140 trường đại học công lập đứng trước cuộc đại sắp xếp lớn chưa từng có

Phát biểu kết luận tại Hội nghị giáo dục đại học năm 2025, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn cho biết, Nghị quyết số 71 của T.Ư, nhìn một cách hệ thống, tinh thần chỉ đạo mang tính định hướng của Bộ Chính trị là cách nhìn đúng hơn về vị trí, vai trò của giáo dục đại học với đầu tư tương xứng; mong muốn các trường đại học phát triển tốc độ nhanh, mạnh hơn, định hướng rõ ràng hơn nữa, từ đó có được đội ngũ nhân lực trình độ cao, đặc biệt trong lĩnh vực quốc gia đang có nhu cầu lớn.

Nghị quyết đặt yêu cầu rất cao về chất lượng và vấn đề đào tạo nhân tài; nhất là với các trường đại học công lập, tính định hướng, tính chỉ huy, tính dẫn dắt phải cao hơn; tạo điều kiện thuận lợi nhất để các cơ sở giáo dục đại học ngoài công lập phát triển.

Theo ông Sơn, đây là thời cơ, là thời vận, là điểm bứt phá quan trọng, nếu không kịp thời nắm bắt, phát huy lợi thế, sẽ lỡ nhịp. Vì vậy, tư duy cần đặt ra lúc này là làm thế nào để không bỏ lỡ thời cơ, tận dụng được cơ hội, hoàn thành sứ mệnh phát triển giáo dục đại học. Bộ trưởng mong muốn toàn ngành chung tay hành động để nắm bắt thời cơ hiếm có.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn phát biểu tại Hội nghị giáo dục đại học năm 2025.

Ông Sơn cho biết, sắp tới, giáo dục đại học sẽ đứng trước một cuộc đại sắp xếp, sáp nhập, tinh giảm. Những cơ sở sắp xếp, ghép lại có thể sẽ chỉ định không phải do các đơn vị lựa chọn. "Đây là phương án có khi êm hơn cho các trường và có kịch bản cho từng cơ sở để có phương án nhân sự tốt nhất", ông Sơn nói.

Mặc dù các cơ sở Đảng trong giáo dục đại học vừa tổ chức đại hội, nhưng đứng trước cuộc đại sắp xếp, điều chỉnh mô hình tổ chức bên trong của các trường, đây là thời điểm tái cấu trúc, thời điểm đột phá. Do đó, Bộ trưởng cho rằng các thầy cô trường công sẵn sàng trong mọi khả năng và "vui" trong mọi tình huống, lấy công tâm làm đầu.

Bộ trưởng mong muốn nhà trường đoàn kết. Nếu không, ông lo ngại 3 tháng tới là thời kì "chiến tranh nóng".

Việc quy hoạch mạng lưới và sắp xếp giảm đầu mối đối với các trường đại học sẽ gộp thành một việc. Khối các trường công an, quân đội do 2 bộ chủ quản quyết định, các trường tư thục giữ nguyên, trừ số này đi, Việt Nam còn khoảng 140 trường đại học công lập thuộc bộ ngành đến địa phương. Tuy không công bố giảm bao nhiêu nhưng chỉ đạo của Tổng Bí thư và Thủ tướng thì sẽ giảm rất sâu các đầu mối.

Có nhiều phương án tổ chức, có thể trường trung ương về địa phương, có thể trường địa phương nhập vào trường trung ương, có thể nhiều trường trung ương nhập với nhau, nhiều trường địa phương nhập vào với nhau, có trường giải tán hoặc có trường quy mô nhỏ thì nhập vào một số chỗ. Việc này sẽ khắc phục tình trạng manh mún, nhỏ lẻ và không phát triển được.

Ban chỉ đạo của Bộ sẽ lên phương án, báo cáo Chính phủ rồi triển khai. Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn khẳng định, việc sắp xếp này cũng giống như sáp nhập các tỉnh thành. Tái cấu trúc, sắp xếp giảm đầu mối các trường công lập được thực hiện bằng việc lên kế hoạch, yêu cầu thực thi. Việc tái cấu trúc theo người đứng đầu ngành giáo dục là để các trường mạnh lên, không phải để giảm cho xong các đầu mối. Ví dụ có trường không lớn nhưng xét về vị trí địa lí, chính trị có khi không sáp nhập mà buộc phải "lớn càng nhanh càng tốt".

Đại diện các trường đại học chia sẻ ý kiến.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho rằng, việc sửa đổi Luật Giáo dục đại học đang được tiến hành cũng có định hướng tương ứng để thể chế hóa tinh thần của Nghị quyết số 71 đó là điều chỉnh một số nội dung về quản lí nhà nước đối với các cơ sở giáo dục. Bộ GD&ĐT sẽ giảm bớt những nội dung can thiệp trực tiếp; thực hiện phân cấp, phân quyền, ủy quyền nhiều hơn. Nguyên tắc là “nắm chắc cái cần nắm, buông dứt khoát cái cần buông”.

Cụ thể, Bộ chủ quản sẽ tập trung 3 việc: cấp phép, rút phép, đóng cửa, giải thể để thực hiện quyền quản lý nhà nước; bổ nhiệm, miễn nhiệm, điều động, luân chuyển lãnh đạo; phê duyệt chiến lược, sứ mệnh, mục tiêu của cơ sở giáo dục đại học công lập. Các trường được trao quyền tự chủ mạnh mẽ hơn trong học thuật, tài chính, khoa học, đào tạo; nhưng trách nhiệm quản trị cũng phải rõ ràng hơn, điều này sẽ được cụ thể hóa trong luật.

Về vấn đề tự chủ của các cơ sở giáo dục đại học không phụ thuộc vào độ tự chủ tài chính, Bộ trưởng cho biết, sắp tới sẽ ban hành nghị định riêng. Bộ sẽ tham mưu Thủ tướng Chính phủ, Chính phủ, Bộ Tài chính, chuyển mạnh từ hỗ trợ kinh phí thường xuyên sang hình thức đặt hàng, hỗ trợ trực tiếp qua người học, để trường chủ động hơn về nguồn thu.

Bộ trưởng cho biết, Bộ GD&ĐT đang trình Quốc hội Chương trình Mục tiêu quốc gia về hiện đại hóa giáo dục đại học, với nguồn lực đầu tư rất lớn, cùng nhiều nguồn vốn khác sẽ tiếp tục được huy động cho lĩnh vực này, nhằm hướng tới mục tiêu hiện đại hóa các trường đại học. Do đó, việc chuẩn bị đầu tư, giải ngân cho hạ tầng, xây dựng trường lớp, phòng thí nghiệm, trung tâm nghiên cứu cần được triển khai khẩn trương, nếu không sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ.

Về tuyển sinh năm 2026, Bộ trưởng cho biết, cơ bản vẫn giữ ổn định. Nhưng dần dần, theo kế hoạch đến năm 2027, kì thi tốt nghiệp THPT sẽ từng bước áp dụng hình thức thi trên máy tính. Bộ GD&ĐT sẽ mời các đơn vị tổ chức bài thi đánh giá năng lực trên máy tính ngồi lại để thống nhất về nguyên tắc, tiêu chí, đảm bảo chuẩn mực, tránh chênh lệch quá lớn giữa các trường.