Sau sáp nhập, đây là tỉnh duy nhất Việt Nam giữ nguyên danh xưng và địa giới cấp tỉnh suốt 180 năm

Giữa bối cảnh bản đồ hành chính cấp tỉnh của Việt Nam đang bước vào giai đoạn cải tổ lớn nhất trong nhiều thập kỷ với hàng loạt tỉnh được hợp nhất hoặc đổi tên theo Nghị quyết 60-NQ/TW (tháng 4/2025) thì Thanh Hóa là tỉnh duy nhất vẫn giữ nguyên địa giới hành chính cấp tỉnh và tên gọi kéo dài 180 năm.

Theo báo VnExpress, trước thời điểm sáp nhập đơn vị hành chính, Việt Nam có 2 tỉnh được thành lập từ thời phong kiến, chưa từng bị sáp nhập hoặc chia tách, đó là tỉnh Thái Bình và tỉnh Thanh Hóa.

Tuy nhiên, sau khi Việt Nam sắp xếp lại đơn vị hành chính, Hưng Yên sẽ sáp nhập với Thái Bình hình thành địa phương mới mang tên Hưng Yên. Điều này đồng nghĩa với việc sẽ xóa bỏ kỷ lục "chưa từng qua sáp nhập hoặc chia tách" của tỉnh Thái Bình suốt 135 năm qua.

Như vậy sau khi sáp nhập đơn vị hành chính, tỉnh Thanh Hóa là tỉnh duy nhất của Việt Nam nắm giữ kỷ lục này suốt hơn 180 năm hình thành và phát triển.

Theo sách "Đại Nam thực lục", việc đổi tên trở lại là Thanh Hóa vì nhà Vua xét đất Thanh Hóa là đất thang mộc, nơi phát tích nghìn muôn đời nên cũng phải xem xét lại, hơn nữa, "xét các sử sách của nước Nam, tỉnh Thanh đời cổ là Thanh Hóa. Vậy chuẩn cho lấy lại tên cổ, phàm các dấu quan phòng và ấn triện cũng đều đổi lại mà ban cấp". Tên gọi tỉnh Thanh Hóa được giữ ổn định từ thời điểm đó đến nay, theo báo Lao Động.

Tỉnh đông dân nhất Việt Nam trước khi sáp nhập là "đầu tàu" của vùng Bắc Trung Bộ

Theo các tài liệu lịch sử và phân tích hành chính hiện hành, tỉnh Thanh Hóa có nguồn gốc từ "Thừa Tuyên Thanh Hoa" dưới thời nhà Lê, được đổi thành "Thanh Hóa" vào năm 1843 dưới triều vua Thiệu Trị. Tên gọi Thanh Hóa đã được giữ nguyên từ đó cho đến ngày nay.

Trong suốt hơn 180 năm, địa giới hành chính cấp tỉnh của Thanh Hóa cũng chưa từng bị chia tách hay sáp nhập với bất kỳ tỉnh nào khác, khác biệt hoàn toàn so với các địa phương như Hưng Yên, Hải Dương, Hà Tây hay Quảng Bình – những tỉnh đã từng sáp nhập rồi tái lập nhiều lần.

Hình ảnh chợ Thanh Hóa xưa. Ảnh: Báo Lao Động

Đặc biệt, sau khi Việt Nam hoàn tất quá trình sắp xếp đơn vị hành chính, nhiều tỉnh như Thái Bình sáp nhập với Hưng Yên, Hải Phòng với Hải Dương hay Quảng Trị với Quảng Bình... đã chính thức hợp nhất để tinh gọn bộ máy hành chính.

Tuy nhiên, Thanh Hóa vẫn giữ nguyên toàn bộ địa giới cấp tỉnh, không bị hợp nhất, không đổi tên và trở thành tỉnh duy nhất của Việt Nam nắm giữ "kỷ lục" này.

Thanh Hóa hiện có diện tích 11.114,71km2 và dân số 4.320.947 người (số liệu giữa năm 2025), nằm trong TOP các tỉnh đông dân và có diện tích lớn bậc nhất miền Trung.

Việc giữ nguyên hiện trạng không chỉ mang lại sự ổn định trong quản trị và quy hoạch lâu dài, mà còn giúp Thanh Hóa tận dụng được lợi thế quy mô để phát triển bền vững trong vai trò là "thủ phủ kinh tế Bắc Trung Bộ".

Thanh Hóa là địa phương được mệnh danh "quê Vua, đất Chúa". Ảnh: TTXVN

Năm 2024, tổng GRDP toàn tỉnh đạt hơn 316.994 tỷ đồng, thu ngân sách nhà nước vượt 56.000 tỷ đồng, với mức tăng trưởng duy trì ở nhóm cao trong cả nước.

Án ngữ ở vị trí trung chuyển đặc biệt quan trọng giữa miền Bắc và Bắc Trung Bộ Việt Nam, Thanh Hóa là tỉnh có vị trí chiến lược quan trọng, là "cửa ngõ" kết nối Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ.

Phía Bắc giáp tỉnh Hòa Bình, Ninh Bình; phía Nam giáp Nghệ An; phía Đông giáp vịnh Bắc Bộ với bờ biển dài 102km; phía Tây tiếp giáp Lào với đường biên giới dài hơn 192km. Đây là một trong số ít tỉnh vừa có đường biên giới quốc tế, vừa có cảng biển lớn, lại nằm trên các trục giao thông huyết mạch Bắc - Nam như Quốc lộ 1A, đường Hồ Chí Minh, đường sắt Bắc - Nam và tuyến cao tốc Bắc - Nam đang được mở rộng qua địa bàn tỉnh.

Sở hữu nhiều tiềm năng trở thành "cực tăng trưởng mới"

Bộ Xây dựng từng nhận định Cảng Nghi Sơn tại Thanh Hóa là một trong ba cảng biển trọng điểm quốc gia (theo Quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống cảng biển Việt Nam đến năm 2030), đang giữ vai trò chiến lược không chỉ trong vận tải hàng hóa khu vực Bắc Trung Bộ mà còn trong kết nối logistics quốc tế qua hành lang kinh tế Đông - Tây.

Cùng với Cảng Nghi Sơn, các khu công nghiệp công nghệ cao, hệ thống đường bộ - đường sắt - đường thủy và mạng lưới logistics ngày càng hoàn thiện đã giúp Thanh Hóa vươn lên như một cực tăng trưởng mới.

Cảng Nghi Sơn tại Thanh Hóa là một trong ba cảng biển trọng điểm quốc gia

Hiện nay, Thanh Hóa có Khu kinh tế Nghi Sơn rộng hơn 106.000 ha - một trong những khu kinh tế ven biển lớn nhất cả nước, là nơi đặt nhà máy lọc hóa dầu Nghi Sơn - dự án trọng điểm quốc gia. Đây cũng là tỉnh thu hút đầu tư FDI mạnh nhất miền Trung, với tổng vốn đăng ký vượt 16 tỷ USD tính đến giữa năm 2025 (theo Sở Kế hoạch - Đầu tư tỉnh Thanh Hóa).

Bên cạnh đó, Thanh Hóa cũng là cái nôi văn hóa - lịch sử lớn của đất nước, với Di sản thế giới Thành nhà Hồ, hàng trăm di tích quốc gia đặc biệt, và truyền thống hiếu học, quân sự lẫn lãnh đạo lâu đời: Là quê hương của 5 vị vua, hàng chục nguyên thủ quốc gia và tướng lĩnh cấp cao trong suốt chiều dài lịch sử dân tộc.

Một góc tỉnh Thanh Hóa ngày nay

Thanh Hóa cũng nằm trong nhóm địa phương tiên phong trong việc sắp xếp lại đơn vị hành chính cấp xã và huyện.

Trong giai đoạn 2023-2025, tỉnh đã sáp nhập huyện Đông Sơn vào TP. Thanh Hóa và thực hiện tái cấu trúc hệ thống xã/phường để giảm từ 635 còn 547 đơn vị.

Tuy nhiên, các điều chỉnh này chỉ diễn ra ở cấp dưới, không làm thay đổi tên gọi hay địa giới cấp tỉnh - một điều hết sức hiếm thấy trong bối cảnh cải cách hành chính mạnh mẽ hiện nay.

Trong tương lai, tỉnh Thanh Hóa được xác định là "tỉnh kiểu mẫu" với mục tiêu trở thành tỉnh công nghiệp hiện đại

Sự kiên định trong tên gọi và địa giới hơn 180 năm qua, cùng với năng lực nội sinh mạnh mẽ, đã giúp Thanh Hóa không chỉ là "vùng đất địa linh nhân kiệt" mà còn là biểu tượng hành chính đặc biệt nhất Việt Nam sau đợt sáp nhập lớn năm 2025.

Trong khi cả nước đang tái cơ cấu hệ thống hành chính, Thanh Hóa nổi bật lên như một mô hình hiếm hoi giữ nguyên hiện trạng và tên gọi, là điểm tựa chiến lược cho vùng Bắc Trung Bộ trên hành trình phát triển dài hạn và hội nhập quốc tế.

Thanh Hóa không chỉ là trung tâm kinh tế lớn nhất vùng Bắc Trung Bộ, mà còn được Chính phủ xác định là "tỉnh kiểu mẫu" theo tinh thần Nghị quyết số 58-NQ/TW ngày 5/8/2020 của Bộ Chính trị, với mục tiêu đến năm 2030 trở thành tỉnh công nghiệp hiện đại, năm 2045 trở thành "cực tăng trưởng" mới của quốc gia.