Loài cá nước ngọt sống lâu nhất: có thể sống hơn 100 năm, thậm chí càng già càng khỏe hơn

Nhiều năm qua, các nhà nghiên cứu Đại học Minnesota (Mỹ) miệt mài nghiên cứu các loài cá thuộc chi cá trâu (Ictiobus) bao gồm cá trâu môi lớn, trâu môi nhỏ, trâu đen.

Các khảo sát và thí nghiệm chỉ ra những loài cá này không chỉ sống sót trong điều kiện môi trường khắc nghiệt mà còn có tuổi thọ đáng kinh ngạc. Thậm chí, nhiều con đã vượt qua mọi giới hạn về sự lão hóa của động vật có xương sống.

Mọi chuyện bắt đầu khi một số ngư dân bắt gặp những đốm cam và đen kỳ lạ trên cơ thể nhiều con cá trâu tại hồ chứa Apache, vùng sa mạc Arizona, Mỹ nơi các điều kiện sống vô cùng khắc nghiệt.

Các ngư dân đã không giấu được sự tò mò và liên hệ với nhà ngư học Alec Lackmann từ Đại học Minnesota để tiến hành phân tích khoa học.

Nhóm nghiên cứu đã phân tích otoliths - những "sỏi tai" nằm bên trong hộp sọ của cá. Tương tự như vòng cây, otolith phát triển từng lớp mỗi năm, cho phép các nhà khoa học xác định chính xác tuổi của cá qua kính hiển vi.

Kết quả phân tích cho thấy một số con cá trâu đầu tiên được thả vào khu vực thượng hồ Apache đã sống từ năm 1918 đến nay.

Nhóm đối chiếu lại các tư liệu được lưu trữ và nhận thấy những con cá này ban đầu được nuôi ở các trại giống và ao nuôi dọc sông Mississippi ở miền Trung Tây, sau đó được chính phủ thả vào hồ này năm 1918.

Mở rộng nghiên cứu, nhóm nhận thấy hơn 90% số cá trâu ở hồ Apache đã sống hơn 85 năm.

Ngoài hồ Apache, năm 2019 nhóm phát hiện tiếp tục một con cá trâu miệng lớn sống đến 112 tuổi ở Pelican Rapids, Minnesota. Đến tháng 1/2023, nhóm nghiên cứu tiếp tục phát hiện một con cá trâu miệng lớn ở Saskatchewan (Canada) sống đến 127 tuổi. Nhóm cho rằng đây là một trong những loài cá nước ngọt sống lâu nhất còn tồn tại đến ngày nay.

Cá trâu có thể tồn tại hàng thập kỷ giữa các lần sinh sản do chúng đòi hỏi điều kiện môi trường rất đặc biệt để sinh sôi. Đó là lý do tại sao chúng tiến hóa để sống thọ. Đây là một cách thích nghi tiến hóa để bù cho những khoảng thời gian không sinh sản kéo dài.

Tại Saskatchewan, nơi cá trâu có thể sống tới 50 năm mà không sinh con non, loài vật chỉ đẻ trứng bên trong một phạm vi hẹp biến động ở mực nước.

Loài cá này khi bước vào tuổi già lại thể hiện hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả và phản ứng tốt hơn trước các áp lực. Cá trâu già ít bị căng thẳng và đề kháng khỏe hơn cá thể trẻ tuổi do đối phó với vi khuẩn tốt hơn. Không chỉ vậy, chúng có tỉ lệ bạch cầu hạt trung tính và tế bào lympho trong máu thấp hơn, chứng tỏ mức độ căng thẳng thấp.

Bên cạnh đó, những hồ nơi cá trâu sống ít bị khai thác thương mại cũng góp phần duy trì đời sống ổn định của chúng.