Loại gỗ quý được săn lùng như ‘kho báu’, mất 200 năm mới trưởng thành, giá lên tới hơn 300 triệu/m3

“Vàng ròng” trong ngành chế tác nhạc cụ

Theo Nikkei Asia, gỗ đen châu Phi – loại gỗ cứng, thớ mịn từ Tanzania – nằm trong danh sách những vật liệu gỗ đắt giá nhất thế giới. Một khúc gỗ thô có thể được định giá khoảng 9.000 USD, trong khi giá gỗ đã qua chế biến vào năm 2016 đạt mức 13.000 USD/m3 (tương đương khoảng 330 triệu VNĐ). Hiện nay, con số này thậm chí còn cao hơn do nhu cầu tăng vọt.

Gỗ đen châu Phi được sử dụng trong sản xuất đồ nội thất cao cấp và các tác phẩm điêu khắc tinh xảo. (Ảnh minh họa)

Loại gỗ này được xem là “vật liệu vàng” trong ngành sản xuất nhạc cụ hơi, đặc biệt là kèn oboe và clarinet, nhờ độ cộng hưởng hoàn hảo mang đến âm thanh trầm bổng tại các phòng hòa nhạc danh tiếng. Với đặc tính dày đặc, nặng và cứng, gỗ đen châu Phi còn được ưa chuộng trong chế tác nghệ thuật, đồ nội thất khảm và các nhạc cụ dây nhỏ. Điểm đặc biệt là lớp dầu tự nhiên của gỗ giúp hạn chế rỉ sét trên dụng cụ, tăng thêm giá trị thực tiễn.

Loại cây “chậm lớn” và khan hiếm tự nhiên

Gỗ đen châu Phi là loài cây nhỏ, chỉ mọc ở vùng xavan khô cằn phía nam sa mạc Sahara, chủ yếu tại miền nam và trung châu Phi. Cây phát triển cực kỳ chậm, chỉ đạt độ trưởng thành hoàn toàn sau khoảng 200 năm, với chiều cao tối đa khoảng 15 mét (trung bình 8 mét) và đường kính thân hiếm khi vượt quá 30 cm. Hầu hết cây được khai thác hiện nay chỉ từ 70-80 năm tuổi, khiến việc tìm kiếm những khối gỗ lớn trở nên vô cùng khó khăn.

Gỗ đen châu Phi là loài cây nhỏ, chỉ mọc ở vùng xavan khô cằn phía nam sa mạc Sahara, chủ yếu tại miền nam và trung châu Phi. (Ảnh minh họa)

Trong lịch sử, gỗ đen từng được dùng làm tay cầm dụng cụ y tế ở châu Âu và xuất khẩu từ các thuộc địa của Anh, Pháp, Đức. Tuy nhiên, chỉ khoảng 9% số gỗ thu hoạch đạt chất lượng để chế tác nhạc cụ do yêu cầu khắt khe về độ hoàn hảo. Từ một cây 10m, 70 năm tuổi, các nghệ nhân chỉ sản xuất được khoảng 50 chiếc kèn clarinet – con số cho thấy sự khan hiếm đáng kinh ngạc của loại gỗ này.

Thách thức trong chế tác và bảo tồn

Không chỉ quý hiếm, gỗ đen châu Phi còn nổi tiếng khó gia công. Với màu sắc từ đen tuyền đến tím đậm, thớ gỗ thẳng và mịn, loại gỗ này cứng đến mức có thể làm cùn dụng cụ cắt trong thời gian ngắn. Đặc tính ít phân hủy, chịu nhiệt, chống cong vênh và kháng côn trùng khiến nó trở thành lựa chọn lý tưởng, nhưng cũng đẩy giá thành sản phẩm lên cao. Tuy nhiên, nhược điểm lớn là cây hiếm khi mọc thẳng đúng chuẩn, và bất kỳ khuyết tật nào cũng khiến gỗ không thể sử dụng cho nhạc cụ.

Để đáp ứng nhu cầu, các chương trình trồng cây đã được triển khai, nhưng việc bảo tồn và nâng cao chất lượng gỗ vẫn là bài toán nan giải. Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) xếp gỗ đen châu Phi vào nhóm “sắp bị đe dọa”, phản ánh áp lực từ khai thác và biến đổi môi trường.

Nhà sản xuất nhạc cụ Yamaha của Nhật Bản đang nỗ lực tạo nguồn cung bền vững cho gỗ đen châu Phi. Từ năm 2018, công ty hợp tác với Đại học Kyoto trong dự án nghiên cứu kéo dài đến năm 2027, nhằm tăng năng suất mỗi cây. Công nghệ mới giúp cải thiện chất lượng gỗ kém, mở rộng ứng dụng sang cả gỗ mun Ấn Độ và gỗ cẩm lai Trung Mỹ.

Gỗ đen châu Phi là loại gỗ được nhiều công ty lớn săn lùng vì giá trị sử dụng không thể thay thế. (Ảnh minh họa)

Kazushi Nakai, trợ lý giám đốc nhóm mua sắm vật liệu của Yamaha, chia sẻ: “Đây là loại gỗ không thể thay thế và chúng tôi lo ngại về tương lai của nó”. Trong khi đó, Keiichi Muramatsu, giám đốc kỹ thuật và mua sắm, nhấn mạnh: “Chúng tôi muốn thực hiện những bước đi đúng đắn ngay bây giờ để có nguồn cung ổn định trong nhiều thập kỷ tới”.

Sự thay đổi khí hậu cũng ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng gỗ. Ví dụ, gỗ vân sam dùng làm soundboard đàn piano giờ đây kém đặc hơn do cây phát triển nhanh bất thường. Với gỗ đen châu Phi, bảo vệ trữ lượng tự nhiên và tối ưu hóa từng khúc gỗ là cách duy nhất để duy trì nguồn cung cho các thế hệ sau.

Gỗ đen châu Phi không chỉ là một loại vật liệu – nó là biểu tượng của sự kiên trì, giá trị và khan hiếm trong tự nhiên. Dù đắt đỏ và khó tiếp cận, loại gỗ này vẫn giữ vững vị thế “vua” trong thế giới chế tác, khiến bất kỳ ai cũng phải trầm trồ trước sức hút của nó.