Tỉnh nào một con gà gáy cả ba nước cùng nghe, có đỉnh núi cao được mệnh danh là 'nóc nhà' của Tây Nguyên?

Vị trí địa lý chiến lược và sự đa dạng địa hình

Nằm ở phía Bắc của khu vực Tây Nguyên, Kon Tum có diện tích hơn 9.600 km2, giáp Quảng Nam ở phía Bắc, Gia Lai ở phía Nam, Quảng Ngãi ở phía Đông và đặc biệt, chia sẻ đường biên giới dài khoảng 280 km với cả Lào và Campuchia ở phía Tây. Điều này khiến Kon Tum trở thành tỉnh duy nhất của Việt Nam có chung đường biên giới với hai quốc gia láng giềng, đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối, trung chuyển kinh tế trên trục Đông-Tây của đất nước.

Kon Tum là tỉnh duy nhất của Việt Nam có chung đường biên giới với hai quốc gia láng giềng Lào và Campuchia

Theo danh sách các tỉnh sáp nhập với nhau tại Nghị quyết 60 NQ TW 2025, tỉnh Kon Tum sẽ sáp nhập với tỉnh Quảng Ngãi, lấy tên gọi là tỉnh Quảng Ngãi. Trung tâm chính trị, hành chính đặt tại tỉnh Quảng Ngãi hiện nay.

Sau khi sắp xếp tỉnh Kon Tum sẽ giảm từ 102 đơn vị hành chính cấp xã còn 40 đơn vị hành chính cấp xã: gồm 3 phường và 37 xã, giảm được 61% số đơn vị hành chính. Cụ thể, TP Kon Tum sắp xếp còn 6 xã, phường; huyện Đăk Hà sắp xếp còn 5 xã; huyện Đăk Tô còn 3 xã; huyện Tu Mơ Rông còn 4 xã; huyện Ngọc Hồi còn 3 xã; huyện Đăk Glei còn 6 xã; huyện Sa Thầy còn 5 xã; huyện Ia H'Drai còn 2 xã; huyện Kon Rẫy còn 3 xã; huyện Kon Plông còn 3 xã. Như vậy, tỉnh mới hoàn thành sáp nhập sẽ có 96 xã phường, đi vào hoạt động từ ngày 1/9.

Lịch sử và văn hóa đa dạng

Vùng đất Kon Tum là nơi hội tụ và sinh sống lâu đời của nhiều dân tộc. Theo các tài liệu lịch sử, người Ba Na là những cư dân đầu tiên đặt chân đến đây, lập nên một làng nhỏ bên dòng sông Đăk Bla. Sau đó, các dân tộc Xơ Đăng, Gia Rai, Jẻ Triêng, Brâu, Rơ Măm cũng đến cùng sinh sống, tạo nên một cộng đồng đa văn hóa phong phú.

Truyền thuyết của người Ba Na kể rằng, làng người địa phương gần sông Đăk Bla có tên gọi Kon Trang - Ôr, một khu vực thịnh vượng với dân số đông đúc nhờ vị trí thuận lợi cho cuộc sống định cư. Dần dà, Kon Tum trở thành điểm đến của nhiều người, bao gồm cả người Kinh khi đến Tây Nguyên, góp phần làm giàu thêm bản sắc văn hóa nơi đây. Tên gọi "Kon Tum" trong tiếng Ba Na có nghĩa là "Làng Hồ", xuất phát từ vị trí của làng gần một hồ nước cạnh sông Đăk Bla.

Vùng đất Kon Tum đã trải qua nhiều thay đổi về địa giới hành chính, từ giai đoạn khởi nghĩa Tây Sơn đến đầu thế kỷ 20, từng bao gồm cả các vùng thuộc Gia Lai và Đắk Lắk ngày nay. Vào tháng 10/1975, Kon Tum sáp nhập với Gia Lai thành tỉnh Gia Lai - Kon Tum, trước khi được tái lập vào tháng 10/1991.

Hiện nay, tỉnh Kon Tum được chia thành 10 đơn vị hành chính cấp quận huyện, bao gồm thành phố Kon Tum và 9 huyện: Đăk Hà, Ngọc Hồi, Sa Thầy, Đăk Glei, Đăk Tô, Kon Rẫy, Tu Mơ Rông, Kon Plông, Ia H’Drai. Trong đó, huyện Đăk Hà có diện tích lớn nhất và TP Kon Tum có đông dân cư nhất.

Huyện Ngọc Hồi, nơi tiếp giáp biên giới Lào và Campuchia, được mệnh danh là nơi "một con gà gáy cả ba nước cùng nghe". Cửa khẩu Bờ Y tại Ngọc Hồi đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy giao thương và phát triển kinh tế của tỉnh.

Du lịch cũng là một lĩnh vực tiềm năng của Kon Tum. Nhà rông Kon Klor, tọa lạc tại TP Kon Tum, từng là nhà rông lớn nhất Tây Nguyên, là biểu tượng văn hóa của đồng bào Ba Na. Nhà thờ gỗ Kon Tum, một công trình kiến trúc độc đáo kết hợp giữa phong cách Roman cổ điển và nhà sàn truyền thống của người Ba Na, là điểm đến không thể bỏ qua. Thị trấn Măng Đen, với khí hậu mát mẻ và cảnh quan thiên nhiên hoang sơ, được ví như "Đà Lạt của Kon Tum", thu hút du khách tìm kiếm sự bình yên và thư giãn.

Núi Ngọc Linh, "Nóc nhà Tây Nguyên" và kho báu dược liệu

Ngọc Linh, đỉnh núi cao 2.598m, không chỉ là "nóc nhà" của Tây Nguyên mà còn là một khu bảo tồn thiên nhiên quý giá. Thảm thực vật đa dạng với nhiều loài rừng khác nhau, trong đó nổi bật là rừng rậm với các loài cây như thông hai lá, dẻ, re, pơmu, đỗ quyên. Đặc biệt, vùng núi Ngọc Linh nổi tiếng với các loại dược liệu quý như nhân sâm, hà thủ ô và quế, trong đó Sâm Ngọc Linh (Panax vietnamensis) là một loại nhân sâm quý hiếm được cả thế giới biết đến.

Hệ sinh thái động vật phong phú với nhiều loài quý hiếm như voi, bò rừng, bò tót, trâu rừng, nai, hoẵng, cùng các loài chim quý như công, trĩ sao, gà lôi lông tía và gà lôi vằn, cần được bảo tồn và phát triển.