Gia Cát Lượng có 'thuật nhìn người' đáng nể nhờ quan sát 7 điều: Người tài - người tệ không thể che giấu!

Trong tác phẩm Trí nhân, ​Gia Cát Lượng đề ra bảy nguyên tắc “nhìn người” giàu giá trị thực tiễn:

Tri thức

Ông đưa ra phương pháp tinh tế: dùng "mưu kế của mình" để thử thách tri thức của người khác. Nói cách khác, trao quyền vừa đủ, sau đó quan sát cách họ xử lý.

Đây là cách lãnh đạo khôn ngoan kiểm chứng năng lực nhân viên, đồng thời đánh giá thái độ làm việc. Nguyên tắc này gần gũi với khái niệm ủy quyền có giám sát trong quản trị hiện đại.

Gia Cát Lượng nhìn người như thế nào? (Ảnh minh họa)

Dũng cảm

"Trong hoạn nạn mới thấy chân tình, trong nguy nan mới biết hào kiệt." Gia Cát Lượng tin rằng chỉ khi đặt con người vào tình huống khốn quẫn, ta mới thấy rõ dũng khí của họ. Đây là yếu tố không thể thiếu với người đứng đầu: sự can đảm để quyết định trong bão tố. Nghiên cứu về lãnh đạo khủng hoảng ngày nay cũng nhấn mạnh rằng: dũng cảm không chỉ là sức mạnh cá nhân, mà còn là khả năng truyền cảm hứng và giữ ổn định tập thể.

Chí hướng

Gia Cát Lượng cho rằng điều đầu tiên cần nhìn vào một con người là chí hướng. Đặt họ trước câu hỏi về đúng – sai, ta sẽ thấy họ chọn đứng ở đâu. Người không phân biệt được chính – tà khó có thể trở thành đồng minh. Với ông, "chí" là gốc, là điều kiện tiên quyết để một người có thể trung thành và đáng trọng dụng.

Trong quản trị hiện đại, điều này tương ứng với việc kiểm tra giá trị cốt lõi và đạo đức nghề nghiệp của ứng viên.

Ứng biến

Một con người tài giỏi không chỉ nắm lý thuyết mà còn cần khả năng xoay chuyển tình thế. Gia Cát Lượng khuyên: hãy liên tục đặt câu hỏi, tranh luận, tạo áp lực trí tuệ để kiểm tra sự nhanh nhạy. Đây chính là "stress test" của thời xưa.

Trong kinh doanh, đó là kỹ năng giải quyết vấn đề, dám đối mặt với khủng hoảng và biến nguy thành cơ.

Bản tính bộc lộ qua rượu

Một chi tiết tưởng chừng đời thường nhưng lại rất sắc sảo: dùng rượu để xem bản chất. Người mất kiểm soát khi uống rượu khó giữ bí mật, khó gánh trách nhiệm lớn.

Dưới góc độ khoa học hành vi, rượu làm giảm ức chế, khiến bản năng thật sự bộc lộ. Điều này gợi mở cho quản trị hiện đại: những buổi "social test" phi chính thức đôi khi phản ánh trung thực hơn cả bản CV dày cộp.

Chính trực

Gia Cát Lượng nhấn mạnh: hãy cho con người cơ hội đối diện với lợi ích nhỏ để kiểm chứng sự thanh liêm. Người biết giữ mình trong lợi nhỏ mới xứng đáng giao trọng trách lớn. Đây chính là khái niệm "đạo đức trong tiểu tiết" – điều mà ngày nay nhiều tập đoàn áp dụng thông qua cơ chế kiểm soát nội bộ và thử thách lòng trung thực.

Lòng tin

Cuối cùng, chữ "tín" được Gia Cát Lượng coi như sự kết tinh của mọi phẩm chất. Giao việc, để đối phương tự hẹn thời gian hoàn thành, rồi quan sát. Giữ đúng cam kết chứng tỏ sự đáng tin cậy, thất hứa liên tục đồng nghĩa không thể gánh trọng trách.

Ở góc độ hiện đại, đây là nguyên tắc quản trị dựa trên KPI và deadline – thước đo rõ ràng nhất cho uy tín và năng lực.

Ngày nay có còn đúng?

Điều kỳ diệu là, hơn một thiên niên kỷ sau, bảy nguyên tắc "nhìn người" của Gia Cát Lượng vẫn còn nguyên giá trị. Chúng không chỉ giúp chúng ta hiểu thêm về nghệ thuật dùng người trong lịch sử, mà còn đặt nền móng cho nhiều lý thuyết quản trị hiện đại: từ lãnh đạo trong khủng hoảng, đánh giá năng lực, đến xây dựng văn hóa chính trực trong tổ chức.

Trong bối cảnh doanh nghiệp hiện đại phải đối diện với cạnh tranh khốc liệt, khủng hoảng toàn cầu và biến động nhân sự, những phương pháp "biết người" này không hề lỗi thời. Chúng nhắc nhở rằng: công nghệ có thể thay đổi, chiến lược có thể thay đổi, nhưng con người vẫn là yếu tố trung tâm quyết định thành bại.