Bộ Xây dựng đề xuất Hà Nội và TP.HCM là đô thị loại đặc biệt, 4 thành phố là đô thị loại I

Bộ Xây dựng vừa trình dự thảo Nghị quyết mới về phân loại đô thị, hiện Bộ Tư pháp đang thẩm định trước khi trình cấp có thẩm quyền phê duyệt. Theo đề xuất, Thủ đô Hà Nội và TP.HCM sẽ được xác định là đô thị loại đặc biệt, trong khi các thành phố trực thuộc Trung ương khác sẽ thuộc đô thị loại I.

Không đánh giá đô thị loại đặc biệt

Một nội dung đáng chú ý là Bộ Xây dựng đề xuất sửa đổi, bổ sung đối tượng phân loại đô thị, gồm thành phố trực thuộc Trung ương, khu vực dự kiến thành lập thành phố trực thuộc Trung ương, khu vực đô thị thuộc tỉnh, thành phố, khu vực dự kiến thành lập phường và đặc khu.

Hệ thống phân loại gồm 3 loại là I, II, III; không đánh giá đô thị loại đặc biệt và loại V, đồng thời bỏ loại I thuộc tỉnh để tránh chồng chéo.

Theo dự thảo, loại đô thị, hệ thống đô thị gồm Thủ đô Hà Nội, TP.HCM là đô thị loại đặc biệt. Thành phố trực thuộc Trung ương (không bao gồm Hà Nội, TP.HCM) là đô thị loại I. Tỉnh dự kiến thành lập thành phố trực thuộc Trung ương phải được đánh giá đạt tiêu chí đô thị loại I.

Tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có các khu vực đô thị có phạm vi ranh giới xác định theo quy hoạch đô thị, gồm một phường độc lập hoặc cụm phường hoặc cụm phường, xã.

Khu vực được phân loại gồm khu vực có vai trò, vị trí và chức năng của trung tâm đô thị được phân loại đô thị loại II. Khu vực có vai trò, vị trí và chức năng của đô thị thông thường được phân loại đô thị loại III. Phường, khu vực dự kiến thành lập phường được đánh giá đạt tiêu chuẩn trình độ phát triển đô thị loại II, loại III.

Theo đề xuất của Bộ Xây dựng về phân loại đô thị, Thủ đô Hà Nội, TP.HCM là đô thị loại đặc biệt.

Dự thảo cũng nêu rõ cách thức phân loại đô thị đối với thành phố trực thuộc Trung ương, tỉnh dự kiến thành lập thành phố trực thuộc Trung ương.

Cụ thể, tỉnh dự kiến thành lập thành phố trực thuộc Trung ương phải được định hướng, quy hoạch và đầu tư xây dựng theo chương trình, kế hoạch phát triển đô thị đạt các yêu cầu tiêu chí, tiêu chuẩn về phân loại đô thị.

Phân loại đô thị đối với thành phố trực thuộc Trung ương hoặc tỉnh dự kiến thành lập thành phố trực thuộc Trung ương đáp ứng yêu cầu về tiêu chí, tiêu chuẩn phân loại đô thị thành phố trực thuộc Trung ương.

"Không thực hiện đánh giá phân loại đô thị loại đặc biệt đối với Thủ đô Hà Nội, TP.HCM" – dự thảo nêu rõ. Trong trường hợp thành lập thành phố trực thuộc Trung ương để đáp ứng yêu cầu đặc biệt về quản lý lãnh thổ, phát triển kinh tế - xã hội thì trong vòng không quá 36 tháng kể từ ngày có quyết định thành lập, UBND cấp tỉnh phải thực hiện đánh giá, phân loại đô thị trình cấp có thẩm quyền công nhận.

Đẩy mạnh phân quyền phân loại đô thị cho địa phương

Liên quan đến phân loại khu vực đô thị, theo dự thảo, phạm vi xác định khu vực đô thị thuộc tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương theo quy hoạch chung đô thị được phê duyệt.

Phân loại khu vực đô thị thuộc tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương theo nguyên tắc mức độ phát triển đối với khu vực. Khu vực được phân loại phải có ít nhất một phường đạt trình độ phát triển đô thị tương ứng.

Tiêu chí phân loại khu vực đô thị được cụ thể hoá bằng các tiêu chuẩn phù hợp với đối tượng phân loại đô thị, thực tiễn phát triển đô thị, đặc điểm điều kiện của đô thị có chức năng, tính chất đặc thù và bảo đảm các yêu cầu phát triển đô thị chất lượng, thông minh, liên kết, hiệu quả và bền vững.

Trong trường hợp đặc khu có quy hoạch đô thị được phê duyệt, được đầu tư xây dựng theo kế hoạch phát triển đô thị, được phân loại theo loại khu vực đô thị tương ứng.

Một góc TP Hà Nội.

Trường hợp khu vực đô thị hình thành mới phải có quy mô dân số đạt tối thiểu 20.000 người; tiêu chuẩn mật độ dân số tối thiểu 300 người/km2; tiêu chuẩn tỉ lệ lao động phi nông nghiệp đạt tối thiểu 40% và các tiêu chuẩn khác phải đáp ứng theo tiêu chuẩn khu vực đô thị loại III.

Dự thảo do Bộ Xây dựng trình cũng đề xuất sửa đổi tiêu chí phân loại đô thị, rút gọn từ 5 còn 3 nhóm. Gồm vai trò, vị trí và điều kiện phát triển kinh tế – xã hội; mức độ đô thị hóa; trình độ phát triển hạ tầng và tổ chức không gian. Đồng thời, bổ sung các tiêu chuẩn mới về đô thị xanh, đô thị thông minh và ứng phó biến đổi khí hậu.

Cạnh đó, Bộ Xây dựng cũng đề xuất đổi mới cách thức đánh giá, phân định rõ tiêu chuẩn ở cấp tỉnh gắn với vai trò đô thị trong phạm vi tỉnh, vùng, quốc gia và tiêu chuẩn ở cấp phường gắn với phục vụ dân sinh, quản trị cơ sở. Dự thảo chỉ quy định tiêu chuẩn cho loại I, II, III, không đánh giá loại đặc biệt và loại V.

Ngoài ra, bổ sung quy định áp dụng theo vùng miền và yếu tố đặc thù, cho phép giảm chuẩn về dân số, mật độ, tỉ lệ lao động phi nông nghiệp đối với khu vực miền núi, biên giới, hải đảo, ĐBSCL, cố đô và di sản UNESCO, bảo đảm tính linh hoạt và khả thi.

Một nội dung quan trọng khác được đề xuất tại dự thảo lần này là sửa đổi thẩm quyền công nhận, phân cấp mạnh cho địa phương. Cụ thể, Thủ tướng chỉ công nhận loại đặc biệt; Bộ Xây dựng công nhận loại I; UBND tỉnh công nhận loại II, III và các phường; Chính phủ quy định chi tiết về thủ tục, bảo đảm nguyên tắc địa phương quyết, địa phương chịu trách nhiệm.

Dự thảo nghị quyết khi được thông qua sẽ thay thế Nghị quyết 1210/2016 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (sửa đổi, bổ sung bởi Nghị quyết 26/2022) về phân loại đô thị.

Đưa phường vào hệ thống phân loại đô thị

Một điểm đáng chú ý khác là dự thảo bổ sung việc phân loại trình độ phát triển đô thị của phường và khu vực dự kiến thành lập phường. Đây cũng là lần đầu tiên cấp phường được đưa vào hệ thống phân loại đô thị, bên cạnh các thành phố, khu vực đô thị thuộc tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

Theo đó, phường và khu vực dự kiến thành lập phường được đánh giá phân loại theo trình độ phát triển đô thị của loại tương ứng. Phường thuộc một khu vực đô thị có thể đạt trình độ phát triển đô thị cao hơn loại của khu vực đô thị đó.

Phường được đầu tư xây dựng theo kế hoạch phát triển đô thị, đáp ứng yêu cầu về trình độ phát triển đô thị theo loại quy định tại Phụ lục III của dự thảo nghị quyết. Phường đạt trình độ phát triển đô thị nào thì được công nhận theo trình độ phát triển đô thị đó.

Theo Phụ lục III, tiêu chí, tiêu chuẩn đánh giá trình độ phát triển đô thị của phường tập trung vào các nhóm nội dung như: quy mô dân số và tỉ lệ lao động phi nông nghiệp; hạ tầng kỹ thuật như giao thông, cấp thoát nước, xử lý rác thải, chiếu sáng, viễn thông…; hạ tầng xã hội gồm nhà ở, trường học, y tế, văn hóa, cây xanh…; hạ tầng chuyển đổi số và đô thị thông minh; kiến trúc, quản trị đô thị.