Mẹ vừa mất việc rồi con ơi! Nếu không muốn bị đào thải vì AI như mẹ, hãy nhớ học thật giỏi lấy 5 kỹ năng này, tương lai con sẽ rộng mở!

Người mẹ này không chia sẻ câu chuyện để tìm kiếm sự đồng cảm hay than vãn, mà vì một nỗi trăn trở sâu sắc cho tương lai của con mình và thế hệ trẻ đang lớn lên trong một thế giới mà chính cô vừa trải nghiệm sự đào thải. Cô nhấn mạnh sự cần thiết phải đối diện với thực tế rằng con cái chúng ta sẽ trưởng thành và cạnh tranh trực tiếp với AI trong thị trường lao động. Đây không còn là một viễn cảnh xa xôi, mà là một hiện thực đang định hình lại cách chúng ta làm việc và những kỹ năng nào sẽ trở nên giá trị.

Nếu không muốn bị đào thải vì AI, hãy nhớ học thật giỏi lấy 5 kỹ năng này (Ảnh minh hoạ)

Từ chính cú sốc nghề nghiệp và tình yêu thương của một người mẹ, cô đã đúc kết năm nhóm kỹ năng thiết yếu mà thế hệ tương lai cần được trang bị để không chỉ tồn tại mà còn phát triển mạnh mẽ trong kỷ nguyên AI. Nghịch lý thay, một trong những chìa khóa quan trọng nhất lại chính là việc học cách sử dụng AI một cách hiệu quả. Dưới đây là năm kỹ năng vàng cho thế hệ tương lai:

1. Phát triển khả năng viết và trình bày quan điểm cá nhân một cách rõ ràng, mạch lạc

AI có thể tạo ra văn bản hoàn chỉnh về ngữ pháp và cấu trúc, thậm chí là mượt mà. Tuy nhiên, điều AI không thể sở hữu là quan điểm riêng, lập trường cá nhân hay chiều sâu tư duy phản biện. Do đó, khả năng diễn đạt suy nghĩ một cách thuyết phục qua email, xây dựng một đề xuất với luận điểm sắc bén, hay tự tin phát biểu ý kiến trước đám đông là những năng lực thực tế và vô cùng cần thiết.

Để rèn luyện, trẻ cần được khuyến khích tập viết luận cá nhân từ sớm, làm quen với cấu trúc logic "ý chính - dẫn chứng - kết luận". Quan trọng hơn, các em cần học cách tự đặt câu hỏi phản biện: "Tại sao mình nghĩ vậy?", "Liệu có ai không đồng tình không?". Mục tiêu của việc viết không chỉ là văn hay chữ tốt, mà là khả năng thể hiện rõ ràng tư duy và lập luận của bản thân.

2. Thành thạo giao tiếp đa kênh – Từ trực tiếp đến công cụ số

(Ảnh minh hoạ)

AI không có khả năng xây dựng lòng tin hay những mối quan hệ cá nhân sâu sắc. Ngược lại, con người hiện đại đang có xu hướng giảm sút kỹ năng giao tiếp trực tiếp do lệ thuộc vào các thiết bị điện tử. Môi trường làm việc tương lai sẽ đòi hỏi sự thành thạo ở cả hai phương diện: thuyết trình tự tin trước công chúng và giao tiếp qua tin nhắn, email một cách chuẩn mực, tránh gây hiểu lầm.

Vì vậy, trẻ em cần được hướng dẫn cách giao tiếp lịch sự và hiệu quả qua các nền tảng số như email, Zalo, Teams. Song song đó, việc thực hành nói chuyện với người lạ, gọi điện thoại, và học cách điều chỉnh giọng điệu, ánh mắt, ngôn ngữ cơ thể khi giao tiếp trực tiếp là cực kỳ quan trọng. AI không thể thực hiện một cái bắt tay, không thể nhìn vào mắt đối phương để tạo kết nối, đó là những ưu thế con người cần tận dụng.

3. Nâng cao kỹ năng làm việc nhóm hiệu quả, với tinh thần hợp tác, không đổ lỗi

AI có thể hoạt động độc lập, nhưng con người cần phải hợp tác để giải quyết những vấn đề phức tạp. "Hợp tác" không chỉ là chia việc rồi ghép lại, mà là quá trình cùng nhau đối mặt và giải quyết xung đột, chia sẻ trách nhiệm công bằng và hỗ trợ lẫn nhau. Đây là kỹ năng cốt lõi trong mọi ngành nghề.

Để phát triển kỹ năng này, trẻ cần tham gia vào các dự án nhóm thực thụ, nơi các em phải cùng nhau thảo luận, đưa ra giải pháp. Các em nên được thử sức với nhiều vai trò khác nhau: người lãnh đạo, người hỗ trợ, người ghi chép. Điều quan trọng không kém là học cách đưa ra và tiếp nhận phản hồi một cách xây dựng, không mang tính công kích cá nhân. AI không có cảm xúc, nhưng con người thì có. Một đội nhóm thành công không chỉ cần thành viên giỏi mà còn cần những người biết cách ứng xử tử tế.

4. Học cách sử dụng AI như một công cụ hỗ trợ đắc lực, không phải nạn nhân của nó

(Ảnh minh hoạ)

Một trong những bài học quan trọng nhất, và cũng là một nghịch lý, chính là việc biết cách sử dụng AI sẽ giúp con người không bị AI thay thế. Không ai ngăn cản việc sử dụng ChatGPT, Copilot hay các công cụ AI khác. Mấu chốt là biết cách khai thác chúng để nâng cao năng suất làm việc mà vẫn giữ được bản sắc và tư duy độc lập.

Trẻ cần học cách đặt câu hỏi (prompt) thông minh cho AI để thu được kết quả mong muốn. Đồng thời, kỹ năng kiểm tra chéo, xác thực thông tin do AI cung cấp là không thể thiếu. Hãy dạy trẻ dùng AI để hỗ trợ các công việc như soạn thảo bản nháp, tóm tắt tài liệu, phân tích dữ liệu, nhưng quyết định cuối cùng và dấu ấn cá nhân trong sản phẩm phải thuộc về con người. Nếu không học cách tương tác với AI, trẻ sẽ tụt hậu. Nhưng nếu để AI tư duy thay mình, trẻ sẽ đánh mất chính mình.

5. Rèn luyện chuyên sâu một kỹ năng thủ công, mang dấu ấn cá nhân

AI có thể tổng hợp thông tin và viết nên một bài báo, nhưng nó không thể nắm lấy bàn tay một bệnh nhân để truyền hơi ấm, không thể chụp một bức ảnh cưới ghi lại khoảnh khắc xúc động, không thể thiết kế một căn bếp vừa tiện dụng vừa hợp phong thủy, hay sửa chữa một cánh cửa tủ bị hỏng. Những kỹ năng đòi hỏi sự khéo léo của đôi tay, sự thực hành và mang đậm dấu ấn cá nhân là những điều AI khó lòng thay thế.

(Ảnh minh hoạ)

Vì vậy, việc khuyến khích trẻ học và làm thật tốt một "nghề tay trái" mang tính vật lý là rất cần thiết: vẽ, làm đồ thủ công, nhiếp ảnh, nấu ăn, làm vườn, lắp ráp, sửa chữa... Điều quan trọng là phải theo đuổi kỹ năng đó một cách chuyên sâu, tỉ mỉ, không chỉ dừng lại ở mức độ "biết sơ qua". Hơn nữa, hãy gắn kết kỹ năng ấy với cảm xúc và mục đích phục vụ con người: nấu ăn cho ai, chụp ảnh vì điều gì. AI chỉ thực sự "sống" trên màn hình; con người cần tạo ra những giá trị đẹp đẽ và hữu hình trong thế giới thực.

Những dòng chia sẻ này được người mẹ viết trong một buổi chiều sau khi ký vào đơn thôi việc. Không hề có sự cay đắng hay oán trách, chỉ có một cái nhìn rõ ràng hơn về con đường phía trước, không phải cho bản thân cô, mà cho con trai cô, và cho cả một thế hệ. Nỗi sợ lớn nhất của cô không phải là AI, mà là viễn cảnh một thế hệ trẻ bị đào tạo để trở thành những bản sao hoàn hảo của máy móc, thay vì là những con người toàn vẹn, độc đáo và không thể thay thế.