Tại sao cá ngừ Việt Nam có nguy cơ bị 'cấm cửa' tại Mỹ dù đang cực kỳ được ưa chuộng?

Trong suốt một thập kỷ qua, Mỹ luôn là thị trường tiêu thụ cá ngừ hàng đầu của Việt Nam, chiếm trên 35% tổng kim ngạch xuất khẩu cá ngừ. Không chỉ là đối tác quan trọng của ngành cá ngừ Việt Nam, Mỹ hiện cũng đã vượt Nhật Bản để trở thành quốc gia nhập khẩu cá ngừ lớn nhất thế giới.

Xuất khẩu cá ngừ từ Việt Nam sang Mỹ từng ghi nhận tốc độ tăng trưởng ổn định trong giai đoạn 2014 - 2019. Sau khi sụt giảm do đại dịch COVID-19 vào năm 2020, xuất khẩu đã phục hồi mạnh mẽ và đạt đỉnh vào năm 2022 với kim ngạch gần 487 triệu USD. Đến năm 2024, giá trị xuất khẩu vẫn duy trì ở mức cao với 388 triệu USD, tăng hơn gấp đôi so với mức 175 triệu USD của năm 2014.

Về chủng loại, Mỹ là thị trường dẫn đầu về nhập khẩu cá ngừ đóng hộp và cá ngừ dạng thịt (loin) của Việt Nam.

Mỹ là thị trường dẫn đầu về nhập khẩu cá ngừ đóng hộp của Việt Nam (Ảnh minh họa).

Nhưng mới đây, cục Quản lý Đại dương và Khí quyển Mỹ (NOAA), thuộc Bộ Thương mại Hoa Kỳ, vừa đưa ra quyết định sơ bộ không công nhận sự khác biệt trong các biện pháp bảo tồn thú biển giữa Việt Nam và Hoa Kỳ. Do đó, Việt Nam đang đứng trước nguy cơ mất thị trường xuất khẩu cá ngừ quan trọng nhất từ đất nước này.

Từ ngày 1/1/2017, Hoa Kỳ bắt đầu áp dụng quy định nhập khẩu thủy sản theo Luật Bảo vệ thú biển (MMPA). Theo đó, các quốc gia muốn xuất khẩu thủy sản khai thác tự nhiên vào Mỹ phải áp dụng các biện pháp tương đương với Mỹ trong việc quản lý, kiểm soát hoạt động đánh bắt không chủ ý (bycatch) các loài thú biển.

NOAA cho rằng Việt Nam hiện chưa có đủ bằng chứng cho thấy đã triển khai các quy định cụ thể và có hiệu lực nhằm giám sát, hạn chế việc đánh bắt không chủ ý thú biển, yêu cầu được nêu trong Danh sách nghề cá nước ngoài (LOFF). Phán quyết sơ bộ này áp dụng với 12 nghề khai thác hải sản của Việt Nam như lưới rê, lưới cuốn, lưới vây, lưới kéo đơn/đôi, nghề câu… và ảnh hưởng đến nhiều loài như cá ngừ vây vàng, vây xanh, cá kiếm, mực, cua, cá thu, cá mú…

NOAA đã yêu cầu Việt Nam khẩn trương bổ sung bằng chứng và báo cáo tiến độ thực hiện kế hoạch quản lý nghề cá trước ngày 1/4/2025. Kết luận cuối cùng sẽ được công bố vào ngày 30/11/2025. Nếu không đáp ứng được yêu cầu, kể từ ngày 1/1/2026, các sản phẩm hải sản bao gồm cả cá ngừ có nguồn gốc từ những nghề khai thác không được công nhận tương đồng sẽ bị cấm nhập khẩu vào Hoa Kỳ.

Trong bối cảnh ngành thủy sản toàn cầu đang chịu tác động từ nhiều yếu tố như biến động chính trị, chính sách thuế quan và xu hướng tiêu dùng thay đổi, đặc biệt dưới thời cựu Tổng thống Donald Trump, thị trường Mỹ ngày càng đặt ra yêu cầu khắt khe đối với nguồn gốc và quy trình khai thác hải sản.

Thời gian để Việt Nam hành động không còn nhiều, chỉ còn chưa đầy hai tuần. Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) đã có văn bản số 20/CV-VASEP ngày 24/2/2025 kiến nghị các giải pháp khẩn cấp gửi tới Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Tài nguyên và Môi trường cùng các cơ quan liên quan. Các doanh nghiệp trong ngành kỳ vọng Chính phủ và các bộ, ngành sẽ nhanh chóng triển khai các biện pháp cần thiết để đảm bảo lợi ích xuất khẩu và duy trì vị thế của cá ngừ Việt Nam tại thị trường chiến lược này.