Ngôi làng có mật độ dân số cao nhất Việt Nam, gấp gần 17 lần Hà Nội: Tuổi đời 8 thế kỷ, tục lệ ăn Tết kéo dài cả tháng

Ngôi làng có mật độ dân số cao nhất Việt Nam

Làng Diêm Phố (nay là xã Ngư Lộc, huyện Hậu Lộc, tỉnh Thanh Hóa) cách đây chừng 8 thế kỷ, được những cư dân đầu tiên dựng lên ngay sát mép nước biển, trên đất xứ Cồn Bò và cạnh cửa sông Lạch Trường. Họ đã đặt cho làng cái tên Diêm Phố, mà theo như lý giải của các nhà nghiên cứu văn hóa thì Diêm Phố là tên chữ - một cái tên gắn liền với quá trình lịch sử suốt mấy trăm năm, kể từ thời nhà Lê. Dựa trên Hán tự ký âm, thì “Diêm” nghĩa là muối, còn “Phố” nghĩa là bến nước, bãi sông, ở đây có thể hiểu là “nại muối”. Cách lý giải này cũng đúng với đặc điểm địa lý (nằm sát bờ biển) và nghề nghiệp (làm muối, đánh cá) của làng, mà dựa vào đó, người xưa đã định danh cho vùng đất.

Diêm Phố là một làng đánh cá lâu đời và đông dân bậc nhất Thanh Hóa. Đồng thời, cũng từ rất sớm, làng biển này đã nổi danh nhờ bởi sự đông đúc của phân bố dân cư và đất đai chật hẹp, chẳng kém gì phố cổ Hà Nội. Trong những năm 70, 80 của thế kỷ trước, với chủ trương “khép kín vùng mép nước, xây dựng nền quốc phòng toàn dân và phát triển kinh tế” của huyện Hậu Lộc, người dân Diêm Phố và làng Diêm Phố - Ngư Lộc, đã đan xen vào các xã dọc theo đường bờ biển, chạy suốt từ Đa Lộc đến Hòa Lộc. Từ đó, tạo thành một cộng đồng ngư nghiệp lớn mạnh.

Làng đông dân nhất Việt Nam là Diêm Phố nay là xã Ngư Lộc, huyện Hậu Lộc (tỉnh Thanh Hoá).

Theo báo cáo từ UBND xã Ngư Lộc, đến cuối năm 2022, tổng dân số tại xã này đã vượt quá 19.000 người, trong khi diện tích đất ở làng biển Diêm Phố chỉ vỏn vẹn 0,46km2, phần còn lại chủ yếu là bãi bồi và đảo Hòn Nẹ. Điều này tạo ra một mật độ dân số lên tới 40.000 người/km2, gấp gần 17 lần so với Hà Nội (2.398 người/km2 theo số liệu năm 2023).

Vì mật độ dân số quá cao, nhà cửa ở đây xây dựng san sát, những con đường hẹp như ở các phố cổ Hà Nội. Đường dẫn vào trung tâm xã chỉ rộng 2 - 3m, trong khi các ngõ nhỏ chỉ có bề rộng khoảng hơn 1m.

Là một làng ven biển, Ngư Lộc không có diện tích đất dành cho sản xuất nông nghiệp, và người dân chủ yếu sống nhờ nghề đánh bắt, chế biến hải sản và các dịch vụ hỗ trợ ngành nghề này. Hiện tại, Ngư Lộc có khoảng 350 tàu thuyền phục vụ nghề biển, với gần 2.000 hộ dân, chiếm hơn 50% dân số xã. Mức thu nhập trung bình của người dân tại đây dao động từ 6 - 8 triệu đồng mỗi tháng.

Tuyến đê tránh lũ nối liền 5 xã vùng biển huyện Hậu Lộc là con đường rộng rãi nhất ở xã Ngư Lộc. Mỗi buổi sớm hay chiều tối, đây là nơi người dân tập trung ra hóng gió biển vào những ngày hè nóng bức. Đây cũng là nơi buôn bán hải sản tấp nập nhất ở địa phương.

Ăn Tết kéo dài gần cả tháng

Bắt đầu từ ngày 28 đến ngày 30 Tết, dạo quanh tuyến đường chính đi qua 7 thôn của xã Ngư Lộc, dọc hai bên là nhà ở san sát, kèm theo những cửa hàng tạp hóa nhộn nhịp kẻ mua người bán.

Thường vào ngày mùng 1 và mùng 2 Tết, người dân góp tiền để làm cơm cúng ông, bà tổ tiên hai bên nội, ngoại (người dân nơi đây hay gọi là "ăn cỗ chạp" tại nhà được chọn thờ cúng ông bà, tổ tiên). Vào những ngày này, con, cháu trong gia đình gác hết mọi việc để về tham dự, quây quần bên nhau.

Một phong tục khác của người dân xã Ngư Lộc đó là vào các ngày mùng 2 và mùng 3 Tết, ngư dân chọn ngày đi thuyền ra đảo Hòn Nẹ để cúng tế, xin lộc đầu năm, cầu cho một năm bội thu tôm cá.

Nghi lễ rước thuyền Long Châu - biểu tượng linh thiêng nhất của lễ hội cầu ngư, một lễ hội nổi bật của làng Diêm Phố, diễn ra từ ngày 22 đến 24/2 âm lịch hàng năm.

Ngoài ra, để chuẩn bị các lễ hội diễn ra vào mùa xuân mới, từ Rằm tháng Chạp, hầu hết các dòng họ đã tổ chức họp, làm lễ tạ kính cáo tiên tổ, tổng kết năm cũ, bàn công việc năm mới, chuyển giao đăng cai từ chi này sang chi khác.

Tới ngày 30 tháng Chạp, từng dòng họ tập trung về từ đường, tiến hành Tết khuyến học, khuyến tài, vinh danh các cháu học giỏi, chia sẻ với những hoàn cảnh khó khăn, viếng mộ tổ, thượng cờ Tổ quốc, cờ họ, làm lễ tất niên với nghi thức tâm linh.

Với người dân nơi đây, ngày Rằm tháng Giêng quan trọng không kém gì Tết Nguyên đán, sau khi kết thúc nghi lễ, các gia đình lại sum vầy, tổ chức liên hoan linh đình, hy vọng một năm mới ngập tràn hạnh phúc.

"Nếu nói về phong tục ăn Tết ở xã Ngư Lộc thì nhiều lắm. Nhưng thường thì tục lệ ăn Tết kéo dài cả tháng dường như cũng ít vùng quê nào giống như vậy", cụ ông Nguyễn Văn Đức (87 tuổi, ở xã Ngư Lộc) chia sẻ.