Loài cây 'hóa thạch sống' hồi sinh sau 2 triệu năm tuyệt chủng: Quý hiếm nhất hành tinh, hiện đang được trồng ở nơi bí mật

Câu chuyện bắt đầu vào năm 1994, khi một nhóm người đi bộ đường dài tình cờ phát hiện những cây kỳ lạ mọc trong một hẻm núi hẻo lánh thuộc Công viên Quốc gia Wollemi, nằm cách Sydney, Australia khoảng 100km về phía tây. Sự khác biệt rõ rệt của loài cây này đã thu hút sự chú ý của họ, và thông tin này nhanh chóng được báo cáo cho một nhà tự nhiên học địa phương. Sau khi mẫu lá được chuyển đến một nhà thực vật học để nghiên cứu, kết quả giám định đã làm chấn động giới khoa học: đây là một loài thực vật cổ đại, tưởng chừng đã biến mất khỏi tự nhiên từ rất lâu, có niên đại từ thời kỳ khủng long còn thống trị Trái Đất.

Thông Wollemi, với tên khoa học Wollemia nobilis, là một thành viên thuộc họ Araucariaceae, một họ thực vật cổ xưa chỉ xuất hiện tự nhiên ở Australia. Những hóa thạch còn lại của nó có thể truy nguyên từ kỷ Phấn trắng, khoảng 145 triệu đến 66 triệu năm trước. Trước khi được tái phát hiện, các nhà khoa học từng tin rằng thông Wollemi đã biến mất khỏi tự nhiên khoảng 2 triệu năm trước.

Về đặc điểm hình thái, thông Wollemi có thể cao từ 25-40m, với lớp vỏ cây màu nâu sẫm. Một điểm khác biệt đáng chú ý so với các loài thông khác là các nhánh cây chỉ phát triển đến một kích thước nhất định và mọc xung quanh một thân duy nhất. Chu trình sinh trưởng của loài cây này cũng vô cùng độc đáo: sau một thời gian, trên đầu mỗi nhánh sẽ xuất hiện một bông hoa, rồi dần dần nhánh ngừng phát triển. Khi hoa kết hạt, nhánh sẽ khô và rụng xuống, hạt này sẽ nảy mầm thành cây mới, trong khi trên thân cây mẹ sẽ mọc ra các nhánh khác để tiếp tục chu trình sinh trưởng. Đặc biệt, loài thông này có tuổi thọ rất cao, một số gen hiện tại được ước tính đã sống từ 500 đến 1.000 năm tuổi.

Thông Wollemi - Loài cây mệnh danh 'hóa thạch sống' hồi sinh sau 2 triệu năm tuyệt chủng

Việc tái phát hiện thông Wollemi đã mở ra một chương mới trong công tác bảo tồn và nghiên cứu về loài cây này. Các nhà nghiên cứu đến từ Úc, Mỹ và Ý đã hợp tác để giải mã bộ gen của thông Wollemi, giúp làm sáng tỏ quá trình tiến hóa, cơ chế sinh sản đặc biệt, đồng thời hỗ trợ công tác bảo tồn. Tuy nhiên, công tác bảo tồn gặp nhiều thách thức do số lượng thông Wollemi trong tự nhiên còn rất ít, chỉ khoảng 200 cây mọc tại một địa điểm bí mật trong Công viên Quốc gia Wollemi.

Các nhà khoa học nhận định rằng số lượng ít ỏi của loài cây này một phần do vật liệu di truyền có tính đa dạng thấp. Bộ gen của nó gồm 12,2 tỷ cặp nucleotide, cao gấp bốn lần so với con người. Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất trong việc sinh sản của thông Wollemi nằm ở sự hiện diện số lượng lớn của các transposon - những đoạn DNA có khả năng di chuyển trong bộ gen. Khi transposon không ổn định, sự phát triển của sinh vật cũng bị hạn chế. Hơn nữa, việc giải mã bộ gen còn giúp làm rõ lý do thông Wollemi dễ mắc bệnh, đặc biệt là sự nhạy cảm với Phytophthora cinnamomi, một loại nấm gây thối rễ dẫn đến chết cây.

Hiện nay, Liên minh Quốc tế Bảo tồn Thiên nhiên và Tài nguyên Thiên nhiên (IUCN) đã xếp thông Wollemi vào danh mục loài cực kỳ nguy cấp (CR) và chính phủ Úc đã áp dụng biện pháp bảo vệ nghiêm ngặt đối với loài cây này. Bên cạnh đó, biến đổi khí hậu với các hiện tượng thời tiết cực đoan ngày càng gia tăng cũng đặt ra mối đe dọa lớn đối với sự tồn tại của thông Wollemi. Các nhà thực vật học cảnh báo rằng nếu không có những biện pháp bảo tồn hiệu quả, loài cây này có nguy cơ biến mất hoàn toàn khỏi tự nhiên.

Sự trở lại của thông Wollemi sau hàng triệu năm bị cho là tuyệt chủng là minh chứng cho sức sống mãnh liệt của thiên nhiên. Bảo tồn loài cây này không chỉ giúp gìn giữ một di sản tự nhiên quý giá mà còn mang lại những hiểu biết quan trọng về tiến hóa và đa dạng sinh học trên Trái Đất. Những nỗ lực bảo tồn và nghiên cứu về thông Wollemi tiếp tục nhấn mạnh tầm quan trọng của việc gìn giữ môi trường và bảo vệ các loài sinh vật quý hiếm, để những câu chuyện kỳ diệu như vậy có thể tiếp tục được viết nên trong tương lai.