Hết thời, một loại củ từng 'đắt như tôm tươi' giờ thành thức ăn cho lợn, Việt Nam bán đầy đường

Khoảng năm 2010, khoai sâm đất – còn được biết đến với tên gọi hoàng sin cô – bất ngờ trở thành hiện tượng nông sản tại Trung Quốc. Loại củ có vị ngọt thanh, giòn, dễ ăn và giàu dưỡng chất này nhanh chóng chiếm được cảm tình của người tiêu dùng, đặc biệt là giới thành thị quan tâm đến sức khỏe.

Nhằm tăng tính hấp dẫn và giá trị thương mại, chính quyền địa phương tại một số tỉnh Trung Quốc đã đổi tên khoai sâm đất thành "quả thiên sơn tuyết liên" – cái tên gợi liên tưởng đến một loài thảo dược quý trong truyền thuyết. Nhờ chiến lược tiếp thị khéo léo này, khoai sâm đất không chỉ thoát khỏi danh xưng là một loại củ bình dân mà còn nhanh chóng “leo hạng”, sánh ngang với nhiều loại trái cây đặc sản đắt tiền.

Năm 2024, giá loại củ này tại Trung Quốc có thời điểm lên đến 20 nhân dân tệ/kg (tương đương khoảng 68.000 đồng), vượt xa giá trung bình của các loại quả truyền thống như cam, táo, bưởi. Sự thành công khiến nhiều nông dân tại các tỉnh như Tứ Xuyên, Vân Nam, Quý Châu đổ xô trồng khoai sâm đất, tạo nên làn sóng sản xuất ồ ạt.

Khoai sâm đất từng là loại củ được bán với giá thành khoảng 68.000 đồng (Ảnh minh họa).

Tuy nhiên, cơn sốt nào cũng có hồi kết. Sau thời kỳ huy hoàng ngắn ngủi, thị trường khoai sâm đất tại Trung Quốc bắt đầu bước vào giai đoạn thoái trào. Việc trồng trọt không có chiến lược dài hạn, cộng với sản lượng tăng đột biến do phong trào chạy theo xu hướng, khiến cung nhanh chóng vượt cầu.

Không chỉ vậy, nhiều nông dân quá chú trọng vào số lượng mà lơ là yếu tố chất lượng. Hậu quả là khoai sâm đất được đưa ra thị trường không đồng đều về mẫu mã, hương vị, dẫn đến việc người tiêu dùng dần quay lưng.

Hiện tại, giá bán loại nông sản từng được “quý như vàng” này chỉ còn khoảng 2 nhân dân tệ/kg, tức chưa đến 7.000 đồng – rẻ hơn nhiều so với rau củ thông thường. Tại một số khu chợ nông sản ở các tỉnh Trung Quốc, mức giá thậm chí còn tụt xuống chỉ còn 1,2 - 1,4 nhân dân tệ/kg (khoảng 4.000 – 4.800 đồng). Nhiều nông dân đành phải thu hoạch để làm thức ăn cho gia súc, giảm lỗ thay vì để củ hỏng ngoài ruộng.

Tại Việt Nam, khoai sâm đất cũng đã xuất hiện nhiều năm nay. Một số địa phương miền núi như Lào Cai, Sơn La, Đắk Lắk từng trồng thử nghiệm và cho kết quả khá khả quan. Tuy nhiên, sản phẩm này vẫn chưa được phổ biến rộng rãi và chủ yếu tiêu thụ ở quy mô nhỏ. Giá bán trong nước từng dao động từ 30.000 - 50.000 đồng/kg, nhưng cũng đang có dấu hiệu chững lại.

(Ảnh minh họa)

Trước biến động thị trường tại Trung Quốc – nơi có ảnh hưởng lớn đến khu vực – Việt Nam cần nhìn nhận rõ thực trạng này để tránh rơi vào vết xe đổ. Thay vì mở rộng diện tích trồng một cách ồ ạt khi chưa có đầu ra ổn định, việc xây dựng chuỗi giá trị bền vững, chú trọng chất lượng, đa dạng hóa sản phẩm (chế biến sâu, làm trà, sấy khô...) sẽ là hướng đi khả thi hơn.