Vì sao gọi là 'chùa', vì sao gọi là 'đền'? Chùa với đền khác nhau như thế nào?

Ngày nay, chùa và đền không chỉ là nơi thờ tự, hành lễ mà còn trở thành điểm đến tìm về tâm linh và trải nghiệm văn hóa của đông đảo du khách. Những địa danh nổi tiếng như chùa Hương, chùa Một Cột ở Hà Nội hay đền Hùng ở Phú Thọ, đền Ngọc Sơn bên hồ Hoàn Kiếm, đền Trần ở Ninh Bình… đều là những địa điểm thu hút hàng triệu người mỗi năm.

Chùa Hương hay còn được biết đến với tên gọi khác là chùa Hương Tích, chùa Trong

Tuy thường được nhắc chung là "chùa đền", nhưng thực chất "chùa" và "đền" lại có sự khác biệt rõ rệt về nguồn gốc, chức năng và đối tượng thờ phụng.

Quần thể di tích danh thắng Yên Tử

Chùa gắn bó mật thiết với Phật giáo. Từ chùa là cách đọc dân gian biến âm từ chữ "thừa" (âm Hán Việt) trong "thừa tự" hoặc từ chữ "tự" (寺) trong tiếng Hán, nghĩa là nơi thờ Phật. Ngày nay, chùa đã trở thành trung tâm sinh hoạt tôn giáo - văn hóa của cộng đồng. Ở chùa, người dân cầu an, tụng kinh, nghe giảng pháp, đồng thời tham gia vào các lễ hội gắn với mùa màng, mưa thuận gió hòa.

Toàn cảnh quần thể chùa Bái Đính Ninh Bình

Đền lại mang đậm sắc thái tín ngưỡng dân gian và tưởng niệm. Đền là nơi thờ các vị anh hùng dân tộc, nhân vật lịch sử hoặc thần linh được nhân dân tôn kính. Ví dụ tiêu biểu là đền Hùng thờ các vua Hùng, đền Trần tưởng niệm triều Trần, hay đền Ngọc Sơn thờ Đức Thánh Trần Hưng Đạo. Ngoài ra, nhiều làng quê còn có đền thờ Thành Hoàng làng - những nhân vật có công khai khẩn, lập ấp hoặc bảo vệ dân làng.

Đền Hùng

Xét về chức năng, chùa và đền cũng khác nhau. Chùa là nơi các nhà sư trụ trì, duy trì đời sống tu hành, giảng pháp và làm Phật sự. Đền không có sư sãi, thường do thủ nhang hoặc ban quản lý trông coi, hoạt động chính là dâng hương, cúng lễ vào các dịp trọng đại, lễ hội truyền thống. Nếu chùa tượng trưng cho văn hóa Phật giáo thì đền lại phản ánh tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, anh hùng dân tộc, đó là một nét đẹp bền vững của văn hóa Việt Nam.

Đền Trần nổi tiếng với lối kiến trúc cổ kính, đậm chất truyền thống Việt Nam và lễ hội xin Ấn linh thiêng để cầu những điều bình an, may mắn

Nhìn rộng ra, cả chùa và đền đều góp phần tạo nên đời sống tinh thần phong phú của người Việt. Chùa mang lại sự thanh tịnh, hướng con người đến lòng từ bi, trí tuệ. Đền khơi dậy lòng biết ơn, sự tôn kính đối với tổ tiên và những người có công với đất nước. Hai loại hình tín ngưỡng này bổ sung cho nhau, tạo nên bản sắc văn hóa tâm linh độc đáo, được truyền nối qua bao thế hệ.