Theo Luật Đất đai mới, điều kiện cấp sổ đỏ cho nhà xây trên đất khai hoang cụ thể là gì?

Nhiều địa phương ghi nhận tình trạng người dân tự khai phá, sử dụng đất hoang hóa và xây dựng nhà ở trong thời gian dài. Tuy nhiên, theo Luật Đất đai 2024, việc xây nhà trên đất khai hoang không đồng nghĩa với việc được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (sổ đỏ). Để được công nhận hợp pháp, người dân phải đáp ứng một loạt điều kiện theo quy định pháp luật.

Pháp luật hiện hành không có định nghĩa chính thức về “đất khai hoang”. Tuy nhiên, trong thực tiễn, đất khai hoang thường được hiểu là đất hoang hóa hoặc chưa sử dụng, được người dân khai phá và sử dụng ổn định, lâu dài, nhưng chưa có giấy tờ pháp lý như quyết định giao đất, cho thuê đất hoặc sổ đỏ.

Xây nhà trên đất khai hoang: Không đồng nghĩa với việc được cấp sổ đỏ (Ảnh minh họa).

Việc người dân khai hoang, sử dụng đất không đồng nghĩa là hành vi trái pháp luật, nếu không có tranh chấp, không lấn chiếm đất công, và việc sử dụng diễn ra trước các mốc thời gian được pháp luật quy định (như trước ngày 1/7/2014). Khi đó, người dân có thể được xem xét cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.

Đây là cơ hội hợp pháp hóa quyền sử dụng đất cho hàng ngàn hộ dân tại vùng nông thôn, miền núi - nơi hoạt động khai hoang từng diễn ra phổ biến từ nhiều thập kỷ trước.

Một trong những điều kiện then chốt là phải có xác nhận của UBND cấp xã nơi có đất về thời điểm sử dụng, tính ổn định, không tranh chấp và việc sử dụng đất không vi phạm pháp luật.

Cùng với đó, thửa đất phải nằm trong quy hoạch được duyệt. Với những hộ dân sinh sống tại vùng khó khăn, từng được phân đất sản xuất hoặc có đăng ký thường trú ổn định, việc cấp sổ đỏ cho đất ở có thể được miễn tiền sử dụng đất.

Trong quá trình xét duyệt, cơ quan chức năng sẽ tiến hành kiểm tra hiện trạng, xác minh nguồn gốc đất và đối chiếu với quy hoạch. Nếu đủ điều kiện, người dân sẽ được cấp sổ đỏ, từ đó hợp thức hóa quyền sở hữu nhà ở, mở ra khả năng vay vốn, thừa kế, chuyển nhượng, tách thửa...

(Ảnh minh họa)

Tuy nhiên, người dân cần lưu ý rằng nếu xây dựng nhà trên đất chưa được công nhận hợp pháp, hành vi này có thể bị xử phạt hành chính, buộc tháo dỡ hoặc không được bồi thường nếu Nhà nước thu hồi đất. Vì vậy, việc hoàn tất các thủ tục cấp sổ đỏ trước khi xây dựng là cần thiết để bảo đảm quyền lợi lâu dài.

Luật Đất đai 2024, có hiệu lực từ ngày 1/8/2024, đã có những điểm mới mở rộng cơ hội cho người sử dụng đất không có giấy tờ, trong đó có đất khai hoang. Tuy vậy, quy trình cấp sổ vẫn chặt chẽ và đòi hỏi người dân phải chủ động phối hợp với chính quyền địa phương trong việc chứng minh quá trình sử dụng đất hợp pháp. Đây được xem là bước đi quan trọng trong lộ trình quản lý đất đai công bằng, minh bạch và đồng bộ hơn trong thời gian tới.