Gia Cát Lượng rất tài giỏi nhưng có điểm yếu chí mạng mà Tư Mã Ý là người cuối cùng phát hiện ra

Gia Cát Lượng và Tư Mã Ý là đối thủ bất phân thắng bại suốt nhiều năm trời. Thế nhưng cuối cùng mưu sĩ của Tào Ngụy vẫn "trên cơ" vị quân sư kỳ tài của Thục Hán vì phát hiện ra điểm yếu chí mạng của đối phương.

Tuy nhiên, dù Gia Cát Lượng có hoàn hảo đến đâu thì cũng không tránh được những thiếu sót và khuyết điểm. Ai đã đọc “Tam Quốc Diễn Nghĩa” đều biết rằng Tư Mã Ý có thể được coi là đối thủ mạnh nhất của Gia Cát Lượng. Cả hai dường như là thiên địch nhưng cũng như những người tri kỉ hiểu nhau nhất; vì vậy, khi nhắc đến điểm yếu của Gia Cát Lượng, Tư Mã Ý đã thẳng thắn nói ra: “Có tham vọng nhưng không nhìn thấy cơ hội, có nhiều kế hoạch nhưng ít quyết định, làm quân sư tốt nhưng không có quyền lực”. Điều này có nghĩa là Gia Cát Lượng có tham vọng lớn khôi phục Hán thất nhưng không có cơ hội, có nhiều kế sách hay nhưng lại ít quyết định (có nghĩa là ông có nhiều kế sách dùng binh nhưng lại là người rất cẩn trọng, thiếu kinh nghiệm thực tế chiến đấu, phải thấy được chắc chắn thắng mới dám quyết đánh), dù là người rất tài giỏi nhưng lại không thể tự mình quyết định bởi một lòng trung thành phụng mệnh hoàng đế.

Nhiều sử gia đời sau cũng cho rằng tuy công lao của Gia Cát Lượng đối với nước Thục rất lớn nhưng sự đánh giá của Tư Mã Ý đối với ông vẫn rất khách quan. Tuy nhiên, dù thế nào đi nữa, sự đánh giá tài năng của Gia Cát Lượng trong lịch sử vẫn rất cao đối với nước Thục. Lòng trung thành của ông càng được ngưỡng mộ hơn.