Loại gỗ 'đắt hơn vàng' tại Việt Nam đang được thương lái ráo riết săn lùng, chỉ còn 8 cây ngoài tự nhiên

Gỗ gù hương được coi như báu vật

Gỗ gù hương, còn được gọi là gỗ xá xị, được coi là "báu vật" của Việt Nam với nhiều lý do. Trước hết, loại gỗ này chống nứt, chống mối mọt và có mùi thơm tinh dầu đặc biệt, cho phép sử dụng làm gỗ tỏa hương để loại bỏ côn trùng như muỗi, gián và kiến.

Gỗ gù hương có giá trị kinh tế cao; một mét khối gỗ gù hương lâu năm có thể có giá trị lên tới 50 triệu đồng. Đó là lý do tại sao nó được coi là loại gỗ "đắt hơn vàng" và được săn lùng trên toàn cầu.

Gỗ gù hương có giá "đắt hơn vàng".

Giá trị của gỗ gù hương

Gỗ gù hương thường được dùng để để chế tạo đồ thủ công mỹ nghệ, tinh dầu của nó thì được dùng như một chất tạo hương và bảo quản tự nhiên. Đặc biệt, tinh dầu gỗ gù hương còn có tác dụng chữa bệnh. Người ta thường dùng nó để chế tạo nước hoa, xà phòng, dầu gội và các sản phẩm chăm sóc da...

Theo kết quả từ "Nghiên cứu bảo tồn và phát triển cây gù hương" do Trung tâm Khoa học Lâm Nghiệp vùng Trung tâm Bắc Bộ thực hiện trong 60 tháng (từ tháng 7/2010 đến tháng 7/2015) thì trên địa bàn ba tỉnh Phú Thọ, Yên Bái, Tuyên Quang, Ninh Bình có tổng cộng 53 cây gù hương phân bổ lần lượt là 29 cây, 6 cây, 16 cây và 2 cây. Trong đó phần lớn cây gù hương nằm trong vườn của các hộ gia đình (45/53 cây), còn lại chỉ có 8 cây mọc ngoài tự nhiên, tập trung tại hai khu vực cấm khai thác là khu di tích lịch sử Đền Hùng và vườn quốc gia Cúc Phương.

Vì khả năng tái sinh kém, nhu cầu cao nên số lượng cây gù hương ngày càng giảm. Loài cây này hiện nay nằm trong danh mục thực vật rừng nguy cấp, quý hiếm (nhóm IIA) theo Nghị định 31/2006/NĐ-CP ngày 30/3/2006 của Chính phủ.

Được thương lái Trung Quốc lùng mua

Có thời điểm gỗ gù hương “hot” tới mức được các thương lái Trung Quốc thu mua với mức giá từ hàng trăm cho đến cả tỷ đồng một khối gỗ. Những bộ bàn ghế làm từ gỗ gù hương vì thế mà có giá trị rất cao. Tuy nhiên, cây gù hương ngày càng hiếm do khả năng tái sinh của cây kém và thường xuyên bị khai thác để lấy gỗ nên số cây còn lại rất ít.

Theo Nghị định số 06/2019//NĐ-CP ngày 22/01/2019 của Chính phủ về quản lý thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm và thực thi công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp thì gỗ gù hương thuộc nhóm II là nhóm thực vật bị đe dọa tuyệt chủng nếu bị khai thác quá mức. Vì thế mà hiện nay người ta rất ít khai thác loại gỗ này.

Theo nhiều người dân tại tỉnh Yên Bái, cách đây nhiều năm, phong trào nấu tinh dầu gù hương tại chốn non cao vẫn còn vượng phát. Mạnh nhất là các huyện Trấn Yên, Văn Yên, Văn Chấn, Lục Yên... Gù hương được nấu để lấy tinh dầu bán ra nước ngoài làm thuốc chữa bệnh. Hồi đó, ven đường đầy những lò nấu tinh dầu thơm phức. Nhà nhà, người người nấu tinh dầu gù hương. Phong trào phát triển mạnh hơn cả nghề nấu tinh dầu quế hiện nay.

Thị trường tiêu thụ tinh dầu gù hương mạnh nhất là Trung Quốc. Nhiều người đồn thổi rằng, người phương Bắc thu mua tinh dầu gù hương về làm thuốc chữa bệnh, có người lại nói họ lấy về để làm hương liệu.

Vì nghề nấu tinh dầu gù hương phát triển quá nóng dẫn đến loài gỗ này bị khai thác đến mức tàn kiệt. Đến khoảng những năm 1995, loài cây này gần như vắng bóng trên nhiều “thánh địa” gù hương. Nhưng nghề vẫn tồn tại. Ban đầu, người ta chặt cây ở những cánh rừng ven khu dân cư, rồi dần dần họ rủ nhau vào tận rừng sâu, đốn hạ những cây gù hương có đường kính lên đến 2m.

Chỉ cần đốn hạ được một cây như vậy thì một gia đình nấu nửa năm chưa hết. Cứ như thế, người dân phải vào rừng nhiều ngày liền để săn gù hương. Giữa chốn rừng thiêng nước độc, nhiều người đã phải bỏ mạng vì sốt rét rừng, bị gỗ đè chết... “Hết nạc vạc đến xương”, người dân quay sang bới đất đào gốc những cây gù hương đã chặt trước đó. Một thời gian sau, gốc cũng hết và nghề nấu tinh dầu gù hương cũng biến mất. Đến nay trên địa bàn tỉnh Yên Bái không còn gia đình nào nấu loại tinh dầu thứ thiệt này.

Thật may là loại gỗ gù hương quý hiếm này vẫn chưa biến mất hoàn toàn. Trên địa bàn các huyện Lục Yên, Trấn Yên (tỉnh Yên Bái) vẫn còn lác đác chục cây gỗ gù hương. Đặc biệt, ngoài những cây gù hương khoảng 40 năm tuổi thì trên địa bàn huyện Lục Yên vẫn còn một cây khác có đường kính bằng 2 người ôm và theo lời dân bản địa thì cây gù hương đại thụ này đã trăm năm tuổi.

Hiện nay, các cá thể gù hương còn lại rất ít và rải rác, chính vì vậy mà chúng ta cần ra sức bảo vệ để góp phần giúp loài cây này có thể phục hồi trong tương lai.