Nữ bác sĩ đầu tiên của Việt Nam từng gây chấn động giới y học, giỏi 7 ngôn ngữ

Bà Henriette Bùi sinh ngày 8/9/1906 tại Hà Nội. Cha bà là một nhân vật có thế lực và nổi tiếng ở Nam kỳ, nghị viên Bùi Quang Chiêu. Ông mang quốc tịch Pháp, là kỹ sư canh nông và cũng là chủ báo "La Tribune Indochinoise". Mẹ bà, một phụ nữ Việt gốc Hoa là con của một đông y sĩ và cũng là một trong những người buôn bán địa ốc giàu có nhất vào thời bấy giờ.

Bà lớn lên ở Sài Gòn. Con đường học vấn bắt đầu từ trường St Paul de Chartres, tức trường Nhà Trắng tại Sài Gòn. Năm 9 tuổi, bà thi vượt cấp và đậu bằng certificat sớm 2 năm. Sau đó, bà vào học trường Collège des Jeunes Filles. Trường này bây giờ là trung học Nguyễn Thị Minh Khai. Bà tiếp tục học lên Lycée Marie Curie. Bà đỗ bằng Certificat d'Études với thứ hạng cao.

Henriette Bùi Quang Chiêu - Nữ bác sĩ đầu tiên của Việt Nam từng gây chấn động giới y học

Biến cố gia đình, đặc biệt là cái chết của mẹ do bệnh lao phổi, đã thôi thúc Henriette theo đuổi ngành y. Năm 1927, bà quyết định đăng ký vào Đại học Y khoa Paris, một quyết định táo bạo vào thời điểm mà việc phụ nữ theo học đại học, đặc biệt là ngành y, còn là điều hiếm thấy. Sự xuất hiện của Henriette tại ngôi trường danh tiếng này đã gây tiếng vang lớn, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong hệ thống giáo dục Pháp. Bà còn gây ấn tượng mạnh mẽ bởi khả năng ngôn ngữ xuất sắc, thông thạo 7 thứ tiếng: Pháp, Anh, Trung, Tây Ban Nha, Ý, Hy Lạp và Latinh.

Sau 5 năm miệt mài học tập, năm 1932, Henriette tốt nghiệp đại học. Hai năm sau đó, bà hoàn thành chương trình thực tập và chính thức trở thành nữ bác sĩ y khoa Việt Nam đầu tiên tốt nghiệp tại Pháp. Ban đầu, bà ấp ủ dự định nghiên cứu về "Thụ tinh nhân tạo cho những người bị hiếm muộn", một đề tài quá mới mẻ và gây tranh cãi vào thời điểm đó. Cuối cùng, bà chọn một đề tài khác, và luận án tốt nghiệp của bà đã được hội đồng giám khảo đánh giá cao và trao huy chương vào năm 1934.

Năm 1935, Henriette trở về Việt Nam và kết hôn với Tiến sĩ Luật Vương Quang Nhường theo sự sắp đặt của gia đình. Mặc dù được đánh giá là một cặp đôi tài năng và xứng đôi, cuộc hôn nhân này chỉ kéo dài không đầy hai năm.

Không lâu sau khi hồi hương, Henriette bắt đầu sự nghiệp y khoa đầy gian nan. Bất chấp những định kiến giới và sự coi thường từ một số đồng nghiệp, bà vẫn kiên trì theo đuổi đam mê. Năm 29 tuổi, bà được bổ nhiệm làm Trưởng khoa Hộ sinh tại Bệnh viện Chợ Lớn, trở thành người phụ nữ đầu tiên giữ chức vụ quan trọng trong hệ thống bệnh viện thời bấy giờ.

Trong hơn 40 năm cống hiến cho ngành y, Henriette Bùi Quang Chiêu đã làm việc ở cả Việt Nam và Pháp. Bà không ngừng học hỏi và nâng cao kiến thức chuyên môn. Năm 1957, bà sang Nhật Bản học thêm về châm cứu để ứng dụng trong sản khoa. Năm 1961, bà chuyển đến Pháp sinh sống và mở phòng mạch riêng, tiếp tục chữa bệnh cứu người.

Tại Pháp, bà tái hôn với kỹ sư, bác sĩ Nguyễn Ngọc Bích, một người tài giỏi từng tốt nghiệp tại École Polytechnique, ngôi trường danh giá bậc nhất nước Pháp. Năm 1965, ông Bích mắc bệnh ung thư vòm họng. Henriette đã đưa chồng trở về Việt Nam để ông có thể trút hơi thở cuối cùng trên quê hương. Sau khi chồng mất, bà ở lại Việt Nam, tích cực tham gia vào các hoạt động khám chữa bệnh cho người dân. Năm 1971, bà trở lại Pháp và tiếp tục công việc y khoa.

Henriette Bùi Quang Chiêu qua đời ngày 27/4/2012 tại Paris, hưởng thọ 106 tuổi. Trước khi qua đời, bà đã hiến tặng căn biệt thự tư gia của mình tại số 28 đường Testard làm cơ sở cho trường Đại học Y khoa Sài Gòn (thuộc Viện Đại học Sài Gòn). Ngày nay, địa điểm này thuộc Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh, đường Võ Văn Tần, TP.HCM.