Đâu là tỉnh ít huyện nhất miền Bắc?

Với diện tích vỏn vẹn 860 km², chỉ nhỉnh hơn Bắc Ninh, Hà Nam hiện tại được chia thành 6 đơn vị hành chính cấp huyện: Thành phố Phủ Lý, thị xã Duy Tiên và bốn huyện Kim Bảng, Lý Nhân, Thanh Liêm, Bình Lục. Vị trí địa lý của Hà Nam cũng vô cùng chiến lược, giáp với thủ đô Hà Nội ở phía bắc, Hưng Yên và Thái Bình ở phía đông, Ninh Bình và Nam Định ở phía nam, và Hòa Bình ở phía tây.

Nguồn gốc tên gọi "Hà Nam" là một câu hỏi thú vị. Theo các nghiên cứu lịch sử, tỉnh Hà Nam được hình thành trên cơ sở phủ Lý Nhân, được mở rộng thêm về phía Hà Nội (phía Bắc) và Nam Định (phía Nam). Từ đó, ba cách giải thích về ý nghĩa tên gọi Hà Nam đã được đưa ra:

Hà Nam là tỉnh ít huyện nhất miền Bắc

- Hà Nam là vùng đất phía Nam: Đây là cách giải thích đơn giản và trực quan nhất.

- Hà Nam là tên ghép: Là sự kết hợp hai chữ đầu của Hà Nội và Nam Định.

- Hà Nam là vùng sông nước phía Nam: Hay còn gọi là vùng đất phía nam Hồng Hà (sông Hồng).

Tuy nhiên, theo Địa chí Hà Nam, cách giải thích phổ biến nhất là "vùng đất ở phía nam Hà Nội". Trong bối cảnh lịch sử từ thời Hậu Lê, việc lấy kinh đô làm trung tâm để đặt tên các tỉnh (Bắc, Nam, Đông, Tây) rất phổ biến, và bốn tỉnh giáp kinh đô được coi là quan trọng nhất.

Mặc dù có diện tích nhỏ, Hà Nam lại là một vùng đất giàu truyền thống văn hóa. Nền văn minh lúa nước lâu đời đã tạo nên một nền văn hóa dân gian phong phú, thể hiện qua các loại hình nghệ thuật đặc sắc như chèo, hát chầu văn, hầu bóng, và ca trù.

Đặc biệt, Hà Nam là nơi lưu giữ nhiều lễ hội truyền thống, trong đó nổi tiếng nhất là lễ hội tịch điền Đọi Sơn. Lễ hội này, do vua Lê Đại Hành khởi xướng vào năm 987, mang ý nghĩa khuyến nông, tôn vinh vai trò của sản xuất nông nghiệp. Lễ tịch điền không chỉ là một nghi lễ cầu mùa màng bội thu mà còn là một di sản văn hóa tâm linh quan trọng của dân tộc.

Hà Nam cũng là mảnh đất sinh ra nhiều nhà văn, nhà thơ nổi tiếng, tiêu biểu là Nam Cao và Nguyễn Khuyến.

Nam Cao, với những tác phẩm hiện thực sâu sắc, đã tái hiện chân thực cuộc sống của người nông dân nghèo khổ trong xã hội cũ. Bút danh Nam Cao của ông cũng được ghép từ hai địa danh Cao Đà và Nam Sang, những địa danh gắn liền với quê hương ông. Tác phẩm nổi tiếng nhất của Nam Cao, "Chí Phèo", lấy bối cảnh làng Vũ Đại, được cho là dựa trên nguyên mẫu làng Đại Hoàng, quê hương của tác giả.

Nguyễn Khuyến, với những bài thơ nôm đậm chất trữ tình, đã ghi dấu ấn sâu sắc trong văn học Việt Nam. Cuộc đời ông trải qua nhiều gian truân, nhưng ông vẫn kiên trì học hành và đỗ đạt cao, trở thành một tấm gương sáng cho các thế hệ sau.