối thiểu vùng theo Nghị định của Chính phủ.

Giống như rắn, con người có một 'điểm yếu' chết người! Đừng chạm vào nơi này một cách mù quáng, nó có thể gây tử vong!

Giống như rắn, con người có một 'điểm yếu' chết người! Đừng chạm vào nơi này một cách mù quáng, nó có...

Chăm sóc sức khỏe - 4 giờ, 40 phút trước

Như câu nói, "Đánh con rắn ở điểm bảy inch của nó". Điều này có nghĩa là ngay cả một sinh vật mạnh mẽ như rắn cũng có thể bị khuất phục miễn là...

Người giàu nhất thế giới nói rằng: Ba ngành này có triển vọng nhất tương lai!

Người giàu nhất thế giới nói rằng: Ba ngành này có triển vọng nhất tương lai!

Kiến thức - 4 giờ, 6 phút trước

Bill Gates được biết đến là người bỏ học nổi tiếng nhất Harvard. Năm 1975, ông “từ bỏ” một trong những trường đại học hàng đầu thế giới và thành lập Microsoft, sau này...