Thứ 'đắt hơn vàng' được cả thế giới săn lùng mà chỉ Việt Nam mới có: Giá 45 triệu/kg, cực quý hiếm và không thể trồng công nghiệp

Nấm Tùng Nhung, tên khoa học Tricholoma matsutake, là loại nấm mọc tự nhiên, sống cộng sinh với rễ cây thông đỏ. Không giống nhiều loài nấm dễ trồng trên đất hoặc thân gỗ mục, Tùng Nhung chỉ xuất hiện trong điều kiện khí hậu lạnh, độ ẩm cao, mây mù, thậm chí tuyết phủ – thường ở các vùng núi cao như Hoàng Liên Sơn và một số đỉnh núi khác tại Việt Nam. Độ cao khoảng 2.500m trở lên giúp tạo ra môi trường nhiệt độ thấp ban đêm, nhiều sương muối, góp phần hình thành hương vị đặc trưng mà các nhà sành ẩm thực quốc tế tìm kiếm.

Do sinh trưởng khắt khe và đòi hỏi môi trường đặc biệt, nấm Tùng Nhung không thể nhân giống, trồng bằng phương pháp công nghiệp. Những rễ thông đỏ phải còn khỏe mạnh, đất phải giàu chất hữu cơ và hệ vi sinh nơi rễ cây rất nhạy cảm với thay đổi môi trường. Do vậy, sản lượng hàng năm luôn rất ít. Mỗi mùa thu hoạch trông ngóng, tìm được một mẻ ngon, nấm to, thơm là điều hiếm và quý.

Nấm Tùng Nhung. (Ảnh minh họa)

Với sự khan hiếm và hương vị độc đáo, nấm Tùng Nhung có giá trị rất cao. Tại Việt Nam, giá thường dao động khoảng 25–30 triệu đồng/kg cho nấm tiêu chuẩn. Những cây nấm to đẹp, mũ tròn đầy, thân chắc, hương thơm dậy hơn thường được gọi là “hàng tuyển” – có thể được trả cao tới 40–45 triệu đồng/kg, tùy mùa, kích thước, độ tươi. Với những mẻ đặc biệt hiếm hoi, hoặc được thu hái trong vùng thiên nhiên gần như chưa bị tác động mạnh, giá có thể vượt mức này.

Thị trường trong nước và thị trường quốc tế đều săn tìm loại nấm này. Nông dân miền núi, người dân bản địa thường thu hái tự nhiên rồi bán cho các thương lái hoặc xuất khẩu. Do không thể trồng công nghiệp, nên giá cũng không có chiều hướng giảm – ngược lại, càng cao vì mỗi năm sản lượng ngày càng bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu, việc khai thác rừng, và ô nhiễm môi trường.

Thành phần dinh dưỡng và công dụng sức khỏe

Một trong những lý do khiến Tùng Nhung được coi là “vũ khí thiên nhiên” không chỉ vì giá trị kinh tế mà còn vì giá trị dinh dưỡng đáng kể. Loài nấm này chứa nhiều axit amin thiết yếu, protein, chất xơ, cùng với các vitamin nhóm B, vitamin E, các khoáng chất vi lượng cần thiết cho cơ thể.

• Hỗ trợ hệ miễn dịch và phục hồi cơ thể: Các thành phần protein và axit amin giúp cấu trúc tế bào được sửa chữa, tăng cường sức đề kháng sau lúc ốm, sau lao động nặng, hoặc sau các điều trị y tế.

• Tốt cho tim mạch và huyết áp: Chất xơ có trong nấm giúp giảm hấp thu cholesterol xấu, hỗ trợ ổn định huyết áp. Những người thường xuyên sử dụng các loại nấm quý như Tùng Nhung cho biết có cảm giác khỏe hơn, ít mệt mỏi, lưu thông máu tốt hơn.

• Hỗ trợ chức năng gan: Do khả năng hỗ trợ chuyển hóa mỡ, giảm tích tụ chất độc trong gan, góp phần bảo vệ gan, hỗ trợ phòng tránh gan nhiễm mỡ hay các vấn đề liên quan đến chức năng gan.

• Làn da và làm đẹp: Vitamin E và các chất chống oxy hóa trong nấm giúp hạn chế quá trình lão hóa da, giảm tác hại của gốc tự do, hỗ trợ dưỡng da từ bên trong; da dẻ thường hồng hào hơn khi cơ thể được bổ sung đủ vi chất và chất chống oxy hóa.

• Bồi bổ tổng thể: Với nguồn dinh dưỡng phong phú, Tùng Nhung không chỉ dùng làm món ăn cao cấp mà còn được sử dụng trong các chế độ dinh dưỡng của người suy nhược, người cao tuổi, hoặc người cần phục hồi sức khỏe – làm món canh, hầm hoặc các chế biến nhẹ để giữ được vị riêng của nấm.

Nấm Tùng Nhung có rất nhiều công dụng tốt cho sức khỏe. (Ảnh minh họa)

Thách thức trong bảo tồn và khai thác

Việc thu hái nấm Tùng Nhung phải cân bằng giữa lợi ích kinh tế và bảo vệ môi trường. Vùng rừng nơi nấm mọc thường là các khu bảo tồn thiên nhiên hoặc vùng rừng nguyên sinh. Phá rừng, khai thác không kiểm soát, hoặc ảnh hưởng môi trường như ô nhiễm, thay đổi độ ẩm, ánh sáng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng tới quá trình sinh trưởng của nấm.

Hơn nữa, biến đổi khí hậu làm thay đổi lượng mưa, độ ẩm, nhiệt độ ban đêm ban ngày – những yếu tố giới hạn rất nhỏ nhưng lại quyết định sự sống còn của Tùng Nhung. Nguồn nước sạch, đất không bị ô nhiễm hóa chất, và hệ sinh thái rừng thông đỏ là điều không thể thiếu.

Việc quản lý thu hái cũng là vấn đề: nếu thu quá mức, không có thời gian phục hồi, nếu thu hái quá non hoặc cách xử lý sau thu hoạch không đúng thì giá trị nấm giảm mạnh. Việc thiết lập các quy định thu hái bền vững, bảo vệ vùng rừng, hướng dẫn người dân thu hái đúng cách là rất cần thiết để bảo toàn loại đặc sản này.

Nấm Tùng Nhung có thể là mặt hàng cao cấp tiếp cận thị trường trên thế giới. (Ảnh minh họa)

Ý nghĩa kinh tế và cơ hội phát triển

Nấm Tùng Nhung không chỉ là đặc sản mà còn là cơ hội lớn để phát triển kinh tế cho vùng núi. Với giá cao, nếu thu hái hợp lý, người dân bản địa có thể có nguồn thu nhập đáng kể trong mùa nấm. Việc kết hợp du lịch sinh thái, du lịch ẩm thực vùng cao cũng là hướng đi tốt – khách du lịch vào rừng tìm nấm, thưởng thức sản phẩm ngay tại chỗ sẽ làm tăng giá trị.

Ở mức độ xuất khẩu, nấm Tùng Nhung có thể là mặt hàng cao cấp có thể tiếp cận thị trường Nhật Bản, Hàn Quốc hay các quốc gia châu Âu ưa thích nấm rừng tự nhiên. Tuy nhiên, để đạt tiêu chuẩn xuất khẩu (vệ sinh an toàn thực phẩm, bảo quản lạnh, bảo đảm nguồn gốc rõ ràng) là thử thách không nhỏ.

Việc bảo tồn môi trường rừng, duy trì cân bằng sinh thái là nền tảng để loại đặc sản này tiếp tục tồn tại và phát triển. Nếu có chính sách hỗ trợ hợp lý – từ hướng dẫn thu hái, đào tạo người dân, đến xúc tiến thị trường và bảo quản sau thu hoạch – nấm Tùng Nhung có thể trở thành một thương hiệu quốc gia, không chỉ đặc sản mà còn là biểu tượng thiên nhiên hùng vĩ của cao nguyên Việt Nam.