Phổ điểm chênh hơn 100 điểm giữa 2 đợt thi, kiến nghị xem lại thời gian tổ chức đánh giá năng lực

Phổ điểm trong kỳ thi đánh giá năng lực do Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh

Kỳ thi đánh giá năng lực do Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức hiện đã có hơn 100 trường đại học, cao đẳng sử dụng kết quả để xét tuyển. Trải qua 8 năm tổ chức, kỳ thi có hơn 774.000 lượt thí sinh dự thi, thu về hơn 200 tỷ đồng lệ phí.

Tuy nhiên, liên tiếp các sự cố gần đây đang đặt ra câu hỏi lớn về năng lực tổ chức kỳ thi của Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh. Đáng chú ý, sự chênh lệch lớn về phổ điểm của 2 đợt thi năm nay cũng khiến không ít chuyên gia giáo dục băn khoăn về tính chuẩn hóa của đề thi.

Cụ thể, đợt 2 có điểm trung bình 718,7 và trung vị 728 cao hơn đáng kể so với đợt 1 (điểm trung bình 618; trung vị 609). Bên cạnh đó, điểm thấp nhất của đợt 2 cũng cao gần gấp đôi đợt 1 (81 so với 40).

Hơn 100 trường đại học, cao đẳng sử dụng kết quả của kỳ thi đánh giá năng lực do Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức làm tiêu chí xét tuyển. (Ảnh minh họa).

Tiến sĩ Mai Đức Toàn - Giám đốc Trung tâm Tuyển sinh - Truyền thông, Trường Đại học Gia Định chia sẻ: "Sự chênh lệch về phổ điểm giữa hai đợt thi đánh giá năng lực của Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh chủ yếu ảnh hưởng đến nhóm thí sinh có nguyện vọng đăng ký vào các trường đại học có điểm chuẩn cao. Nhiều em lựa chọn kỳ thi này để tăng cơ hội trúng tuyển, tuy nhiên, số lượng lớn thí sinh đạt điểm cao ở đợt thi thứ 2 sẽ khiến mức độ cạnh tranh vào các trường top đầu tăng lên.

Đối với những trường xét tuyển chủ yếu dựa trên điểm thi đánh giá năng lực như những trường thành viên của Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, sự chênh lệch phổ điểm giữa các đợt thi có thể ảnh hưởng đáng kể đến tính công bằng trong tuyển sinh nếu sử dụng chung kết quả cả 2 đợt thi để xét tuyển.

Với các trường đại học sử dụng điểm thi đánh giá năng lực làm căn cứ xét tuyển, sự chênh lệch về độ khó giữa các đợt thi có thể khiến kết quả trúng tuyển không phản ánh đúng thực lực thí sinh, mà phụ thuộc vào mức độ dễ hay khó của đề thi từng đợt. Thực trạng này đặt ra lo ngại về tính công bằng trong tuyển sinh, đồng thời ảnh hưởng đến độ chính xác trong đánh giá năng lực đầu vào của thí sinh.

Chẳng hạn, với cùng một mức năng lực, nếu thi vào đợt có đề khó, thí sinh có thể chỉ đạt 5–6 điểm, trong khi với đề dễ hơn, kết quả có thể đạt từ 7 điểm trở lên. Thậm chí, có em đạt tới 9 điểm nhờ đề dễ, dù năng lực thực tế chỉ ở mức 6 điểm”.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Xuân Thành - Trưởng phòng Công tác chính trị - Sinh viên, Trường Đại học Mỏ - Địa chất đánh giá, sự chênh lệch lớn về phổ điểm giữa hai đợt thi đánh giá năng lực của Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh đặt ra một số vấn đề cần xem xét nghiêm túc.

Trước hết, cần nhìn nhận lại công tác thẩm định đề thi. Hiện nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã trao quyền tự chủ cho các cơ sở giáo dục đại học tổ chức kỳ thi đánh giá năng lực, đánh giá tư duy. Điều này đồng nghĩa với việc nhà trường được toàn quyền xây dựng, biên soạn và tổ chức ra đề thi. Tuy nhiên hiện chưa có sự giám sát từ một cơ quan thẩm định độc lập.

Việc kỳ thi được tổ chức thành nhiều đợt giúp tăng cơ hội tham gia cho thí sinh, tạo điều kiện linh hoạt cho các em trong đăng ký và ôn tập. Nhưng điều này cũng đặt ra yêu cầu cao hơn về công tác bảo đảm sự đồng đều giữa đề thi của từng đợt. Nếu không có cơ chế kiểm soát chặt chẽ, sự khác biệt về tính phân hóa của đề thi giữa các đợt có thể dẫn đến chênh lệch kết quả, ảnh hưởng đến tính công bằng trong tuyển sinh. Sự không nhất quán về độ phân hóa của các đợt có thể làm sai lệch việc đánh giá thực chất năng lực thí sinh.

Ngoài ra, sự chênh lệch phổ điểm giữa các đợt thi còn nằm ở sự khác biệt về đối tượng thí sinh dự thi. Ở đợt thi đầu, nhiều học sinh đăng ký tham gia chủ yếu để thử sức, khi chưa hoàn tất chương trình lớp 12 nên khó đạt điểm cao. Ở đợt thi sau thường diễn ra vào thời điểm các em đã học gần xong chương trình và có sự chuẩn bị, ôn luyện kỹ lưỡng nên kết quả thi cao hơn.

“Để đảm bảo tính công bằng, khách quan và sự tương xứng về độ khó giữa các đợt thi cần xem xét lại công tác thẩm định đề thi. Đồng thời, nên có một tổ chức độc lập tham gia thẩm định, giám sát chất lượng đề thi và đánh giá toàn diện về kỳ thi, nhằm tăng tính minh bạch và uy tín cho phương thức tuyển sinh bằng kết quả thi đánh giá năng lực”, vị phó giáo sư nhấn mạnh.

Trong khi đó, theo Tiến sĩ Mai Đức Toàn, xét tuyển bằng kết quả kỳ thi đánh giá năng lực được xem là một phương thức xét tuyển linh hoạt, góp phần đa dạng hóa hình thức tuyển sinh và mở rộng cơ hội vào đại học cho thí sinh.

Vì vậy, để kết quả kỳ thi đánh giá năng lực thực sự trở thành phương thức tuyển sinh công bằng và hiệu quả, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí minh cần rà soát lại cấu trúc đề thi và cách vận hành ngân hàng câu hỏi, nhằm hạn chế tối đa sự trùng lặp. Bên cạnh đó, độ khó giữa các đợt thi cũng cần được cân đối hợp lý để đảm bảo kết quả phản ánh khách quan năng lực thực tế của thí sinh, bất kể các em dự thi ở đợt nào.

Trong ngân hàng đề thi, một số câu hỏi mang tính cơ bản hoặc phổ quát có thể được sử dụng lại ở các đợt thi khác nhau nhưng tỷ lệ trùng lặp phải nằm trong giới hạn cho phép và được ban ra đề thi kiểm soát chặt chẽ. Nếu tỷ lệ trùng lặp quá nhiều cần đặt ra câu hỏi về chất lượng ngân hàng đề và tính công bằng trong đánh giá.

Khi tính khách quan, minh bạch và năng lực thí sinh được phản ánh đúng, kỳ thi này mới có thể trở thành một giải pháp tuyển sinh lâu dài và bền vững trong hệ thống giáo dục đại học.

Cần công bố đề thi chính thức từng đợt để bảo đảm minh bạch, công bằng trong tuyển sinh

Trước sự chênh lệch lớn về phổ điểm thi giữa 2 đợt kỳ thi đánh giá năng lực của Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh năm 2025, nhiều ý kiến cho rằng cần công bố đề thi chính thức để xã hội có sự đánh giá khách quan.

Thạc sĩ Phạm Thái Sơn - Giám đốc Trung tâm tuyển sinh và truyền thông, Trường Đại học Công Thương Thành phố Hồ Chí Minh nêu quan điểm: Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh nên công bố đề thi chính thức sau mỗi đợt thi nhằm minh bạch thông tin, đồng thời tạo điều kiện để thí sinh, phụ huynh và xã hội theo dõi, đánh giá chất lượng đề thi. Việc công bố đề thi chính thức cũng mang lại lợi ích thiết thực cho học sinh, giúp các em có thêm nguồn tham khảo chính thống để ôn tập hiệu quả.

Ngoài ra, để bảo đảm công bằng giữa các đợt thi và nâng cao chất lượng kỳ thi đánh giá năng lực, cấu trúc đề thi cần được xây dựng theo hướng ổn định và minh bạch hơn. Cụ thể, cần công khai tỷ trọng điểm cho từng phần thi và từng dạng câu hỏi như: trắc nghiệm một lựa chọn, nhiều lựa chọn, điền khuyết… Việc này không chỉ giúp thí sinh có định hướng ôn tập rõ ràng hơn mà còn tạo sự tin tưởng từ phía xã hội đối với tính khách quan của kỳ thi.

Bên cạnh đó, nên tăng tỷ lệ câu hỏi gắn với tình huống thực tiễn, có tính tích hợp liên môn, thay vì xoay quanh kiến thức lý thuyết ở bậc phổ thông. Đây là xu hướng ra đề theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018, vừa phản ánh năng lực tư duy, vận dụng của thí sinh, vừa tiệm cận mục tiêu tuyển sinh theo năng lực toàn diện mà nhiều trường đại học đang hướng tới.

Không chỉ vậy, cần áp dụng ngân hàng câu hỏi chuẩn hóa nhằm nâng cao chất lượng và tính ổn định. Ngân hàng câu hỏi cần xây dựng theo quy trình chặt chẽ, bao gồm các bước như biên soạn, phản biện, kiểm định và lựa chọn. Quy trình này không chỉ đảm bảo độ chính xác và phù hợp về mặt chuyên môn, mà còn tránh các sai sót hoặc câu hỏi không phù hợp. Đây cũng là cách góp phần kiểm soát chất lượng và độ đồng đều giữa các đợt thi, giúp duy trì tính công bằng và khách quan trong tuyển sinh.

Đặc biệt, sau một kỳ thi đánh giá năng lực, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh cần thực hiện phân tích kết quả một cách định kỳ và công khai để xã hội cùng theo dõi, giám sát. Việc công bố bao gồm một số thông tin như phân phối điểm qua từng năm, điểm trung bình, độ lệch chuẩn dưới dạng biểu đồ trực quan, dễ tiếp cận. Việc này vừa giúp thí sinh, phụ huynh hiểu rõ mức độ phân hóa của đề thi, vừa là cơ sở để các trường đại học có thể điều chỉnh phương án tuyển sinh phù hợp, minh bạch và hiệu quả hơn.

Trong khi đó, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Xuân Thành nhìn nhận, số lượng thí sinh trúng tuyển vào các cơ sở giáo dục đại học theo phương thức xét kết quả thi đánh giá năng lực chủ yếu phụ thuộc vào hai yếu tố là mức điểm thí sinh đạt được và chỉ tiêu mà mỗi trường dành cho phương thức này.

(Ảnh minh họa)

Do đó, sự không đồng đều về độ khó giữa đề từng đợt thi đang đặt ra nhiều thách thức cho những cơ sở giáo dục khi sử dụng kết quả của kỳ thi đánh giá năng lực để xét tuyển đại học.

Nếu sự chênh lệch xuất phát từ yếu tố khách quan như sự khác biệt về thành phần thí sinh giữa các đợt thi, cần có cơ chế điều chỉnh phù hợp trong quá trình phân tích phổ điểm và xét tuyển. Ngược lại, nếu nguyên nhân đến từ yếu tố chủ quan như chất lượng đề thi, quy trình tổ chức, coi thi hoặc chấm thi, cần có một đơn vị độc lập thực hiện thẩm định và giám sát để bảo đảm sự minh bạch, công bằng và nhất quán giữa các đợt thi.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Xuân Thành cũng cho rằng, về nguyên tắc, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh được cho phép tổ chức kỳ thi đánh giá năng lực. Tuy nhiên, để đảm bảo tính khách quan và công bằng, đặc biệt về độ khó, độ phổ quát, mức độ bao trùm kiến thức cũng như sự cân xứng giữa các đợt thi nên có một đơn vị độc lập cùng tham gia giám sát, thẩm định.

Đồng quan điểm, Tiến sĩ Mai Đức Toàn cho rằng, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh cần công khai đề thi chính thức sau mỗi đợt thi đánh giá năng lực để thí sinh, phụ huynh và xã hội có thể theo dõi, giám sát.

Việc công bố đề thi không chỉ giúp minh bạch về phạm vi kiến thức và cấu trúc đề, mà còn giúp thí sinh tự đánh giá lại bài làm, phụ huynh và giáo viên cũng dễ dàng hơn trong việc định hướng, chuẩn bị ôn tập cho học sinh trong những kỳ thi tiếp theo. Đồng thời, việc công khai đề thi còn là thước đo thể hiện tính công bằng và rõ ràng trong quá trình ra đề, từ đó góp phần nâng cao uy tín, tính nghiêm túc và chất lượng chuyên môn của kỳ thi.