Có phải Bắc Giang là tỉnh được tách ra từ Bắc Ninh?

Bắc Giang - "người anh em" tách ra từ Bắc Ninh

Trước khi trở thành tỉnh nhỏ nhất Việt Nam như hiện tại, Bắc Ninh từng bao trùm một vùng đất rộng lớn bên bờ bắc sông Hồng, đối diện kinh đô Thăng Long. Vùng đất này không chỉ bao gồm toàn bộ tỉnh Bắc Ninh ngày nay, mà còn kéo dài sang cả phần nam của tỉnh Bắc Giang, cũng như một số huyện của Hà Nội (Đông Anh, Sóc Sơn, Gia Lâm) và Hưng Yên (Văn Giang, Văn Lâm).

Từ thời nhà nước Văn Lang sơ khai, vùng đất này đã thuộc bộ Vũ Ninh. Đến thời Lý - Trần, nó trở thành một phần của lộ Bắc Giang. Trải qua các triều đại Lê, nơi đây lần lượt mang tên đạo thừa tuyên Bắc Giang, thừa tuyên Kinh Bắc, xứ Kinh Bắc, trấn Kinh Bắc, trước khi chính thức được đổi tên thành trấn Bắc Ninh vào năm 1822.

Tỉnh nào được tách ra từ Bắc Ninh?

Đến năm 1831, triều Minh Mạng thứ 12, trấn Bắc Ninh chính thức đổi thành tỉnh Bắc Ninh. Tuy nhiên, bước ngoặt lớn xảy ra vào tháng 10 năm 1895, khi thực dân Pháp quyết định chia tỉnh Bắc Ninh thành hai tỉnh riêng biệt: Bắc Ninh và Bắc Giang. Đây chính là sự kiện đánh dấu sự ra đời của tỉnh Bắc Giang, một "người anh em" được tách ra từ Bắc Ninh.

Sự sáp nhập và tái lập: Tỉnh Hà Bắc và sự trở lại của Bắc Ninh, Bắc Giang

Một sự kiện đáng chú ý khác trong lịch sử hành chính của vùng đất này là việc sáp nhập hai tỉnh Bắc Giang và Bắc Ninh vào năm 1962, hình thành nên tỉnh Hà Bắc. Tỉnh Hà Bắc khi đó bao gồm 2 thị xã là Bắc Giang (tỉnh lỵ), Bắc Ninh và 16 huyện. Đến năm 1996, tỉnh Hà Bắc có diện tích hơn 4.600 km2, dân số hơn 2,3 triệu người, với 2 thị xã và 14 huyện.

Tuy nhiên, sự sáp nhập này không kéo dài. Đến tháng 11/1996, Quốc hội khóa IX đã ra nghị quyết chia tỉnh Hà Bắc để tái lập hai tỉnh Bắc Giang và Bắc Ninh. Hai tỉnh mới tái lập chính thức hoạt động từ ngày 1/1/1997.

Cái tên Hà Bắc: Dấu ấn lịch sử và sự sáng tạo

Việc đặt tên cho tỉnh Hà Bắc cũng là một câu chuyện thú vị. Theo báo Bắc Ninh, khi hai tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang thống nhất sáp nhập, việc đặt tên tỉnh mới đã gây ra nhiều tranh cãi. Nhiều ý kiến muốn giữ lại một chút tên của cả hai tỉnh để làm kỷ niệm, nhưng các phương án Ninh Giang hay Giang Ninh đều không phù hợp.

Cuối cùng, Bác Hồ đã tham khảo ý kiến của cụ Nguyễn Đình Ngân, một nhà nho uyên bác. Cụ Nguyễn Đình Ngân cho rằng hai tỉnh đều có chung chữ Bắc, mang ý nghĩa lịch sử và địa lý, nên cần giữ lại. Chữ thứ hai cần cân nhắc, tỉnh mới lại gần thủ đô Hà Nội, quanh thủ đô đã có Hà Đông và Hà Nam, nếu gọi Hà Bắc thì thuận. Chữ Bắc nhất định phải để sau để tránh trùng cụm từ Bắc Hà. Từ đó, cái tên Hà Bắc chính thức ra đời.

Dòng sông chung và sự phát triển công nghiệp

Sông Cầu là dòng sông chính chảy qua cả Bắc Giang và Bắc Ninh. Bắt nguồn từ dãy núi Văn Ôn của tỉnh Bắc Kạn, con sông dài 290km này đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp nước cho tưới tiêu và sinh hoạt, đồng thời gắn liền với đời sống tinh thần của người dân nơi đây.

Về lĩnh vực công nghiệp, mặc dù có nhiều ý kiến cho rằng Bắc Giang là tỉnh có nhiều khu công nghiệp nhất miền Bắc, thực tế Bắc Ninh mới là tỉnh dẫn đầu với 15 khu công nghiệp đang hoạt động. Trong khi đó, Hải Phòng có tổng diện tích khu công nghiệp lớn nhất miền Bắc, còn Bắc Giang có 9 khu công nghiệp được phê duyệt, trong đó 5 khu đang hoạt động.

Nhìn chung, lịch sử địa lý hành chính của Bắc Ninh và Bắc Giang là một hành trình đầy thú vị, phản ánh sự biến đổi của đất nước qua các thời kỳ. Từ một vùng đất rộng lớn, qua nhiều lần chia tách, sáp nhập, đến nay, cả Bắc Ninh và Bắc Giang đều đang trên đà phát triển mạnh mẽ, khẳng định vị thế của mình trong bức tranh kinh tế - xã hội của Việt Nam.