'Quái ngư' dưới lòng sông Đà: Nhìn như khúc gỗ lừ đừ dưới đáy sâu, thuộc 'Ngũ quý hà thủy', là bảo vật tiến Vua

Loài "cá chúa tể" với hình hài khúc gỗ

Theo các tài liệu sinh học, cá chiên có tên khoa học Bagarius, thuộc họ cá nheo (Sisoridae). Loài này phân bố chủ yếu tại các con sông lớn như sông Đà, sông Gâm, sông Lô, những nơi có nước chảy xiết và địa hình nhiều ghềnh thác, phù hợp với tập tính ẩn mình trong hang đá.

Cá chiên - 'Quái ngư' dưới lòng sông Đà

Trong văn hóa bản địa, cá chiên được xem như biểu tượng trù phú và linh thiêng, là loài "cá chúa tể" của các dòng sông Tây Bắc. "Quái ngư" này gây ấn tượng mạnh bởi ngoại hình đặc biệt: đầu to, miệng rộng, râu dài, thân trơn nhẵn với màu sắc loang lổ. Trông chúng không khác gì một khúc gỗ nằm im lìm dưới đáy sông.

Lối sống của cá chiên rất thụ động, chủ yếu ẩn trong hang sâu và chỉ lao ra khi có con mồi như cá con, tép hay ếch nhái bơi ngang. Dân chài Tây Bắc từng truyền tai nhau về những con cá khổng lồ nặng đến 100 kg, dài gần 2 m. Thực tế ghi nhận nhiều cá thể dài hơn 1 mét, nặng từ 30-40 kg.

Những thương vụ đình đám của giới sành ăn

Sự quý hiếm và giá trị của loài cá này đã tạo nên những thương vụ xôn xao giới sành ẩm thực Hà Nội. Cụ thể, vào năm 2022, một con cá chiên nặng gần 30 kg, dài khoảng 1,2 m do ngư dân sông Đà bắt được đã được đưa về Thủ đô.

Trước đó, ngày 18/6/2015, anh Kiều Hữu Thọ, chủ một nhà hàng lớn tại Hà Nội từng mua được một con cá chiên "khủng" nặng tới 40 kg, dài 1,5 m. Con cá này mắc câu tại khu vực cầu Trung Hà (Ba Vì), nơi giao nhau giữa sông Đà và sông Hồng. Với giá thị trường khoảng 1,2 triệu đồng/kg, con cá chiên 40 kg này có giá trị xấp xỉ 50 triệu đồng.

Vị ngon của "Ngũ quý hà thủy" và nỗ lực bảo tồn

Không chỉ có kích thước lớn, cá chiên còn được xếp vào nhóm "Ngũ quý hà thủy" (cùng với cá anh vũ, cá dầm xanh, cá bỗng và cá lăng), chuyên dùng làm lễ vật dâng vua thời phong kiến. Những con cá lớn dâng lên triều đình từng là minh chứng cho sự giàu có của vùng thượng nguồn.

Thịt cá chiên có màu vàng ươm, thớ dày, thơm béo tự nhiên và đặc biệt là không có xương dăm, chỉ có duy nhất một xương sống chạy dọc lưng. Lòng cá dày, giòn, được đánh giá là ngon chẳng kém dạ dày lợn.

Tuy nhiên, "thủy quái" sông Đà đang đứng trước nguy cơ suy giảm nghiêm trọng do khai thác quá mức và tác động của con người, thủy điện khiến môi trường sống thay đổi. Loài cá này hiện nay hiếm gặp hơn bao giờ hết.

Trước thực trạng đó, công tác nhân nuôi và phục hồi quần thể cá chiên đang trở thành ưu tiên trong chiến lược bảo vệ đa dạng sinh học vùng Tây Bắc. Nhiều địa phương đã bắt tay vào công tác bảo tồn và gây nuôi, bởi cá chiên không chỉ là thực phẩm quý mà còn là di sản sinh học độc đáo, gắn liền với truyền thuyết và lịch sử của người dân miền núi.