Ai quyết định trí tuệ và ngoại hình của đứa con? Các chuyên gia trả lời: Không thể chỉ là cha hay mẹ!

1. Trí tuệ của con chịu ảnh hưởng nhiều hơn từ mẹ?

Trí tuệ (IQ) là khả năng học hỏi, phân tích và giải quyết vấn đề. Theo nhiều nghiên cứu khoa học, trí tuệ chịu ảnh hưởng từ cả yếu tố di truyền lẫn môi trường. Tuy nhiên, yếu tố di truyền thường đóng vai trò nổi trội.

Cha mẹ không chỉ truyền gen mà còn truyền cảm xúc, tư duy và môi trường sống cho trẻ

Một số nghiên cứu cho rằng: gen liên quan đến trí tuệ chủ yếu nằm trên nhiễm sắc thể X, trong khi phụ nữ có hai nhiễm sắc thể X, còn nam giới chỉ có một. Điều này có nghĩa rằng, mẹ có thể đóng vai trò lớn hơn trong việc truyền gen liên quan đến trí tuệ cho con cái, đặc biệt là con trai.

Tuy nhiên, không thể bỏ qua ảnh hưởng của cha. Ngoài ra, cha mẹ còn ảnh hưởng thông qua việc xây dựng môi trường giáo dục, dinh dưỡng, cảm xúc cho con… những yếu tố quan trọng không kém.

2. Môi trường, yếu tố không thể bỏ qua

Theo tâm lý học phát triển, môi trường gia đình đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc phát triển trí tuệ của trẻ. Một môi trường ấm áp, dân chủ, khuyến khích khám phá sẽ giúp trẻ phát triển tư duy logic, khả năng ngôn ngữ và giải quyết vấn đề tốt hơn.

Lý thuyết gắn bó an toàn (secure attachment) của nhà tâm lý học John Bowlby cho rằng: Trẻ em được lớn lên trong một mối quan hệ gắn bó an toàn với cha mẹ sẽ cảm thấy an tâm khi khám phá thế giới, từ đó trí tuệ và kỹ năng xã hội cũng được phát triển toàn diện.

Do đó, cha mẹ không chỉ truyền gen mà còn truyền cảm xúc, tư duy và môi trường sống, từ đó tạo nên nền tảng cho trí tuệ của trẻ.

3. Ai quyết định ngoại hình của con?

Về mặt khoa học, ngoại hình được quyết định bởi cả cha và mẹ, mỗi người đóng góp một nửa bộ gen, tức là mỗi người truyền cho con 23 nhiễm sắc thể.

Tuy nhiên, sự biểu hiện gen là ngẫu nhiên và đa dạng, vì vậy mỗi đứa trẻ trong cùng một gia đình có thể có ngoại hình khác nhau. Có bé mắt giống mẹ, có bé mũi giống cha, hoàn toàn tự nhiên và không theo công thức cố định nào cả.

Một nghiên cứu trên tạp chí Nature Genetics năm 2018 đã phát hiện ra hơn 130 gen ảnh hưởng đến đặc điểm gương mặt con người cho thấy mức độ phức tạp và phong phú trong việc di truyền ngoại hình.

4. Môi trường cũng ảnh hưởng đến ngoại hình

Không chỉ di truyền, môi trường cũng góp phần quan trọng. Trong giai đoạn thai kỳ, dinh dưỡng của mẹ, việc bổ sung đầy đủ axit folic, vitamin A, D, sắt… sẽ giúp thai nhi phát triển bình thường. Ngược lại, nếu mẹ bị thiếu chất hoặc tiếp xúc với chất độc hại (thuốc lá, rượu, hóa chất…), nguy cơ dị tật như sứt môi, dị hình xương mặt có thể tăng cao.

Sau khi sinh, yếu tố như chế độ ăn uống, vận động, giấc ngủ, môi trường sống... cũng ảnh hưởng trực tiếp đến vóc dáng, làn da, chiều cao và sự phát triển tổng thể của trẻ.

Ví dụ, trẻ ăn uống khoa học, hoạt động thể chất đều đặn sẽ cao lớn, săn chắc hơn; trẻ ít vận động và chế độ ăn không cân bằng dễ có thể trạng yếu hoặc thừa cân.