Đây là tỉnh có đô thị cổ thứ hai chỉ sau Hà Nội, lịch sử xây dựng trước cả Phố Hiến và Hội An, từng nhiều lần nhập, tách

20:25 12/05/2025

Ở miền Bắc, tỉnh này có đô thị cổ thứ hai chỉ sau Hà Nội. Nếu Hà Nội xưa có 36 phố phường thì địa phương này cũng có 40 phố cổ.

Đô thị cổ thứ hai chỉ sau Hà Nội

Hơn 200 năm trước Thành Nam Định vừa là một trung tâm hành chính của vùng, vừa là công trình quân sự kiên cố.

Thành cổ Nam Định là thành tỉnh lớn nhất được xây dựng dưới triều Nguyễn, được coi là công trình kiến trúc quân sự tiêu biểu của tỉnh Nam Định. Năm 1804, dưới thời vua Gia Long, thành được đắp bằng đất. Đến năm Minh Mệnh thứ 14 (1833) thì được xây bằng gạch, trên địa phận làng Vị Xuyên và Năng Tĩnh thuộc huyện Mỹ Lộc, Nam Định.

 đô thị cổ, thành cổ, phố cổ

Theo nghiên cứu của Bảo tàng tỉnh Nam Định, thành cổ Nam Định được xây theo kiến trúc Vô-băng, tường thành chạy theo đường gãy khúc, nhưng tổng thể có hình vuông, chu vi 830 trượng 7 thước 3 tấc (3.324 m). Thành Nam Định có 4 cửa Đông, Tây, Nam, Bắc. Trên mỗi cửa thành có xây lầu, còn gọi là thú lâu (nơi gác). Phía ngoài cửa thành có xây một đoạn tường hình chữ V (gọi là Dương Mã thành), dài 5m, cao 3m.

Tường thành cao từ 1,7-3,35 m; mặt rộng 1-1,3 m, chân thành rộng 4,5 m. Tường thành được xây bằng gạch đỏ, với hai loại cơ bản: gạch vuông kích thước 30x30x6 cm và gạch chữ nhật 30x1515x8 cm. Trên nhiều viên gạch chữ nhật xuất hiện các chữ khắc (được xác định là chữ Hán) với nội dung "Cổ kính," "Trung Kính," "Mã Tiền"...

 đô thị cổ, thành cổ, phố cổ

Thành phố Nam Định chủ yếu nằm ở phía Bắc sông Đào, Theo sách ghi lại, thành phố Nam Định là một đô thị có từ thế kỷ thứ XIII. Ngày 17 tháng 10 năm 1921, Toàn quyền Đông Dương đã ra Nghị định thành lập thành phố Nam Định. Trong quá trình phát triển, thành phố từng là đô thị lớn thứ 3 miền Bắc sau Thủ đô Hà Nội và thành phố Hải Phòng.

Phố cổ Thành Nam hay phố cổ Nam Định là khu vực gồm các phố xá buôn bán nằm giữa sông Vị Hoàng xưa và hai mặt tường thành phía Đông và phía Nam của thành Nam Định thời Nguyễn.

Thành phố Nam Định xưa thuộc huyện Mỹ Lộc, phủ Thiên Trường, lộ Thiên Trường, có làng Tức Mặc - quê hương của nhà Trần, có sông Vị Hoàng và quân doanh Vị Hoàng bảo vệ cho hành cung Thiên Trường. Năm 1262, nhà Trần lập thành Nam Định, biến nơi đây trở thành trung tâm đô thị lớn thứ hai của cả nước, chỉ sau Thăng Long. Năm 1400, nhà Trần suy vong, phủ Thiên Trường mất vị trí vương đô. Đến thời Hậu Lê, lộ Thiên Trường được đổi thành Sơn Nam thừa tuyên, trị sở hành chính chuyển vào Vân Sàng (tỉnh Ninh Bình). Đời Nguyễn, cùng với việc dời trị sở trấn Sơn Nam về Vị Hoàng, Vua Gia Long còn cho đắp toà thành bằng đất trên địa hạt làng Vị Hoàng và Năng Tĩnh. Dưới thời Minh Mạng, tường đất được thay thế bằng tường gạch cao 5m, chu vi 3,5km, có hào sâu bao bọc, trong thành có cột cờ dựng năm 1842. Năm 1889 một chủ đầu tư người Pháp đã đến đây xây dựng nhà máy Sợi, các chủ đầu tư khác tiếp tục cho dựng nhiều nhà máy: nhà máy Tơ, nhà máy Điện, nhà máy Nước, nhà máy Chai, nhà máy Rượu... Lĩnh vực chính thuộc về dệt và sản phẩm dệt may, đã nổi tiếng trên thế giới, đưa thành phố Nam Định trở thành “Thành phố Dệt”.

 đô thị cổ, thành cổ, phố cổ

Những ngồi nhà nhỏ ở phố cổ Thành Nam.

Thành phố Nam Định có 35/38 phố Hàng, 4 phố Bến, 4 phố Cửa trong các phố trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945.

Về các phố cổ xưa dân phố buôn bán, sản xuất mặt hàng gì thì phố mang tên mặt hàng đó. Trên đường phố dài có thể có nhiều phố Hàng.

Nam Định từng trải qua nhiều lần nhập, tách tỉnh

Trước khi có tên gọi là Nam Định, vùng đất này có nhiều cái tên khác nhau. Năm 1239, vua Trần Thái Tông cho xây dựng hành cung Tức Mặc. Năm 1262, hương Tức Mặc được nâng cấp thành Phủ Thiên Trường, đây là dấu mốc đầu tiên cho đô thị Nam Định.

Phủ Thiên Trường là đơn vị hành chính đặc biệt, có vị trí như kinh đô thứ hai. Là đơn vị hành chính đặc biệt, Thiên Trường không chỉ là một trung tâm chính trị, nơi đây còn là trung tâm khởi phát nhiều giá trị văn hóa tư tưởng, tôn giáo, phong tục tập quán mang đậm bản sắc Đại Việt - Đông A.

 đô thị cổ, thành cổ, phố cổ

Sơ đồ Thành cổ Nam Định do Henri Rivière vẽ năm 1883/Ảnh: Bảo tàng Nam Định

Giáo phái Trúc Lâm (Yên Tử) do Đức Phật hoàng Trần Nhân Tông sáng lập, đã đưa Phật thời nhập thế, gắn đạo với đời, đồng hành cùng dân tộc. Tại đây hiện còn công trình Phật Giáo Chùa Phổ Minh và Tháp Phổ Minh 14 tầng được xây dựng thời nhà Lý phồn thịnh, đầu triều Trần nâng cấp, mở rộng.

Dưới triều Nguyễn, năm 1822 (Minh Mạng thứ 3) đổi tên trấn Sơn Nam Hạ thành trấn Nam Định, tên gọi Nam Định chính thức ra đời. Chữ "Nam" trong Nam Định có nghĩa là phía Nam, chữ "Định" trong Nam Định có nghĩa là bình định yên ổn, nhà Nguyễn đã gửi gắm vào vùng đất này khát vọng lớn về một đất nước luôn hòa bình ổn định, hùng cường và hưng thịnh.

 đô thị cổ, thành cổ, phố cổ

Cột cờ ở TP Nam Định, tỉnh Nam Định là 1 trong 4 cột cờ cổ xưa được xây dựng từ thời vua Gia Long (1812).

Đến năm Minh Mạng 13 (1832) đổi trấn Nam Định thành tỉnh Nam Định (tỉnh Nam Định được thành lập), với 4 phủ, 18 huyện, bao gồm phần đất tỉnh Thái Bình hiện nay.

Tên gọi trong nhân dân "Thành Nam" bắt đầu từ khi nhà Nguyễn cho xây dựng thành Nam Định và cột cờ Nam Định vào khoảng năm 1812. Đến năm 1839 thành xây bằng gạch nung, từng bước hình thành phố, phường, khu dân cư, chợ búa. Khi xâm lược Việt Nam, thực dân Pháp xác định: "Chiếm được Hà Nội và Nam Định là chiếm được Bắc Kỳ".

Tại Nam Định, Pháp xây dựng Nhà máy Dệt lớn nhất Đông Dương, cùng với nhà máy Rượu, nhà máy Chai. Sản xuất công nghiệp, dịch vụ, ngành nghề thành Nam Định mở mang, phát triển.

Năm 1890, Thái Bình tách ra thành tỉnh riêng và một phần phía bắc Nam Định tách ra để cùng một phần phía nam Hà Nội lập thành tỉnh Hà Nam. Từ năm 1890 Nam Định còn lại 2 phủ và 9 huyện (từ đây địa giới tỉnh Nam Định về cơ bản tương đương với hiện nay).

Sau thời Trần, Nam Định vẫn giữ vị trí trọng yếu trung tâm phía nam Bắc bộ về kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng. Thời Lê - Nguyễn, tập trung khẩn hoang, quai đê lấn biển mở rộng đồng bằng hạ lưu sông Hồng trù phú; cho xây dựng nhiều đền đài, chùa miếu, khuyến khích phát triển các thiết chế văn hóa làng - xã, bồi bổ hun đúc hạt nhân văn hóa dân tộc.

 đô thị cổ, thành cổ, phố cổ

Một góc thành phố Nam Định hiện nay.

Cuối thời kỳ Pháp thuộc, Nam Định là một trong 29 tỉnh của Bắc Kỳ. Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, Nam Định là một trong 10 tỉnh thuộc Liên khu III gồm 9 huyện, 158 xã.

Từ sau Cách mạng Tháng Tám, địa giới hành chính tỉnh Nam Định có sự thay đổi lớn. Ngày 21/4/1965, sáp nhập hai tỉnh Hà Nam và Nam Định thành một đơn vị hành chính mới lấy tên là tỉnh Nam Hà.

Ngày 27/12/1975, hợp nhất hai tỉnh Nam Hà và Ninh Bình thành một đơn vị hành chính mới lấy tên là tỉnh Hà Nam Ninh, trung tâm hành chính đặt ở Nam Định. Ngày 26/12/1991, chia tỉnh Hà Nam Ninh thành 2 tỉnh Nam Hà và Ninh Bình. Ngày 6/11/1996, tách tỉnh Nam Hà thành 2 tỉnh Nam Định và Hà Nam.

N.Minh (TH) (Theo Thương Hiệu và Pháp Luật)
Đặt một cuộn giấy vệ sinh vào tủ lạnh, thật tuyệt vời! Bạn có thể tiết kiệm được rất nhiều tiền điện trong một năm

Đặt một cuộn giấy vệ sinh vào tủ lạnh, thật tuyệt vời! Bạn có thể tiết kiệm được rất nhiều tiền điện...

Kiến thức - 9 giờ, 8 phút trước

Nhà nào cũng có tủ lạnh, thường dùng để bảo quản độ tươi và cất giữ trái cây, rau củ. Cũng rất tiện lợi. Khi sử dụng tủ lạnh, chúng ta nên để ba...

Dừng cấp thẻ BHYT giấy từ 1/6: Làm ngay 1 việc để hưởng lợi khi khám chữa bệnh

Dừng cấp thẻ BHYT giấy từ 1/6: Làm ngay 1 việc để hưởng lợi khi khám chữa bệnh

Đời sống số - 9 giờ, 8 phút trước

Theo Công văn số 168/BHXH-QLT của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, từ ngày 1/6, các cơ quan bảo hiểm xã hội sẽ không cấp thẻ bảo hiểm y tế bản giấy cho người...

Một 'mỏ vàng' mới nổi của Việt Nam trở thành cứu tinh cho Trung Quốc: Sản lượng đứng thứ 8 thế giới, thu về hàng nghìn tỷ đồng

Một 'mỏ vàng' mới nổi của Việt Nam trở thành cứu tinh cho Trung Quốc: Sản lượng đứng thứ 8 thế giới,...

Tin trong ngày - 9 giờ, 23 phút trước

Ngành thức ăn chăn nuôi của Việt Nam đang nổi lên như một "mỏ vàng" mới, không chỉ đóng góp vào sự phát triển kinh tế trong nước mà còn trở thành nguồn cung...

Bốn đặc điểm trên gương mặt người phụ nữ mang lại may mắn cho chồng. Người đàn ông sẽ được ban phước nếu cưới cô ấy!

Bốn đặc điểm trên gương mặt người phụ nữ mang lại may mắn cho chồng. Người đàn ông sẽ được ban phước...

Đời sống số - 10 giờ, 41 phút trước

Một nữ chủ nhân tốt giống như ánh nắng ấm áp của mùa xuân. Dưới sự nuôi dưỡng của bà, cả gia đình sẽ tràn đầy sức sống và hy vọng. Trong tình yêu...

Đừng cạo râu trong hai khoảng thời gian này, bất kể râu của bạn dài bao nhiêu. Đây không phải là mê tín, chỉ cần nói với gia đình bạn ngay lập tức

Đừng cạo râu trong hai khoảng thời gian này, bất kể râu của bạn dài bao nhiêu. Đây không phải là mê...

Kiến thức - 10 giờ, 43 phút trước

Cơ thể đàn ông tiết ra hormone nam nên họ mọc râu, đây cũng là một đặc điểm rất riêng biệt của đàn ông. Nhiều người phải cạo râu hầu như mỗi ngày, nếu...

Dàn học trò cũ nói gì giữa lùm xùm Bảo Uyên ẩn ý tố Mỹ Tâm chèn ép tại The Voice năm nào?

Dàn học trò cũ nói gì giữa lùm xùm Bảo Uyên ẩn ý tố Mỹ Tâm chèn ép tại The Voice năm...

Chuyện làng sao - 1 giờ, 3 phút trước

Dàn học trò Mỹ Tâm đồng loạt lên tiếng, 1 sao nữ nhắc thẳng Bảo Uyên: "Đừng nghĩ em hay mà mọi người phải sợ".

Ô tô không đạt chuẩn khí thải sẽ không được lưu thông ở Hà Nội và TP HCM từ năm 2030

Ô tô không đạt chuẩn khí thải sẽ không được lưu thông ở Hà Nội và TP HCM từ năm 2030

Kiến thức - 1 giờ, 3 phút trước

Từ ngày 1/1/2030, toàn bộ ô tô lưu thông trên địa bàn Hà Nội và TP HCM bắt buộc phải đạt tối thiểu mức khí thải số 2.

Chị gái Nam Em chuẩn bị lên xe hoa?

Chị gái Nam Em chuẩn bị lên xe hoa?

Chuyện làng sao - 1 giờ, 3 phút trước

Nam Anh ẩn ý việc chuẩn bị lên xe hoa khiến nhiều người quan tâm.

Hà Hồ và Lệ Quyên 'gương vỡ lại lành' sau một thập kỉ?

Hà Hồ và Lệ Quyên 'gương vỡ lại lành' sau một thập kỉ?

Chuyện làng sao - 1 giờ, 3 phút trước

Việc Hồ Ngọc Hà và Lệ Quyên đồng ý cùng xuất hiện chung trên sân khấu khiến khán giả không khỏi thích thú, bàn tán xôn xao.

Đi giày thể thao vào mùa hè quá ngột ngạt! Hãy chuyển sang 4 đôi giày này, chúng thực sự rất  rất nhẹ, thoáng khí, thời trang và đa năng

Đi giày thể thao vào mùa hè quá ngột ngạt! Hãy chuyển sang 4 đôi giày này, chúng thực sự rất rất...

Thời trang + - 1 giờ, 3 phút trước

Đã là tháng sáu, thời tiết oi bức và tiếng ve sầu trên ngọn cây khiến chúng ta cảm nhận sâu sắc cái nóng và sự buồn tẻ của mùa hè. Lúc này, quần...

Con gái Hồ Ngọc Hà khiến mạng xã hội 'bùng nổ', hút hơn 6 triệu lượt xem...

Khuyến khích trẻ theo cách này sẽ giúp lòng tự tin của trẻ bén rễ và nảy nở

Khuyến khích trẻ theo cách này sẽ giúp lòng tự tin của trẻ bén rễ và nảy nở

Chăm con - 1 giờ, 3 phút trước

Lời khen sáo rỗng sẽ khiến trẻ rơi vào trạng thái lo lắng cầu toàn. Sự khích lệ thực sự hiệu quả cần phải thỏa mãn được cảm giác về năng lực, sự gắn...

Hướng dẫn cách kiểm tra thời hạn sử dụng đất trên Sổ đỏ mới nhất hiện nay

Hướng dẫn cách kiểm tra thời hạn sử dụng đất trên Sổ đỏ mới nhất hiện nay

Đời sống số - 2 giờ, 45 phút trước

Để biết thời hạn sử dụng đất là bao lâu thì phải căn cứ vào từng loại đất, từng trường hợp cụ thể.

Người lao động tự ý nghỉ việc 5 ngày liên tục trở lên có được xem là đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động trái pháp luật không?

Người lao động tự ý nghỉ việc 5 ngày liên tục trở lên có được xem là đơn phương chấm dứt hợp...

Kiến thức - 2 giờ, 45 phút trước

Trường hợp người lao động tự ý bỏ việc 5 ngày liên tục mà không có lý do chính đáng có thể coi là trường hợp người lao động đơn phương chấm dứt hợp...

3 loại rau 'núp bóng' cỏ dại ven đường, đều là thuốc quý, đầy rẫy ở Việt Nam nhưng ít người biết đến

3 loại rau 'núp bóng' cỏ dại ven đường, đều là thuốc quý, đầy rẫy ở Việt Nam nhưng ít người biết...

Kiến thức - 2 giờ, 45 phút trước

Nhiều loại rau quen thuộc mọc dại ven đường ở Việt Nam lại ẩn chứa những công dụng chữa bệnh tuyệt vời, nhưng đáng tiếc là chúng thường bị bỏ qua hoặc nhổ bỏ....

Ai là người nuôi cá: Câu đố 'xoắn não' của Einstein chỉ có 2% dân số đủ thông minh để giải được, liệu bạn có thuộc top đó?

Ai là người nuôi cá: Câu đố 'xoắn não' của Einstein chỉ có 2% dân số đủ thông minh để giải được,...

Kiến thức - 2 giờ, 45 phút trước

Khi mới 19 tuổi, Albert Einstein đã đưa ra một câu đố hóc búa đến mức ông tin rằng chỉ có khoảng 2% dân số thế giới có thể giải được. Câu đố này,...

Người dân được bớt một loại giấy tờ khi công chứng hợp đồng từ ngày 1/7

Người dân được bớt một loại giấy tờ khi công chứng hợp đồng từ ngày 1/7

Tin trong ngày - 2 giờ, 46 phút trước

Luật Công chứng năm 2024 chính thức có hiệu lực từ ngày 1/7, mang đến những thay đổi đáng chú ý trong quy trình công chứng, độ tuổi hành nghề của công chứng viên,...

Đánh trẻ em không gây thương tích nhưng gây tổn hại tâm lý có được coi là bạo hành không?

Đánh trẻ em không gây thương tích nhưng gây tổn hại tâm lý có được coi là bạo hành không?

Kiến thức - 2 giờ, 46 phút trước

Những câu như "Bố mẹ đánh nhẹ để răn con", "Thầy cô chỉ dùng thước gõ vào tay, đâu có gì nghiêm trọng" thường xuyên xuất hiện mỗi khi nhiều đoạn video ghi lại...

Hàng nghìn người sắp bị tạm dừng chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH hàng tháng: Là ai?

Hàng nghìn người sắp bị tạm dừng chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH hàng tháng: Là ai?

Kiến thức - 3 giờ, 36 phút trước

Chỉ chưa đến 30 ngày nữa, 3 đối tượng thuộc những trường hợp cụ thể dưới đây sẽ bị tạm dừng chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH hàng tháng.

Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm nghỉ hưu sớm được hưởng trợ cấp hơn 2,3 tỷ đồng

Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm nghỉ hưu sớm được hưởng trợ cấp hơn 2,3 tỷ đồng

Tin trong ngày - 3 giờ, 36 phút trước

Ông Đoàn Duy Lâm là Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, vừa nhận được trợ cấp hơn 2,3 tỷ đồng do nghỉ hưu trước tuổi theo Nghị...

Diễn viên nổi tiếng với 'Chạy án': U50 trải qua 2 lần đò, ngoại hình thay đổi vì thẩm mĩ

Diễn viên nổi tiếng với 'Chạy án': U50 trải qua 2 lần đò, ngoại hình thay đổi vì thẩm mĩ

Chuyện làng sao - 3 giờ, 37 phút trước

Diễn viên Việt Anh nổi danh từ vai diễn Cao Thanh Lâm phim "Chạy án" thuộc loạt phim truyền hình "Cảnh sát hình sự". Anh vốn nổi tiếng lãng tử, đẹp trai nhưng lận...

Từ nay, có 1 lỗi vi phạm giao thông nhiều người hay mắc phải có thể bị phạt tới 150 triệu đồng

Từ nay, có 1 lỗi vi phạm giao thông nhiều người hay mắc phải có thể bị phạt tới 150 triệu đồng...

Kiến thức - 3 giờ, 37 phút trước

Hành vi tự ý thay đổi kết cấu xe ô tô sai quy định sẽ bị phạt tiền từ 65 - 75 triệu đồng đối với cá nhân, từ 130 - 150 triệu đồng...

Liên tiếp gặp xui xẻo? Đây là 3 bước đơn giản giúp bạn 'đổi vận' ngoạn mục

Liên tiếp gặp xui xẻo? Đây là 3 bước đơn giản giúp bạn 'đổi vận' ngoạn mục

Đời sống số - 3 giờ, 37 phút trước

Nếu công việc, kinh doanh đang thuận lợi bỗng dưng gặp nhiều khó khăn, xui rủi thì đây là những thay đổi nhỏ có thể hỗ trợ phần nào giúp bạn thay đổi tình...

Hướng dẫn đồng bộ tin nhắn Zalo từ máy tính sang điện thoại

Hướng dẫn đồng bộ tin nhắn Zalo từ máy tính sang điện thoại

Xài gì - 3 giờ, 58 phút trước

Đồng bộ tin nhắn chat zalo.me từ máy tính sang điện thoại giúp bạn quản lý dữ liệu dễ dàng hơn và đảm bảo quá trình trò chuyện được dễ dàng. Bài viết này...

Bill Gates chỉ ra 2 ngành tưởng chừng 'bất khả xâm phạm' nay sắp bị AI xâm lấn

Bill Gates chỉ ra 2 ngành tưởng chừng 'bất khả xâm phạm' nay sắp bị AI xâm lấn

Kiến thức - 3 giờ, 28 phút trước

Khi trí tuệ nhân tạo trỗi dậy mạnh mẽ, tỷ phú Bill Gates đã đưa ra nhận định táo bạo về vai trò của AI trong việc giải quyết tình trạng thiếu hụt nhân...