Ai cũng ôm khát vọng về miền đất hứa, nhưng có khi chưa kịp chạm chân đã phát hiện 'thiên đường' chỉ là tên một nhà nghỉ ven đường

Đặt chân đến miền đất hứa là khát vọng của bất cứ ai, nhưng nó luôn kèm theo một cái giá, mà không phải ai cũng có đủ sức để trả.

Mà chẳng cứ người Việt, ở các nước đang phát triển khác, nhiều người cũng đang mơ mộng về miền đất hứa như thế. Họ bằng nhiều cách ôm hy vọng là cứ nhắm mắt vào chịu đựng rồi mở mắt ra đã đến thiên đường.

Nhưng sự thật là, dù đi theo con đường nào, hợp pháp hay bất hợp pháp, những người đi tìm miền đất hứa ở nước ngoài phải tìm kiếm công việc, cạnh tranh với người bản địa và những người di dân khác để có thu nhập trang trải chi phí sinh hoạt, trả nợ... Nếu không có giấy tờ hợp pháp, họ thường không thể tìm kiếm được các công việc chính thức, không được pháp luật bảo vệ và có thu nhập ổn định, không thể tiếp cận với các dịch vụ cơ bản trong đời sống, từ chăm sóc sức khỏe cho tới nhà ở. Thay vào đó, họ phải làm các công việc nặng nhọc, bất hợp pháp, có thể bị chủ sử dụng lao động bóc lột, trả công một cách rẻ mạt... và có thể bị trục xuất, bắt giữ bất cứ lúc nào.

Đích đến cuối cùng của họ, dù hợp pháp hay không, vẫn là sự đổi đời. Họ hy vọng sẽ được đổi cho một cuộc đời khác tốt đẹp hơn thứ họ đang có ở quê hương. Đó có thể là một cuộc đời thênh thang xe cộ, một cuộc đời nhà cao cửa rộng, một cuộc đời thảnh thơi dung dị, nhưng có thể lắm, đó là một cuộc đời chìm sâu trong ánh đèn các căn hầm trồng cần sa, một cuộc đời quần quật nô lệ trên tàu biển, một cuộc đời cong lưng ở những công trường nguy hiểm, một cuộc đời không phân biệt khóc cười nơi nhà thổ tối ám.

Nhưng ngay cả bám trụ ở những miền đất hứa nội địa cũng không hẳn là dễ thở hơn. Nhiều người cũng đang chật vật để sống ở thành thị bằng mọi giá. Cái giá để chạm tay đến miền đất hứa có thể là áp lực phải thành công, là chật vật với tiền thuê nhà, làm việc điên cuồng, nai lưng trả góp tiền chung cư, để bố mẹ già ở quê nhà nhớ con mong cháu, là hy sinh cả tuổi trẻ để chuẩn bị cho con mình một cuộc đời khá hơn. Kiếm được nhiều tiền hơn, nhưng mức chi phí sinh hoạt cũng đắt đỏ hơn, áp lực cạnh tranh lớn hơn, là vật lộn với tắc đường, ngột ngạt để đi làm, là xoay xở khó khăn để có hộ khẩu, để xin học trường tốt cho con...

Dù cho miền đất hứa họ đã chọn không hoàn hảo như họ kỳ vọng, và việc chạm đến nó phải trả giá bằng những giọt nước mắt rơi thầm, những cơn stress triền miên, ai cũng phải kiên cường mà sống tiếp.

Đâu cũng có thể là miền đất hứa, nếu người ta đủ yêu thương

Những áp lực đè nặng lên vai người đi xuất khẩu lao động để kiếm tiền trả nợ, làm giàu, những cái chết của người tị nạn hay những phận người được tìm thấy trong những nông trại cần sa, những nhà thổ, công trường… ở châu Âu; sự bùng nổ dân số, nạn tắc đường, ô nhiễm môi trường, tệ nạn ở nhiều thành phố lớn ở Việt Nam đã phần nào cho thấy sự khắc nghiệt của những miền đất hứa.

Ai cũng muốn đi đến những chân trời mới, rồi ai sẽ ở lại và gắn bó với tận cùng mùi vị của đất đai, với những tàu cá và đảo nổi đảo chìm, với những cằn khô sỏi đá, với giấc mơ dựng cuộc đời trên đất đai quê hương? Nỗi hy vọng lớn của những người thiên di được tạo nên từ một tuyệt vọng lớn, từ sự sợ hãi không thể sống hạnh phúc và làm giàu từ quê hương. Nhưng may quá, vẫn còn những người ở lại, những người không bỏ chạy, không chọn cách kiếm tìm cơ hội từ một nơi xa, đối mặt với nguy nan, đối mặt với từng trắc trở đời sống, để đổi đời, để không dứt niềm lạc quan “còn da lông mọc, còn chồi lên cây”.

Đó là những người già cô đơn ở nhiều ngôi làng giàu lên nhờ xuất khẩu lao động. Đó là những người như Tuấn, một anh chàng nhiếp ảnh đã lăn lộn mãi ở Hà Nội với nghề nhiếp ảnh, có tài, nhưng không thể cạnh tranh nổi với hàng trăm người có tài khác. Tuấn về Hải Phòng, một vùng đất không được coi là hứa hẹn lắm nhưng cũng ít đối thủ để mở ảnh viện, và thành công rực rỡ. Đó là những người "sống giữa lòng thành phố nhưng mơ về thị trấn hoang", tìm cách sống vui ở những vùng xa. Đó là những Youtuber như Hùng, từ bỏ miền đất hứa của vạn người Hà Nội để khai phá miền đất hứa của riêng mình ở quê nhà Thái Nguyên, gây chú ý với kênh Youtube Ẩm thực mẹ làm.

Khó có thể so sánh cái giá phải trả của những người đi và những người ở; khó có thể nói ai sung sướng, hạnh phúc hơn ai, nhưng ở đâu cũng thế cả thôi, dễ điều này lại khó điều khác, khổ chuyện này nhưng sướng chuyện kia. Chẳng có nơi đâu thực sự hoàn hảo và dễ dàng, bởi nếu thật vậy, người ta đã chẳng đau đáu việc ở hay đi.

Hẳn nhiên, những cuộc di cư sẽ tiếp tục diễn ra, như nó vốn phải thế, không chỉ là hành trình từ những nước đang phát triển sang các nước phát triển, mà có cả chiều hướng ngược lại. Dù là di dân hay tị nạn, dù là ở hay đi, bản chất của chúng có lẽ cũng không khác nhau, đó là người ta tìm một chốn mà ở đó người ta tin rằng mình có thể an cư lạc nghiệp, ở đó người ta thấy mình được trọng dụng, được hạnh phúc.

Và có một sự thật, là dù sống ở đâu, nhiều cơ hội (đồng nghĩa nhiều cạnh tranh, áp lực, nhiều chi phí) hay ngặt nghèo, người ta giàu hay nghèo cũng là do chính bản thân mình, sự nỗ lực, cần cù và trí tuệ của mình. Chẳng có nơi đâu là miền đất hứa nếu ta không vươn lên, và nơi đâu cũng là miền đất hứa, nếu ta thực sự yêu xứ sở ấy đến tận cùng cốt lõi, để thay vì đổ lỗi cho hoàn cảnh, vật vã vì những khó khăn, mất niềm tin vào cuộc đời, ta bắt tay vào dựng xây nó.