Ai hưởng lợi lớn khi chuyển xe xăng sang xe máy điện?

Theo kế hoạch, Hà Nội sẽ hạn chế xe máy chạy xăng trong khu vực vành đai 1 từ ngày 1/7/2026. Tương tự, TP.HCM cũng có lộ trình "xóa sổ" 400.000 xe công nghệ hai bánh chạy xăng từ đầu năm 2026. Với gần 80 triệu xe máy đã đăng ký trên cả nước, câu hỏi đặt ra là doanh nghiệp nào sẽ hưởng lợi lớn nhất từ chính sách điện hóa giao thông này?

Các "ông lớn" rục rịch nhập cuộc

Ngay sau khi dự thảo “Đề án Chuyển đổi xe hai bánh từ xe xăng sang điện cho tài xế công nghệ và giao hàng tại TPHCM” được công bố, đại diện Honda Việt Nam đã nhanh chóng liên hệ Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM (HIDS) để tìm hiểu chi tiết. Động thái này cho thấy Honda đang nghiêm túc xem xét các quyết định sản xuất trong tương lai. Hãng cũng đã bắt đầu tham khảo thị trường bằng cách cho khách hàng thuê xe điện trải nghiệm với giá 1,47 triệu đồng/tháng, hướng tới mục tiêu sản xuất đại trà và bán xe điện.

Không đứng ngoài cuộc chơi, một "ông lớn" khác từ Nhật Bản là Yamaha cũng đã sớm tung ra mẫu Yamaha NEO’s tại Việt Nam từ cuối năm 2022. Việc lựa chọn Việt Nam là thị trường châu Á đầu tiên để ra mắt sản phẩm cho thấy sự quan tâm đặc biệt của Yamaha tới thị trường đầy tiềm năng này.

Thị trường hiện tại: VinFast dẫn đầu, cạnh tranh đa dạng

Hà Nội sẽ hạn chế xe máy chạy xăng trong vành đai 1 từ 1/7/2026 (Ảnh minh hoạ)

Thực tế, thị trường xe điện hai bánh tại Việt Nam đã manh nha từ năm 2013 với sự góp mặt của các thương hiệu Trung Quốc như Yadea và Dibao. Tuy nhiên, phải đến khi VinFast gia nhập vào cuối năm 2018 với mẫu xe Klara, thị trường mới thực sự thay đổi. Trước đó, xe điện chủ yếu là các dòng công suất nhỏ, không yêu cầu bằng lái.

Xu hướng điện hóa từ năm 2019 đã tạo đà cho các doanh nghiệp xe điện trong nước. Theo thống kê của Hội đồng Quốc tế về Giao thông xanh vào năm 2020, VinFast đã vươn lên dẫn đầu với 43,4% thị phần. Các vị trí tiếp theo thuộc về Pega (15,7%), Dibao (11,8%), Yadea (8,6%) và Anbico (8,3%), theo dữ liệu từ HIDS.

Khảo sát tại TP.HCM cho thấy, thị trường xe máy điện hiện rất đa dạng. Một nhân viên tư vấn tại cửa hàng trên đường Võ Thị Sáu cho biết, chỉ từ 18-25 triệu đồng, người tiêu dùng đã có thể sở hữu một chiếc xe máy điện, sử dụng ắc quy cho dòng phổ thông hoặc pin lithium cho dòng cao cấp. "Giá trên chưa bao gồm chi phí làm biển số xe là 3 triệu đồng", nhân viên này nói.

Yếu tố nào quyết định thị phần?

Theo TS Nguyễn Sơn, Giảng viên Đại học RMIT Việt Nam, thành công của VinFast có thể tạo tác động tích cực, thu hút thêm đầu tư trong và ngoài nước vào ngành công nghiệp xe điện, đặc biệt là các lĩnh vực công nghệ pin, xe thông minh và hệ sinh thái dịch vụ đi kèm như đổi pin, bảo trì.

Ông Nguyễn Ngọc Bảo, nguyên Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, nhận định VinFast đang có lợi thế nhờ chính sách bán hàng và hệ thống trạm sạc phủ rộng. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh rằng thị trường luôn rộng mở.

(Ảnh minh hoạ)

“VinFast đang tạm thời có lợi thế. Tuy nhiên, kinh tế Việt Nam có độ mở lớn và thị trường luôn ở thế cạnh tranh bình đẳng. Với chính sách ‘xanh hóa’ phương tiện như hiện tại, thị trường xe máy điện còn thu hút mạnh nhiều doanh nghiệp nước ngoài như Honda hay Yamaha với tiềm lực rất lớn”, ông Bảo nói.

Trước ý kiến cho rằng chính sách này đang "dọn đường" cho một số doanh nghiệp cụ thể, ông Bảo khẳng định đây là suy nghĩ sai lầm. Ông cho biết, ý tưởng cấm xe gây ô nhiễm đã được Quốc hội đề cập từ 20 năm trước, nhưng không thể thực hiện do điều kiện kinh tế và hạ tầng chưa cho phép. Khi đó, thu nhập bình quân đầu người chỉ khoảng 500-700 USD (từ 13 - 18 triệu đồng), còn hiện nay đã gần 5.000 USD (hơn 131 triệu đồng), người dân đã có đủ khả năng tài chính hơn để chuyển đổi.

Ông nhấn mạnh rằng điện hóa giao thông là bước đi cần thiết, phù hợp với bối cảnh kinh tế hiện tại và các cam kết quốc tế của Việt Nam về giảm phát thải.

Cuối cùng, theo ông Bảo, người tiêu dùng mới là người quyết định cuộc chơi. “Mục tiêu cuối cùng của chính sách là hướng tới con người. Không doanh nghiệp nào có thể một mình bao phủ thị trường gần 100 triệu dân. Nếu một sản phẩm xe máy điện không đáp ứng được nhu cầu thị trường, sẽ chẳng có ai muốn bỏ tiền mua. Giá thành, chất lượng, hình thức mới là 3 yếu tố quyết định chi tiêu của người tiêu dùng”, ông phân tích.