Cha mẹ 'ép' con học ngành không phù hợp sẽ kéo theo nhiều hệ luỵ, đặc biệt là sư phạm

Khi học sinh lớp 12 hoàn tất kỳ thi tốt nghiệp THPT là lúc các em và gia đình bước vào giai đoạn quan trọng không kém: chọn ngành học, chọn trường, đặt những nguyện vọng đầu tiên cho tương lai. Ở giai đoạn này, nhiều học sinh cảm thấy căng thẳng, mệt mỏi, thậm chí xung đột với chính cha mẹ mình.

Theo Tiến sĩ Tâm lý Đào Lê Hòa An, một số phụ huynh ép con đi theo ngành mà họ tin là “an toàn” hoặc “có đầu ra việc làm”, dù không hề tìm hiểu xem con có phù hợp hay yêu thích ngành đó hay không. Lại có những người áp đặt ước mơ còn dang dở của bản thân lên con, như cách tìm kiếm sự “hoàn thành” gián tiếp. Học sinh bị đem ra so sánh với “con nhà người ta”, với những tiêu chí thành công sẵn có mà không được tạo điều kiện để khám phá bản thân và thể hiện chính kiến.

Để con làm theo lựa chọn của mình, phụ huynh đưa ra lý do “gia đình sẽ không lo học phí nếu con không học theo định hướng”. Điều này khiến học sinh cảm thấy không được lựa chọn cuộc sống của mình, mất đi sự chủ động trong chính tương lai của bản thân.

Không chỉ từ phía cha mẹ, bản thân học sinh cũng phải đối mặt với áp lực rất lớn từ xã hội và môi trường xung quanh. Nhiều em tự tạo áp lực phải đậu vào trường top, chọn ngành “hot”, dễ kiếm tiền mà chưa thật sự hiểu bản thân muốn gì, giỏi gì. Việc chọn ngành theo phong trào hoặc theo bạn bè có thể dẫn đến sự lệch hướng sau này.

Theo các chuyên gia, để theo đuổi nghề giáo đòi hỏi người học phải thật sự giỏi và có đạo đức tốt. Nếu cha mẹ "ép" con học ngành không phù hợp sẽ kéo theo nhiều hệ luỵ, đặc biệt khi theo học sư phạm. (Ảnh minh họa)

Ngành sư phạm "hút" người học

Những năm qua được gọi là “thời của sư phạm” khi người người, nhà nhà chen chân vào sư phạm. Điểm chuẩn các ngành sư phạm không ngừng tăng và nằm ở nhóm những ngành điểm chuẩn cao nhất.

Theo thống kê của Bộ GD&ĐT, năm 2024, hơn 733.000 thí sinh đăng ký nguyện vọng xét tuyển đại học và xét tuyển cao đẳng ngành giáo dục mầm non (tương đương 68,5% so với số thí sinh dự thi tốt nghiệp THPT 2024).

Đáng chú ý, lĩnh vực đứng đầu với tỷ lệ nguyện vọng đăng ký tăng mạnh nhất so với năm 2023 là khoa học giáo dục, đào tạo giáo viên với 85% (tương đương tăng khoảng 200.000 nguyện vọng).

Theo Bộ GD&ĐT, một trong những nguyên nhân chính thu hút thí sinh học sư phạm là nhờ chính sách hỗ trợ sinh hoạt phí, học phí theo Nghị định 116/2020.

Nghị định này hấp dẫn khi quy định sinh viên sư phạm được nhà nước hỗ trợ tiền đóng học phí bằng mức thu học phí của cơ sở đào tạo giáo viên nơi theo học. Đồng thời, sinh viên được nhà nước hỗ trợ 3,63 triệu đồng/tháng để chi trả chi phí sinh hoạt trong thời gian học tập tại trường.

Chưa kể, khi Luật Nhà giáo có hiệu lực từ 1/1/2026, lương giáo viên sẽ được xếp cao nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp nên tiếp tục tăng thêm “sức hút” của ngành sư phạm.

Không chỉ cần giỏi, sư phạm cần người phù hợp

Nhiều năm về trước, sư phạm có thời trở thành nơi “cứu vớt” nhiều học sinh kém khi 3 điểm/môn cũng có thể trúng tuyển. Đến độ, thời ấy còn có những giai thoại "khù khờ thì vào sư phạm".

Những năm qua, với những chính sách thiết thực nhằm nâng cao chất lượng nhân lực ngành giáo dục, ngành sư phạm đã “lột xác” với điểm chuẩn cao ngất, trở thành sân chơi dường như chỉ còn dành cho học sinh giỏi.

Không phủ nhận sư phạm cần người giỏi nhưng thực tế giờ đây một số học sinh, gia đình muốn con học sư phạm vì các lý do miễn học phí, được trả tiền sinh hoạt phí, lương cao… chứ không xuất phát từ việc yêu nghề, hiểu nghề hay hiểu về bản thân mình.

Điều này có thể dẫn đến một thực trạng sư phạm thu hút được người giỏi nhưng không đồng nghĩa có thể tuyển được người phù hợp với nghề.

Ngoài năng lực, nghề giáo cần phẩm chất phù hợp với nghề. (Ảnh minh họa)

Ông Trần Anh Tuấn, Phó Chủ tịch Hội Giáo dục Nghề nghiệp .chia sẻ, để theo đuổi và sống được bằng nghề giáo đòi hỏi người học phải thật sự giỏi và có đạo đức tốt. Giỏi chính là năng lực làm nghề, còn đạo đức tốt ở đây được hiểu là phẩm chất phù hợp với nghề.

Ông thẳng thắn cho biết, trước đây bản thân ông cũng thích làm nghề giáo nhưng tự thấy mình đạo đức kém, phẩm chất không phù hợp làm giáo viên nên đã không chọn công việc này.

Theo ông Tuấn, ngành nghề nào cũng cần đạo đức nhưng ở thời đại nào đi nữa thì hai nghề cần đạo đức nhất là nghề giáo và nghề y.

Ông Trần Anh Tuấn nhấn mạnh, cốt lõi khi chọn bất cứ ngành nghề nào, ngoài năng lực thì điều cần nhất là sự yêu thích, phù hợp. Học sinh cần được tư vấn, hướng dẫn để hiểu về năng lực, sở thích của mình để có lựa chọn phù hợp.

Cha mẹ có thể định hướng, gợi mở nhưng tránh ép con chọn ngành, nhất là với ngành nghề con đã thấy những tín hiệu mình không phù hợp.

Theo Thông tư Ban hành quy định chuẩn nghề nghiệp giáo viên năm 2018 của Bộ GD&ĐT, tiêu chuẩn đầu tiên của người thầy được đặt ra chính là phẩm chất nhà giáo. Phẩm chất được xét ở các khía cạnh đạo đức nhà giáo và phong cách nhà giáo, sau đó mới đến năng lực chuyên môn.

Việc chọn sai nghề, đặc biệt là ngành sư phạm có thể kéo theo nhiều hệ lụy như sinh viên bỏ học giữa chừng hoặc làm nghề trong ức chế, đau khổ và có thể phải trả giá đắt. Bất hạnh này không chỉ với bản thân họ mà đau lòng hơn khi đối tượng của nghề giáo là những học trò, những mầm non của đất nước.

TS Tâm lý Đào Lê Hòa An, cho hay, học sinh cần xuất phát từ tiêu chuẩn của chính mình khi lựa chọn ngành nghề.

Khi các em hiểu rõ bản thân mình giỏi cái gì nhất, yêu thích cái gì nhất thì mới có thể thuyết phục cha mẹ để họ thấy lựa chọn đó phù hợp với mình, còn lựa chọn khác không phù hợp có thể kéo theo những hệ lụy. Vì vậy, phải tìm hiểu thật kỹ về công việc mình mong muốn để thuyết phục cha mẹ khi "con thích một nghề, cha mẹ thích một nghề".