Tiền giấy đầu tiên của nước ta do ai nghĩ ra?

Ý tưởng phát hành tiền giấy đã được Hồ Quý Ly manh nha từ khi ông còn là một đại thần dưới triều Trần. Sau khi lật đổ nhà Trần, lập ra nhà Hồ và đổi tên nước thành Đại Ngu, ông đã chính thức hiện thực hóa kế hoạch cải cách tiền tệ của mình. Sách Đại Việt sử ký toàn thư có ghi lại, vào mùa hạ, tháng 4 năm Bính Tý (1396), triều đình bắt đầu cho lưu hành tiền giấy và tiến hành thu đổi tiền kim loại trong dân chúng. Tỷ lệ quy đổi được ấn định là cứ 1 quan tiền thông thường sẽ đổi được 1 quan 2 tiền giấy.

Chân dung Hồ Quý Ly

Loại tiền giấy này có tên chính thức là "Thông Bảo Hội Sao", được phát hành nhằm khắc phục tình trạng thiếu hụt tiền đồng do chiến tranh liên miên và sự can thiệp của nhà Minh. Tiền được in trên giấy màu xanh lá cây, kích thước 23 x 10 cm, có dòng chữ "Thông bảo hội sao" bằng chữ Hán ở giữa và các chữ số từ 1 đến 10 ở góc. Mỗi mệnh giá lại có một hoa văn đặc trưng: tờ 10 đồng vẽ rồng, tờ 30 đồng vẽ sóng, tờ 1 tiền vẽ mây, tờ 2 tiền vẽ rùa, tờ 3 tiền vẽ lân, tờ 5 tiền vẽ phượng và tờ 1 quan vẽ rồng.

Để đảm bảo chính sách được thực thi, nhà Hồ đã ban hành những quy định vô cùng nghiêm khắc. Theo đó, triều đình cấm tuyệt đối việc cất giữ và tiêu dùng tiền đồng. Bất kỳ ai làm giả tiền giấy hoặc cố tình lưu trữ, giao dịch bằng tiền kim loại đều bị xem là trọng tội, phải chịu hình phạt cao nhất là tử hình và bị tịch thu toàn bộ điền sản.

Tuy nhiên, dù có những biện pháp cứng rắn, chính sách tiền giấy của Hồ Quý Ly vẫn không được người dân đón nhận. Do bị cấm sử dụng tiền kim loại, ở nhiều nơi, dân chúng đã quay về hình thức sơ khai là "hàng đổi hàng" để né tránh sử dụng "Thông Bảo Hội Sao". Các nhà nghiên cứu lịch sử đánh giá rằng, sự thất bại của tiền giấy là do nó không phù hợp với bối cảnh kinh tế của nước ta thời bấy giờ. Đến năm 1403, chỉ sau 7 năm phát hành, tiền giấy nhà Hồ đã hoàn toàn mất giá trị và bị bãi bỏ.

Có thể thấy, "Thông Bảo Hội Sao" vừa là một sáng kiến đột phá, vừa là một thất bại thảm hại. Dù không thành công, chính sách này đã để lại một dấu ấn khó quên trong lịch sử tiền tệ Việt Nam và trở thành một bài học quý giá cho các thế hệ sau này.