Loại cây mọc trên đất có kim cương, chỗ nào cây này mọc chỗ đó chứa 'kho báu'

Theo tạp chí Science, vào năm 2015, trong quá trình khảo sát tìm kiếm kim cương, nhà địa chất học Stephen E. Haggerty từ Đại học Quốc tế Florida đã phát hiện một loài cây đặc biệt. Điều đáng chú ý là loài cây này chỉ mọc trên những vùng đất có chứa kimberlite - một loại đá núi lửa nằm trong vỏ Trái Đất, hiện được xem là nguồn chứa kim cương quan trọng nhất.

Loài cây này có gai, trông giống cây cọ, chỉ mọc trên đỉnh các ống kimberlite - những cột đá núi lửa cổ đại rộng hàng trăm mét, đâm sâu vào lòng đất. Các vụ phun trào trong quá khứ đã đưa kim cương từ lớp phủ Trái Đất lên mặt đất qua các ống này.

Công nhân sàng lọc kim cương trong một đường ống kimberlite ở phía Tây Bắc Liberia. Ảnh: Stephen Haggerty

Cây cỏ báo hiệu khoáng sản không phải là mới

Từ lâu, các thợ mỏ đã biết một số loài cây có thể "chỉ điểm" khoáng sản. Ví dụ, cây Lychnis alpina ở Scandinavia và cây Haumaniastrum katangense ở Trung Phi đều liên quan đến đồng, do chúng có khả năng chịu đựng lượng đồng cao trong đất.

Tuy nhiên, đây là lần đầu tiên giới khoa học tìm thấy một loài cây liên kết trực tiếp với kimberlite - loại đá có thể chứa kim cương. Loài cây này có tên là Pandanus candelabrum, theo Stephen Haggerty, nhà nghiên cứu tại Đại học Quốc tế Florida và là giám đốc thăm dò của công ty khai thác kim cương Youssef, đơn vị đang hoạt động ở Liberia. Haggerty cho rằng, cây này đã thích nghi với loại đất đặc trưng của kimberlite, vốn giàu magie, kali và phốt pho - những chất giống như phân bón tự nhiên.

Một lùm cây Pandanus candelabrum, dường như chỉ mọc trên đất kimberlite chứa kim cương. Ảnh: Stephen Haggerty

Kim cương được hình thành ở độ sâu hàng trăm kilomet, nơi carbon chịu áp suất và nhiệt độ cực cao. Chỉ có các vụ phun trào kimberlite đặc biệt mới đưa chúng lên bề mặt. Những ống kimberlite này rất hiếm, trong hơn 6.000 ống đã được phát hiện trên thế giới, chỉ khoảng 600 ống có chứa kim cương, và trong số đó, chỉ khoảng 60 ống là đủ giàu để khai thác. Ở Tây Phi, người dân thường đãi sỏi sông để tìm kim cương bị xói mòn từ các ống ở thượng nguồn. Tuy nhiên, phần lớn các ống kimberlite vẫn bị ẩn giấu trong những khu rừng rậm rạp, gần như không thể tiếp cận được.

Phát hiện cây “biết nói” dẫn lối đi tìm kim cương

Từ cuối những năm 1970, Haggerty đã có mặt tại Liberia để nghiên cứu kim cương. Năm 2013, gần một nơi gọi là Trại Alpha, ông đã tìm thấy một ống kimberlite mới, dài 500 mét và rộng 50 mét. Sau khi lấy mẫu đất từ vùng đầm lầy bằng thanh thép, người ta tìm thấy bốn viên kim cương, gồm hai viên khoảng 20 carat và hai viên nhỏ hơn.

Việc tìm thấy cọ Pandanus cũng như sự tồn tại của loài cây này có thể giúp giảm thiểu chi phí cho quá trình dò tìm quặng kim cương. Ảnh: Pixabay

Điều khiến ông chú ý hơn cả là một loài cây kỳ lạ mọc ngay trên ống này. Cây cao tới 10 mét, có rễ khí sinh giống cây ngập mặn, tán lá có gai như cây cọ. Người dân địa phương thường dùng lá của cây để lợp mái nhà. Haggerty cùng các nhà thực vật học từ Vườn bách thảo Hoàng gia Kew (Anh) và Vườn bách thảo Missouri (Mỹ), bước đầu xác định đó là Pandanus candelabrum. Loài cây này rất hiếm, phân bố từ Cameroon đến Senegal.

Ông đã tìm thấy cây này mọc ở một ống kimberlite khác cách đó 50 km, nhưng dường như nó không mọc ở nơi nào khác. “Đây là một phát hiện tuyệt vời, nhất là trong khu rừng rậm rất khó thăm dò”, nhà địa chất Karin Olson Hoal nhận xét. Shirey cũng cho rằng nếu cây pandanus này mọc ở những nơi có điều kiện tương tự như Brazil, nó cũng có thể là chìa khóa cho việc tìm kim cương tại đó.

Sau phát hiện thú vị này, Haggerty đã đưa một số máy móc hạng nặng vào khu vực để tiến hành phân tích mẫu đất quy mô lớn tại Trại Alpha, từ đó đánh giá khả năng khai thác. Ông cũng dự định tiếp tục nghiên cứu mối liên hệ giữa đất kimberlite và cây Pandanus candelabrum, cũng như khả năng nhận diện cây này từ hình ảnh vệ tinh. Nếu khả thi, đây sẽ là công cụ cực kỳ hữu ích để các quốc gia Tây Phi phát hiện và phát triển mỏ kim cương.