Ai là người Việt Nam duy nhất được 3 lần phong anh hùng?

Chiến công trên bầu trời Hà Nội

Hơn nửa thế kỷ đã trôi qua, nhưng ký ức về trận “Điện Biên Phủ trên không” 12 ngày đêm lịch sử năm 1972 vẫn vẹn nguyên trong tâm trí Trung tướng Phạm Tuân. Ông kể lại, trong giai đoạn ác liệt của cuộc kháng chiến, việc bắn hạ B52 là nhiệm vụ vô cùng khó khăn. Loại máy bay này thường bay đêm, được trang bị hệ thống gây nhiễu hiện đại và có nhiều máy bay F4, F111 hộ tống, khiến việc phát hiện và tấn công gần như bất khả thi.

Trước tình thế đó, quân ta nhận lệnh bằng mọi cách phải ngăn chặn, không quân phải cất cánh, tên lửa phải đánh. Áp lực đè nặng lên vai những người lính phi công. "Khi ấy, Không quân ta với máy bay tiêm kích hiện đại nhất MiG 21 đã nhiều lần xuất kích, nhưng vẫn chưa hoàn thành nhiệm vụ. Thời điểm đó thật sự áp lực đối với lính lái chúng tôi. Lúc đó, không có bản lĩnh kiên cường và ý chí quyết tâm đánh thắng địch, chúng tôi không thể hạ gục pháo đài B52 của Mỹ", Trung tướng Tuân nhớ lại.

Anh hùng, Trung tướng Phạm Tuân

Với ý chí và sự sáng tạo, quân ta đã thay đổi chiến thuật. Thay vì cất cánh từ các sân bay gần Hà Nội, máy bay được đưa ra vòng ngoài như Yên Bái để tránh bị phát hiện. Cách đánh cũng thay đổi: không dùng ra đa mà bằng mắt thường, không bay thấp mà bay thẳng lên tầm cao với tốc độ lớn. Chính Phạm Tuân là người đầu tiên thực hiện cách đánh táo bạo này.

Đêm 27/12/1972, khi nhiều tốp B52 tiến vào Hà Nội, ông được lệnh cất cánh. Khéo léo điều khiển chiếc MiG-21 né tránh đội hình F4 bảo vệ, ông tiếp cận mục tiêu. Chờ thêm vài giây để vào cự ly lý tưởng, ông phóng hai quả tên lửa, hạ gục tại chỗ một chiếc B52 và hạ cánh an toàn. Chiến công hiển hách này ngay lập tức được Đại tướng Võ Nguyên Giáp gửi điện khen. Ngày 3/9/1973, ông được trao tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam.

Chinh phục vũ trụ

Sinh ra tại vùng quê chiêm trũng Thái Bình, chàng trai Phạm Tuân gia nhập quân đội và được tuyển vào lực lượng Không quân. Duyên phận đã đưa ông từ một thợ máy trở thành phi công tại Liên Xô. Năm 1979, ông được chọn vào đội bay quốc tế trong chương trình Intercosmos.

Để chuẩn bị cho chuyến bay lịch sử, ông và các đồng đội đã trải qua những bài huấn luyện gian khổ. "Việc khó nhất là trong điều kiện không trọng lượng, nhưng vẫn đảm bảo làm việc bình thường", ông chia sẻ. Trước ngày lên đường, ông được các lãnh đạo cao cấp của Đảng và Nhà nước nhắn nhủ, dặn dò phải thể hiện bản lĩnh của người Việt Nam, quyết tâm thực hiện bằng được nhiệm vụ.

Ngày 23/7/1980, từ sân bay vũ trụ Baikonur, Phạm Tuân cùng nhà du hành Liên Xô Viktor Gorbatko bay vào không gian trên tàu Soyuz 37. Trong 7 ngày, 20 giờ và 42 phút trên quỹ đạo, họ đã thực hiện 142 vòng quanh Trái Đất, tiến hành nhiều thí nghiệm khoa học quan trọng như chụp ảnh Việt Nam từ vũ trụ, quan sát địa chất để dự đoán khoáng sản và nghiên cứu các dòng hải lưu.

Khi trở về, ông được Đảng và Nhà nước trao tặng danh hiệu Anh hùng Lao động và Huân chương Hồ Chí Minh. Cũng trong năm 1980, ông vinh dự trở thành người nước ngoài đầu tiên được tặng danh hiệu Anh hùng Liên Xô và Huân chương Lê-nin.

Bản lĩnh và lời nhắn gửi thế hệ trẻ

Ở tuổi nghỉ hưu, người Anh hùng Phạm Tuân vẫn tích cực tham gia các hoạt động xã hội, trở thành diễn giả truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ. Khi được hỏi về bí quyết làm nên chiến công, ông cho rằng đó là sự kết hợp giữa may mắn có thời cơ và bản lĩnh biết chớp lấy thời cơ. Theo ông, bản lĩnh chính là sự hòa quyện giữa ý chí quyết tâm và sự sáng tạo trong cách làm, là "biết đánh và biết thắng".

Ông luôn tự hào khi kể về Không quân Việt Nam, về những ký ức không thể nào quên. Ông chia sẻ: “Thế hệ trẻ hôm nay đừng bao giờ quên lịch sử. Chúng ta đã có một quá khứ hào hùng. Tôi muốn kể lại để các em hiểu được cha anh chúng ta đã sống và chiến đấu thế nào”.

Trung tướng Phạm Tuân tin tưởng thế hệ trẻ ngày nay với tri thức và điều kiện tốt hơn sẽ làm tốt hơn thế hệ đi trước. Ông nhắn nhủ các bạn trẻ hãy ra sức học tập, nghiên cứu khoa học, rèn luyện bản thân và nuôi dưỡng khát vọng, bởi không gì là không thể. Cuộc đời ông chính là minh chứng sống động cho bản lĩnh, ý chí và khát vọng của con người Việt Nam, một biểu tượng của niềm tự hào và là nguồn cảm hứng bất tận cho các thế hệ mai sau.