Việt Nam chốt mở 'kho báu' lớn thứ 2 thế giới khiến Mỹ đã 4 lần xúc tiến, Trung Quốc 2 lần ngỏ ý hợp tác

Theo số liệu từ Cục Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ (USGS), Việt Nam sở hữu khoảng 22 triệu tấn đất hiếm, chỉ xếp sau Trung Quốc (44 triệu tấn). Con số này đã biến Việt Nam trở thành điểm nóng trên bản đồ khai khoáng thế giới, khi nhiều quốc gia, đặc biệt là Mỹ và Trung Quốc, thể hiện mong muốn hợp tác khai thác nguồn tài nguyên này.

Quyết định số 866/QĐ-TTg được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt vào tháng 7/2023, vạch ra lộ trình thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng khoáng sản giai đoạn 2021-2030, với tầm nhìn đến năm 2050. Theo đó, Việt Nam dự kiến khai thác khoảng 2 triệu tấn quặng đất hiếm nguyên khai mỗi năm, tập trung vào các mỏ trọng điểm như Yên Phú (Yên Bái) và Đông Pao (Lai Châu). Kế hoạch này đã mở ra cánh cửa cho sự hợp tác quốc tế, thu hút sự quan tâm từ nhiều quốc gia như Mỹ, Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản.

Việt Nam thu hút sự quan tâm đặc biệt từ các cường quốc kinh tế và công nghệ hàng đầu thế giới khi sở hữu trữ lượng đất hiếm lớn thứ hai toàn cầu

Sự quan tâm của Mỹ đối với đất hiếm Việt Nam thể hiện rõ nét qua một loạt các động thái ngoại giao và kinh tế. Trong chuyến thăm Việt Nam vào tháng 9/2023, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã ký biên bản ghi nhớ với Việt Nam về việc hỗ trợ xác định trữ lượng đất hiếm. Một tháng sau đó, bà Emily Blanchard, Nhà kinh tế trưởng thuộc Bộ Ngoại giao Mỹ, nhấn mạnh sự sẵn sàng của Mỹ trong việc cung cấp hỗ trợ kỹ thuật cho Việt Nam trong việc tổ chức đấu thầu khai thác khoáng sản, đặc biệt là đất hiếm.

Tại Diễn đàn Thương mại Việt Nam - Hoa Kỳ diễn ra vào tháng 11/2023, Tổng Lãnh sự Hoa Kỳ tại TP.HCM, bà Susan Burns, khẳng định tầm quan trọng của Việt Nam trong việc đa dạng hóa chuỗi cung ứng toàn cầu. Bà nhấn mạnh rằng Mỹ sẽ hợp tác với Việt Nam trong việc khai thác trữ lượng đất hiếm khổng lồ, thu hút đầu tư từ các công ty Hoa Kỳ. Đến tháng 7/2024, hai nhà đầu tư từ Mỹ và Hàn Quốc, Zoetic Global và Trident Global Holdings, đã công bố hợp tác chiến lược với Tập đoàn Hưng Hải của Việt Nam, nhằm mục tiêu khai thác và phát triển các mỏ đất hiếm.

Không kém cạnh, Trung Quốc cũng thể hiện sự quan tâm đặc biệt đến tiềm năng đất hiếm của Việt Nam. Vào tháng 4/2024, Tập đoàn Đất hiếm Trung Quốc (CREG), một trong những công ty đất hiếm lớn nhất thế giới, nắm giữ 37,6% hoạt động khai thác đất hiếm của Trung Quốc, bày tỏ mong muốn hợp tác khai thác và chế biến đất hiếm tại Việt Nam. Đây là lần thứ hai tập đoàn này ngỏ lời đầu tư, cho thấy sự quyết tâm của Trung Quốc trong việc tiếp cận nguồn tài nguyên này. Trước đó, vào tháng 11/2023, CREG cũng đã đề xuất hợp tác trong cuộc gặp với Chủ tịch Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp.

Trong khi các quốc gia thể hiện sự quan tâm mạnh mẽ đến đất hiếm Việt Nam, vấn đề công nghệ khai thác và chế biến vẫn là một thách thức. Hiện tại, các nghiên cứu về lĩnh vực này ở Việt Nam chủ yếu dừng lại ở quy mô phòng thí nghiệm, chưa có công nghệ nào được áp dụng thực tế.

Trung Quốc hiện đang dẫn đầu thế giới về công nghệ khai thác và chế biến đất hiếm, tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI) vào quy trình sản xuất để kiểm soát chất lượng và tăng năng suất. Tuy nhiên, ngành công nghiệp này cũng đối mặt với những thách thức như khó đo lường giá trị thực của AI, thiếu hệ thống quản lý dữ liệu hiệu quả và thiếu nhân lực chuyên môn.

Tại Mỹ, công nghệ khai thác và đo lường đất hiếm đang phát triển theo hướng bền vững và hiệu quả cao. Các hệ thống khoan tự động và drone thăm dò được sử dụng để tăng năng suất và đảm bảo an toàn trong khai thác mỏ. Bên cạnh đó, công nghệ số được ứng dụng để quản lý năng lượng và tối ưu hóa tài nguyên. Mỹ cũng đang tập trung vào cải tiến công nghệ đo lường đất hiếm bằng cách tích hợp AI và cảm biến kỹ thuật số, giúp phân tích dữ liệu địa chất và xác định các mỏ đất hiếm tiềm năng với độ chính xác cao, giảm thiểu tác động môi trường.