Loại hạt lớn nhất hành tinh, giá hơn 71 triệu đồng/hạt, nằm trong Sách đỏ thế giới, đang đối mặt nguy cơ tuyệt chủng

Trên quần đảo Seychelles, có một loài cọ gắn liền với những truyền thuyết huyền bí mang tên coco de mer (hay dừa đôi, tên khoa học Lodoicea maldivica). Đây là loài cây sở hữu quả và hạt giống lớn, nặng nhất thế giới. Mỗi quả có thể nặng tới 42 kg, trong đó phần hạt đã chiếm trung bình 18-20 kg. Với vòng đời chậm, mất tới 50 năm để trưởng thành và có thể sinh sản, coco de mer là một kỳ quan sinh học thực sự.

Loại cọ coco de mer, hay dừa đôi, tên khoa học Lodoicea maldivica

Để tồn tại trên vùng đất nghèo dinh dưỡng, coco de mer đã phát triển những cơ chế thích nghi đáng kinh ngạc. Một nghiên cứu của Christopher Kaiser-Bunbury từ Đại học Kỹ thuật Darmstadt (Đức) cho thấy lá cây chỉ chứa khoảng một phần ba lượng đạm và lân so với các loài thực vật khác. Trước khi rụng, cây còn rút lại phần lớn dưỡng chất từ lá già để tái sử dụng, dồn năng lượng cho việc nuôi quả và hạt.

Đặc biệt, tán lá khổng lồ của chúng hoạt động như một “mái che” hứng nước mưa và dẫn dòng chảy dọc thân cây. Dòng nước này cuốn theo phấn hoa, hoa rụng, phân chim và các chất hữu cơ khác, biến vùng đất quanh gốc trở nên màu mỡ. Nhờ vậy, lớp đất cách thân cây 20 cm giàu dinh dưỡng hơn ít nhất 50% so với đất chỉ cách đó 2m. Nhà thực vật học Stephen Blackmore từng nhận xét, khả năng dẫn nước của loài cọ này thậm chí hiệu quả hơn cả hệ thống máng xối trên nhiều ngôi nhà.

Trong khi hầu hết các loài cây tiến hóa để phát tán hạt đi xa, tránh cạnh tranh với cây mẹ, coco de mer lại làm điều ngược lại. Hạt của chúng không thể nổi trên mặt nước và thường chỉ rơi quanh gốc. Điều bất ngờ là cây con lại hưởng lợi khi mọc dưới bóng cây mẹ, nhờ được tiếp cận trực tiếp với lớp đất giàu dinh dưỡng do cây mẹ tạo ra.

Hans Lambers, Đại học Tây Australia, đánh giá đây là chiến lược hoàn toàn khác biệt. Thậm chí, coco de mer còn được xem là loài hiếm hoi trong thế giới thực vật có hành vi chăm sóc cây con. “Chúng tôi chưa từng biết loài nào khác có đặc tính này”, ông Kaiser-Bunbury khẳng định.

Truyền thuyết địa phương cho rằng hạt coco de mer có khả năng chữa bệnh. Dù chưa được khoa học chứng minh, danh tiếng này cùng hình dáng kỳ lạ đã biến chúng thành một “kỳ quan thiên nhiên” quý giá, từng được bán với giá từ 500 – 2.000 bảng Anh (từ 17 triệu đến hơn 71 triệu đồng) mỗi hạt.

Chính giá trị khổng lồ này đã đẩy coco de mer vào thảm cảnh. Do bị khai thác quá mức và tốc độ sinh trưởng chậm, số lượng cây trưởng thành trong tự nhiên chỉ còn khoảng 8.000 cây, tập trung chủ yếu ở hai đảo Praslin và Curieuse. Loài cây này đã được đưa vào danh sách nguy cấp, có nguy cơ tuyệt chủng trong Sách đỏ IUCN.

Để bảo tồn, hạt giống đang được nhân trồng trong tự nhiên và tại các vườn bách thảo trên thế giới. Đáng chú ý, nhiều nơi còn phải đặt hạt giống trong lồng sắt để ngăn chặn tình trạng săn trộm, một biện pháp cấp thiết để cứu lấy loài cây độc đáo này khỏi bờ vực tuyệt chủng.