Bỏ cấp huyện, sáp nhập xã: Trường học, trạm y tế, thôn, tổ dân phố sẽ sắp xếp thế nào?

Theo đó, chủ trương xóa bỏ cấp huyện và tiến hành sáp nhập các xã sẽ kéo theo hàng loạt điều chỉnh quan trọng trong cơ cấu tổ chức và hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt là hệ thống trường học, trạm y tế, cũng như cách thức quản lý thôn, tổ dân phố.

Một trong những điểm đáng chú ý nhất của định hướng này là việc kết thúc sử dụng người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã kể từ ngày 1-8 tới. Quyết định này không chỉ tác động trực tiếp đến đội ngũ cán bộ cơ sở mà còn đặt ra yêu cầu cho chính quyền địa phương trong việc xem xét, bố trí lại lực lượng này. Theo đó, những người đáp ứng yêu cầu có thể được sắp xếp tham gia công tác tại thôn, tổ dân phố, trong khi những trường hợp không được bố trí sẽ được hưởng chế độ, chính sách theo quy định. Động thái này được kỳ vọng sẽ góp phần tinh gọn bộ máy hành chính cấp xã, nâng cao hiệu quả hoạt động và giảm tải gánh nặng ngân sách.

Trường học, trạm y tế, thôn, tổ dân phố sẽ sắp xếp thế nào sau khi bỏ cấp huyện, sáp nhập xã? (Ảnh minh hoạ)

Về tổ chức cơ sở, Ban Chỉ đạo khẳng định thôn, tổ dân phố vẫn giữ nguyên vai trò là tổ chức tự quản của cộng đồng dân cư, không phải là cấp hành chính. Trước mắt, các thôn, tổ dân phố hiện có sẽ được giữ nguyên. Tuy nhiên, sau khi hoàn thành việc sắp xếp đơn vị hành chính các cấp, Chính phủ sẽ giao Bộ Nội vụ nghiên cứu và hướng dẫn việc sắp xếp, tổ chức lại thôn, tổ dân phố theo hướng tinh gọn, hiệu quả hơn, nhằm phục vụ trực tiếp đời sống của cộng đồng dân cư trên địa bàn. Theo thống kê của Bộ Nội vụ, tính đến cuối năm 2021, cả nước có tới 90.508 thôn, tổ dân phố, cho thấy quy mô và tầm quan trọng của việc sắp xếp lại các đơn vị này trong tương lai.

Những thay đổi lớn nhất dự kiến sẽ diễn ra trong lĩnh vực đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt là hệ thống giáo dục và y tế. Theo định hướng của Ban Chỉ đạo, các đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc UBND cấp huyện hiện nay sẽ được chuyển giao hoặc thành lập mới trực thuộc UBND cấp xã sau khi sáp nhập, tuân theo Kết luận 137 của Bộ Chính trị và hướng dẫn của các bộ quản lý chuyên ngành. Sau khi chính quyền địa phương 2 cấp đi vào hoạt động ổn định, Chính phủ sẽ tiếp tục giao các bộ ngành liên quan xây dựng các quy định mới hoặc sửa đổi, bổ sung các quy định hiện hành để đảm bảo hoạt động hiệu quả của các đơn vị sự nghiệp, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người dân.

Trong lĩnh vực giáo dục, định hướng nêu rõ sẽ giữ nguyên các trường THCS, tiểu học và mầm non công lập hiện có và chuyển giao về cho chính quyền địa phương cấp xã quản lý. Điều này đồng nghĩa với việc cấp xã sẽ đóng vai trò trung tâm trong việc quản lý và điều hành hệ thống giáo dục cơ sở. Ngược lại, các trung tâm giáo dục nghề nghiệp và trung tâm giáo dục thường xuyên thuộc UBND cấp huyện hiện nay sẽ được chuyển về Sở Giáo dục và Đào tạo quản lý và tổ chức lại theo hướng cung ứng dịch vụ theo khu vực liên xã, phường. Sự thay đổi này có thể dẫn đến việc hình thành các trung tâm giáo dục nghề nghiệp và thường xuyên có quy mô lớn hơn, phục vụ nhu cầu đào tạo của nhiều địa phương lân cận.

(Ảnh minh hoạ)

Đối với lĩnh vực y tế, định hướng chủ trương duy trì các trạm y tế xã, phường hiện có để đảm bảo việc chăm sóc sức khỏe ban đầu cho người dân trên địa bàn. Tuy nhiên, căn cứ vào diện tích và quy mô dân số của các đơn vị cấp xã mới sau sáp nhập, UBND cấp tỉnh có thể xem xét tổ chức lại thành một đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc UBND cấp xã, thực hiện đồng thời nhiệm vụ phòng bệnh và chăm sóc sức khỏe ban đầu. Điều này có thể dẫn đến việc hợp nhất các trạm y tế nhỏ lẻ thành các trung tâm y tế xã có quy mô lớn hơn, trang thiết bị hiện đại hơn và đội ngũ nhân viên y tế chuyên môn hóa hơn.

Trong khi đó, các trung tâm y tế và bệnh viện đa khoa thuộc UBND cấp huyện hiện nay sẽ được chuyển về Sở Y tế quản lý để tiến hành sắp xếp và tổ chức cung ứng dịch vụ theo khu vực liên xã, phường. Tương tự như lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp, việc này có thể dẫn đến việc hình thành các trung tâm y tế và bệnh viện đa khoa khu vực, có khả năng cung cấp các dịch vụ y tế chuyên sâu hơn cho người dân của nhiều xã, phường.

(Ảnh minh hoạ)

Ngoài ra, Ban Chỉ đạo cũng định hướng việc sắp xếp, tổ chức một đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc UBND cấp xã để cung ứng các dịch vụ sự nghiệp công cơ bản, thiết yếu khác cho người dân trên địa bàn, bao gồm các lĩnh vực văn hóa, thể thao, du lịch, thông tin, truyền thông, nông nghiệp và môi trường. Đồng thời, sẽ sắp xếp lại và tổ chức một đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ chi thường xuyên (Ban quản lý dự án) thuộc UBND cấp xã để cung ứng dịch vụ sự nghiệp công trong các lĩnh vực xây dựng, phát triển quỹ đất, giải phóng mặt bằng... trên địa bàn. Trong trường hợp cần thiết, UBND cấp tỉnh có thể thành lập các đơn vị sự nghiệp thuộc Ban quản lý dự án của UBND cấp tỉnh để cung ứng dịch vụ theo khu vực liên xã, phường.

Một nhiệm vụ quan trọng khác được Ban Chỉ đạo giao cho UBND cấp tỉnh là thực hiện việc cơ cấu lại hoặc giải thể các đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động không hiệu quả, nhằm đảm bảo nâng cao chất lượng cung ứng dịch vụ sự nghiệp công cơ bản và thiết yếu. Quá trình này cũng phải gắn liền với việc cơ cấu lại, giảm số lượng viên chức hưởng lương từ ngân sách nhà nước theo tinh thần Nghị quyết 19/2017 của Hội nghị Trung ương 6 khóa XII.