Thị xã duy nhất Việt Nam lên thành phố rồi trở thành quận, từng là quận lớn nhất thủ đô

Hà Đông là quận nằm ở phía Tây Nam của Hà Nội, cách trung tâm Thủ đô 12km, được bao quanh bởi sông Nhuệ và sông Đáy. Với vị trí địa lý chiến lược, vùng đất này từ lâu đã đóng vai trò quan trọng về chính trị, kinh tế và xã hội.

Theo Địa chí Hà Đông, thời kỳ Bắc thuộc, đất Hà Đông thuộc Giao Chỉ. Sau khi nước ta giành nền độc lập tự chủ, qua các triều đại Đinh, Lê, Lý, Trần, đất Hà Đông thuộc lộ Đại La Thành. Thời Hậu Lê, vùng đất Hà Đông thuộc Sơn Nam thừa tuyên và Sơn Tây thừa tuyên. Từ năm 1831 đến 1896, vùng đất Hà Đông thuộc tỉnh Hà Nội.

Trong quá trình cai trị Việt Nam, chính quyền thực dân tiến hành phân chia lại địa giới hành chính các đơn vị trên lãnh thổ Việt Nam. Theo đó, ngày 26/12/1896, toàn quyền Pháp ở Đông Dương ra Nghị định chuyển lỵ sở tỉnh Hà Nội về xây dựng trên đất làng Cầu Đơ, tổng Thượng Thanh Oai, huyện Thanh Oai. Ngày 3/5/1902, tỉnh lỵ Hà Nội đổi tên gọi là tỉnh Cầu Đơ, đến ngày 6/12/1904 chuyển tên gọi là tỉnh Hà Đông.

Gắn liền với quá trình thành lập và thay đổi tên gọi của các tỉnh Cầu Đơ, Hà Đông, năm 1923, thị xã Hà Đông trực thuộc tỉnh được thành lập. Địa giới hành chính của thị xã gồm hai khu phố: Hà Văn và Hà Cầu với diện tích khoảng 0,5km2; dân số thời điểm năm 1940 có khoảng 1.500 người.

Một phần quận Hà Đông nhìn từ trên cao.

Trải qua những biến động lịch sử của dân tộc, gắn liền với quá trình đổi tên, chia tách, sáp nhập địa giới hành chính, Hà Đông luôn giữ vị trí là tỉnh lỵ, trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa của các tỉnh Hà Nội (1896-1902), Cầu Đơ (1902-1904), Hà Đông (1904-1965), Hà Tây (1965-1975), Hà Sơn Bình (1976-1991), Hà Tây (1991-2008). Ngày 1/8/2008, tỉnh Hà Tây và TP. Hà Nội hợp nhất theo quyết định mở rộng Thủ đô Hà Nội của Chính phủ.

Gắn liền với sự biến đổi này, ngày 8/5/2009, Chính phủ ra Nghị quyết số 19-NQ/CP thành lập quận Hà Đông thuộc TP. Hà Nội, gồm có 17 phường. Với diện tích 48,34km2, Hà Đông là quận lớn thứ hai trong số các quận của Thủ đô Hà Nội. Hơn 1 thế kỷ qua, Hà Đông được xem như tấm áo giáp vững chắc, cửa ngõ đặc biệt quan trọng, vành đai trực tiếp bảo vệ Thủ đô.

Hiện nay, Hà Đông là một quận nội thành của Thủ đô Hà Nội. Đây vốn là một vùng đất giàu truyền thống lịch sử - văn hóa và là một trong những địa phương có tốc độ phát triển kinh tế - xã hội nhanh của Hà Nội. Quận Hà Đông có hệ thống giao thông phong phú, có nhiều tuyến quốc lộ đi qua bao gồm Quốc lộ 6, Quốc lộ 21B, Quốc lộ 21C… Đây là đầu mối giao thông quan trọng đi các tỉnh Hòa Bình, Sơn La, Điện Biên.

Tuyến đường sắt trên cao Cát Linh - Hà Đông.

Hà Đông là nơi các tuyến đường sắt đô thị Hà Nội đi qua như Cát Linh - Hà Đông, Nội Bài - Ngọc Hồi, Mê Linh - Ngọc Hồi. Quận hiện đang tiếp tục xây dựng nhiều tuyến đường mới, điển hình là dự án đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô Hà Nội…

Hiện Hà Đông là địa bàn đặt trụ sở của nhiều cơ quan Trung ương, các sở ban ngành TP. Hà Nội như Trụ sở Tiếp công dân Trung ương, Viện Nghiên cứu Thống kê, Văn phòng Thành ủy Hà Nội, Sở Tư pháp Hà Nội, Trung tâm Văn hóa TP. Hà Nội…

Với tốc độ đô thị hóa nhanh, Hà Đông là nơi tọa lạc của nhiều khu đô thị hiện đại như Mỗ Lao, Văn Quán, Văn Phú, Dương Nội, An Hưng… Cùng với đó là sự xuất hiện của các trung tâm thương mại lớn như AEON Mall Hà Đông, Melinh Plaza, Metro Hà Đông… đáp ứng nhu cầu mua sắm, giải trí của cư dân trong quận và khu vực lân cận.

Công viên Thiên văn học tại khu đô thị mới Dương Nội (phường Dương Nội, quận Hà Đông).

Hà Đông còn là nơi tập trung nhiều cơ sở đào tạo nổi tiếng như Đại học Kiến trúc Hà Nội, Học viện Quân Y, Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông, Học viện Y dược Cổ truyền Việt Nam… Về y tế, quận có các bệnh viện lớn như Bệnh viện Quân Y 103, Viện Bỏng Quốc gia, Bệnh viện Đa khoa Hà Đông, Bệnh viện Công an Hà Nội… cung cấp dịch vụ khám chữa bệnh chất lượng cao cho người dân.

Bệnh viện Bỏng Quốc gia Lê Hữu Trác nằm ở số 263 Đường Phùng Hưng, quận Hà Đông.

Là một trong những quận phát triển năng động của Thủ đô, Hà Đông vẫn giữ được giá trị văn hóa - lịch sử lâu đời, đồng thời không ngừng phát triển để trở thành trung tâm kinh tế, văn hóa và giáo dục. Với các dự án đô thị hóa và cải thiện hạ tầng, Hà Đông hứa hẹn sẽ ngày càng khẳng định vai trò quan trọng của mình trong sự phát triển chung của Hà Nội và cả nước.