Cá sấu và khủng long sống cùng thời, tại sao cá sấu lại sống sót trong khi khủng long tuyệt chủng? Có phải do cá sấu mạnh hơn?

Khoảng 66 triệu năm trước, một tiểu hành tinh đường kính khoảng 10 km đã lao vào Trái Đất, gây ra sự kiện tuyệt chủng nổi tiếng "Kỷ Phấn trắng - Cổ cận" (KPg). Thảm họa này đã quét sạch loài khủng long từng thống trị hành tinh suốt hơn 100 triệu năm. Thế nhưng, giữa cơn đại nạn đó, một số loài vẫn sống sót, trong đó có cá sấu.

Một vụ va chạm thiên thạch đã gây ra biến đổi khí hậu nghiêm trọng, quét sạch phần lớn sự sống trên Trái Đất. Khủng long, kẻ thống trị khi ấy biến mất, nhưng cá sấu lại kiên cường sống sót.

Điều này đặt ra câu hỏi: Cá sấu và khủng long từng tồn tại cùng thời, vì sao cá sấu sống sót còn khủng long lại biến mất? Phải chăng cá sấu mạnh mẽ hơn? Thực tế, cá sấu sở hữu một lợi thế sinh tồn vượt trội, đó là khả năng chịu đói phi thường.

Các nghiên cứu cho thấy, một con cá sấu trưởng thành sau khi ăn no có thể không cần ăn thêm trong nhiều tháng, thậm chí từng có báo cáo ghi nhận cá sấu sống sót tới 3 năm mà không nạp thêm thức ăn. Đây là ưu thế quan trọng trong bối cảnh sự kiện tuyệt chủng KPg không chỉ gây ra những tác động tức thời như vụ nổ, sóng xung kích, động đất hay sóng thần, mà còn dẫn đến sự sụp đổ của hệ sinh thái toàn cầu.

Khi tiểu hành tinh va chạm, bụi, hợp chất lưu huỳnh và tro khói bị hất lên tầng khí quyển, tạo thành một "tấm màn" che kín bầu trời trong nhiều tháng đến hàng chục năm. Ánh sáng Mặt Trời bị cản trở, thực vật không thể quang hợp, dẫn đến cái chết hàng loạt của thảm thực vật. Từ đó, chuỗi thức ăn sụp đổ từ đáy lên, khiến nhiều loài, trong đó có khủng long không còn nguồn dinh dưỡng và dần diệt vong.

Thời gian "màn đêm" này kéo dài không quá lâu trong thang địa chất, nhưng đủ để quét sạch những loài tiêu hao năng lượng lớn. Ngược lại, khả năng chịu đói giúp cá sấu vượt qua giai đoạn hiểm nghèo. Ưu thế đó đến từ hai yếu tố:

Một là tiêu hao năng lượng thấp. Là loài biến nhiệt, cá sấu không phải duy trì nhiệt độ cơ thể ổn định như động vật hằng nhiệt. Chúng ít vận động, chủ yếu rình mồi, nên chỉ tiêu tốn khoảng 1/10 năng lượng so với loài hằng nhiệt cùng kích cỡ.

Mặt khác, cá sấu có hệ tiêu hóa mạnh mẽ. Chúng có thể nuốt lượng thức ăn tương đương 20% trọng lượng cơ thể, điều chỉnh độ axit dạ dày phù hợp để tiêu hóa không chỉ thịt mà cả xương, mai, sừng… tối đa hóa giá trị dinh dưỡng từ mỗi bữa.

Ngoài ra, môi trường sống bán thủy sinh cũng góp phần cứu cá sấu. Trong giai đoạn khủng hoảng, xác sinh vật trôi dạt về vùng trũng như hồ, sông, đầm lầy. Nguồn hữu cơ này nuôi vi sinh vật, rồi đến các loài không xương sống nhỏ (tôm, côn trùng), tiếp đó là cá và lưỡng cư. Cá sấu chỉ cần lượng thức ăn ít ỏi này để duy trì sự sống.

Dù vậy, không phải mọi loài cá sấu đều vượt qua được thảm họa. Điều kiện khắc nghiệt vẫn khiến phần lớn loài trong nhóm này biến mất. Ngày nay, trên thế giới chỉ còn hơn 20 loài cá sấu thuộc 3 họ.

Một điểm thú vị là theo nghiên cứu, chim hiện đại thực chất tiến hóa từ một số loài khủng long chân thú nhỏ, nghĩa là về mặt sinh học, "khủng long" chưa hoàn toàn tuyệt chủng, chỉ có các loài khủng long "không phải chim" là biến mất.