Cây thiêng ngàn tuổi từng được vua Lê sắc phong: ‘Báu vật’ độc nhất của cả thế giới, tọa lạc tại ‘thủ phủ công nghiệp’ miền Bắc

Tại xã Tiên Lục, tỉnh Bắc Giang (nay đã sáp nhập vào Bắc Ninh), có một cây dã hương (còn gọi là long não) với tuổi đời hơn 1.000 năm, được coi là biểu tượng thiên nhiên vô giá của Việt Nam. Không chỉ nổi bật về mặt niên đại, cây còn từng được vua Lê Cảnh Hưng ban sắc phong danh hiệu “Quốc chúa đô mộc Dã Đại vương” và được xếp hạng Di tích cấp quốc gia từ năm 1989. Đến năm 2012, cây dã hương được công nhận là Cây di sản Việt Nam.

Cây dã hương tại Tiên Lục là một trong những cây cổ thụ quý hiếm nhất thế giới

Cây dã hương cổ này còn được mệnh danh là "thần mộc" - một trong hai cá thể cùng loài có tuổi thọ cao nhất thế giới. Trên toàn cầu chỉ tồn tại hai cây dã hương cổ thụ, một ở Tiên Lục và một cây tại châu Phi, tuy nhiên cây ở châu Phi đã bị sâu, mối phá hoại và không còn tồn tại.

Với chu vi gốc hơn 8m, cao khoảng 30m, tán lá xum xuê, cây tạo nên khung cảnh kỳ vĩ. Đây không chỉ là một di sản thiên nhiên có giá trị lịch sử, văn hóa sâu sắc mà còn mang ý nghĩa sinh thái đặc biệt đối với môi trường và cộng đồng địa phương.

Người dân trong vùng kể rằng cây đã hiện diện từ thời vua Lê Cảnh Hưng (1740-1786), được xem như một linh vật và từng được phong tặng danh hiệu “thiêng liêng”. Suốt hàng thế kỷ, cây được gìn giữ cẩn trọng như một báu vật, thể hiện tinh thần trân trọng di sản tự nhiên của cả chính quyền lẫn người dân.

Cây dã hương cổ thụ có dáng bề thế, uy nghi, vỏ cây xù xì, thô ráp, cành lá xum xuê quanh năm

Theo ông Nguyễn Văn Biên, Giám đốc Trung tâm cây giống Tam Đảo (Vĩnh Phúc), dã hương là loài cây lâm nghiệp quý, hiện đang được khuyến khích trồng làm cây công trình và lấy gỗ. Thuộc họ gù hương, loài cây này có đặc điểm nổi bật là tinh dầu từ lá tỏa hương thơm đặc trưng, có khả năng xua đuổi côn trùng hiệu quả.

Giá trị của cây không chỉ nằm ở dược tính mà còn ở tiềm năng kinh tế. Nếu trồng làm cây công trình, khoảng cách hợp lý giữa các cây là từ 1-1,5m. Trong trường hợp trồng để lấy gỗ, khoảng cách nên từ 3-4m, theo khuyến nghị của ông Biên.

Thời Vua Lê Cảnh Hưng (1740 - 1786) cây dã hương đã được nhà vua ban sắc phong là “Quốc chúa đô mộc Dã Đại vương”

Là loài gỗ lớn với tán rộng, cây dã hương có hệ rễ phát triển mạnh mẽ, giúp giữ đất chắc chắn trên các sườn đồi, hạn chế xói mòn và bảo vệ tầng đất mặt. Tán lá dày của cây còn giúp giữ ẩm, điều hòa nhiệt độ và độ ẩm môi trường, đồng thời tạo điều kiện cho đa dạng sinh học phát triển.

Ngoài ra, cây còn có khả năng hấp thụ CO₂, nhả oxy và thanh lọc không khí, góp phần cải thiện sức khỏe con người. Tinh dầu từ dã hương có đặc tính kháng khuẩn, giúp làm sạch không gian sống, khiến loài cây này trở thành lựa chọn lý tưởng cho việc trồng tại đô thị và ven các tuyến đường nhằm tạo bóng mát và cải thiện chất lượng không khí.

Năm 2012, cây dã hương được công nhận là Cây di sản Việt Nam

Dã hương là loài cây thuộc họ long não, thường nở hoa vào cuối mùa xuân. Hoa có màu vàng nhạt, tỏa hương dịu nhẹ vào ban đêm. Nhựa cây giàu tinh dầu, trong đó có thành phần safrol - một chất quý giá được sử dụng trong ngành thực phẩm và mỹ phẩm.

Tại xã Tiên Lục, nhiều người dân tin rằng hương thơm đặc trưng của cây dã hương giúp tăng cường sức khỏe cho cộng đồng, giảm nguy cơ lây nhiễm các bệnh dịch truyền nhiễm. Với họ, cây dã hương cổ này không chỉ là biểu tượng thiêng liêng, mà còn là chỗ dựa tinh thần không thể thay thế.

Bắc Giang được mệnh danh là "thủ phủ" công nghiệp miền Bắc nhờ vào tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh chóng trong những năm gần đây. Tính đến tháng 3/2024, tỉnh Bắc Giang đã được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận thành lập 9 khu công nghiệp với tổng diện tích quy hoạch trên 2.252ha và tỷ lệ lấp đầy đạt trên 68%. Hiện tại Bắc Giang đã sáp nhập vào Bắc Ninh, tỉnh mới mang tên Bắc Ninh.